Η επεισοδιακή συνάντηση Τραμπ- Ζελένσκι στο Οβάλ Γραφείο, μπροστά στις κάμερες προκάλεσε διεθνές σοκ, αναδεικνύοντας τα όρια της πίεσης που μπορούν να ασκηθούν στον πρόεδρο των ΗΠΑ από τους συμμάχους της χώρας στο θέμα του πολέμου της Ουκρανίας και προκαλώντας ακόμα πιο έντονους προβληματισμούς για τις σχέσεις ΗΠΑ- Ευρώπης- αλλά και το μέλλον του ΝΑΤΟ.
Οι σχέσεις Τραμπ και Ζελένσκι δεν ήταν ιδιαίτερα καλές από πριν- υπενθυμίζεται πως ο Τραμπ τον είχε αποκαλέσει δικτάτορα και είχε ισχυριστεί ότι η Ουκρανία άρχισε τον πόλεμο. Ωστόσο τώρα η συμμαχία κλονίζεται, υποδεικνύοντας μια μεγάλη κρίση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών- μελών του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ.
Οι αμφιβολίες και τα ερωτήματα σχετικά με τη δέσμευση των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια πέρα από τα σύνορα της Ουκρανίας ενισχύονται: Σημαντικό ερώτημα είναι κατά πόσον ο Τραμπ θα τηρούσε τις δεσμεύσεις περί συλλογικής άμυνας (αν μια επίθεση σε σύμμαχο στο ΝΑΤΟ θα θεωρηθεί επίθεση εναντίον των ΗΠΑ), δεδομένου αυτού που λαμβάνεται ως επιθυμία του για ισχυρές σχέσεις με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν. Ο Τραμπ ασκεί μεγάλη πίεση στην Ουκρανία ενώ φαίνεται να προσφέρει παραχωρήσεις στον Πούτιν- τις οποίες όμως θα πρέπει να πραγματοποιήσει η Ουκρανία. Οι Ουκρανοί ανησυχούν πως ο Πούτιν θα παραβιάσει οποιαδήποτε υπόσχεση δοθεί για τερματισμό του πολέμου- ο λόγος που ο Ζελένσκι ζητά εγγυήσεις ασφαλείας- ενώ οι Ευρωπαίοι ανησυχούν για τη δική τους ασφάλεια.
Η επεισοδιακή συνάντηση υποδεικνύει επίσης πως ο Τραμπ νιώθει ικανός να αλλάξει τις προτεραιότητες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής με βάση την «America First» ατζέντα του, με τρόπους που ξεφεύγουν από τα όρια της πρώτης του θητείας.
Η δημόσια αντιπαράθεση στον Οβάλ Γραφείο είναι η εντονότερη που έχει γίνει ποτέ μπροστά στα μάτια του κοινού, καθώς η συνήθης διπλωματική γλώσσα παραγκωνίστηκε, δίνοντας τη θέση της σε φωνές, κατηγορίες και εξαιρετικά υψηλούς τόνους. «Ή κλείνεις συμφωνία ή φεύγουμε» είπε ο Τραμπ στον Ζελένσκι, υποδεικνύοντας ότι επιδιώκει έναν γρήγορο τερματισμό του πολέμου- αλιώς θα εγκαταλείψει τον μέχρι πρότινος σύμμαχο των ΗΠΑ σε έναν πόλεμο που θα πρέπει να δώσει χωρίς τον ισχυρότερο υποστηρικτή του.
Η συνάντηση αποτελεί κορύφωση μιας εβδομάδας σε μεγάλο βαθμό μάταιων προσπαθειών από συμμάχους των ΗΠΑ να εξομαλύνουν την κατάσταση και να απομακρύνουν τον Τραμπ από τη Μόσχα. Τη Δευτέρα ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν είχε μια θερμή συνάντηση με τον Τραμπ για να τεθούν οι βάσεις για μια μελλοντική, υπό ευρωπαϊκή ηγεσία, ευρωπαϊκή ειρηνευτική αποστολή στην Ουκρανία, προκειμένου να αποτραπεί η ρωσική επιθετικότητα και να ενθαρρυνθεί ο Αμερικανός πρόεδρος να υιοθετήσει μια πιο σκεπτικιστική στάση απέναντι στον Πούτιν. Ωστόσο παράλληλα οι ΗΠΑ απέφευγαν να συνταχθούν με τους Ευρωπαίους συμμάχους στα Ηνωμένα Έθνη, αρνούμενες να κατηγορήσουν τη Ρωσία για την εισβολή στην Ουκρανία, σε μια σειρά από ψηφίσματα που σηματοδοτούσαν τα τρία χρόνια πολέμου. Την Πέμπτη ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ επισκέφθηκε την Ουάσινγκτον και ζήτησε από τον Τραμπ ένα αμερικανικό «backstop» (στήριξη) για ευρωπαϊκές χώρες που θα επιθυμούσαν να συμβάλουν στην ασφάλεια στην Ουκρανία. Στην ουσία αυτό που ζητούσε ήταν διαβεβαίωση πως, εάν υπάρξει ειρηνευτική συμφωνία, η Ρωσία δεν θα αρχίσει ξανά τον πόλεμο στο μέλλον.
Η επίσκεψη Στάρμερ φάνηκε να φέρνει αποτελέσματα, καθώς ο Τραμπ υιοθέτησε πιο ήπιο τόνο απέναντι στην Ουκρανία, χαρακτηρίζοντας τη στήριξη των ΗΠΑ προς τη χώρα απέναντι στη Ρωσία ως κάτι «πολύ αξιόλογο» - ενώ, όσον αφορά στον χαρακτηρισμό «δικτάτορας» που είχε χρησιμοποιήσει για τον Ζελένσκι, σχολίασε «το είπα εγώ αυτό;». Ωστόσο προσπέρασε επίσης διπλωματικές υποσχέσεις του Πούτιν που είχαν παραβιαστεί, υποστηρίζοντας ότι έγιναν επί διαφορετικών προέδρων και ότι ο Ρώσος πρόεδρος ποτέ δεν είχε παραβιάσει κάποια υπόσχεση που είχε δώσει στον ίδιο. Παράλληλα, συνεργάτες του σχεδίαζαν διαπραγματεύσεις με Ρώσους αξιωματούχους για μια ενδεχόμενη συνάντηση μεταξύ των δύο προέδρων, ενώ ο ίδιος προσπαθούσε να εξασφαλίσει μια συμφωνία για ορυκτά με την Ουκρανία, ώστε να πάρει πίσω χρήματα που είχαν δαπανήσει οι ΗΠΑ για την άμυνα της Ουκρανίας.
Ο Ζελένσκι από πλευράς του ήθελε κάτι παραπάνω από ασαφείς δεσμεύσεις πως οι ΗΠΑ θα προστάτευαν τα οικονομικά τους συμφέροντα στην Ουκρανία στο πλαίσιο μιας τέτοιας συμφωνίας, πιέζοντας για εγγυήσεις ασφαλείας. Ο Τραμπ ωστόσο δεν υποχωρούσε, και Αμερικανοί αξιωματούχοι είπαν επανειλημμένα ότι ο Ζελένσκι δεν θα συναντούσε τον πρόεδρο για να συζητηθούν οι διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία αν δεν υπογραφόταν συμφωνία. Μετά από έντονες διαπραγματεύσεις το Κίεβο είπε ότι δέχεται την πρόταση, ανοίγοντας τον δρόμο για τη συνάντηση της Παρασκευής.
Η συνάντηση άρχισε σε φυσιολογικό κλίμα, καθώς ο Τραμπ και ο Ζελένσκι μιλούσαν ευγενικά κατά τη πρώτη μισή ώρα, με τον Τραμπ να αναφέρει πως θα συνεχιζόταν σε έναν βαθμό η στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία μέχρι να υπάρξει μια ειρηνευτική συμφωνία διαρκείας. Όταν όμως ο Ουκρανός πρόεδρος αναφέρθηκε στο θέμα της έλλειψης εμπιστοσύνης προς τις υποσχέσεις του Πούτιν, ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς τον επέπληξε, αλλάζοντας το ύφος της κουβέντας. Αυτό που ακολούθησε το είδε όλος ο πλανήτης. Σημειώνεται πως ο γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκρέιαμ, υποστηρικτής του Τραμπ, είπε ότι είχε προειδοποιήσει τον Ζελένσκι να μην «τσιμπήσει το δόλωμα» στις επαφές με τον Τραμπ, ο οποίος έχει φανεί επανειλημμένα πρόθυμος να ασκήσει κριτική, μα απρόθυμος να τη δεχτεί.
Σε κάθε περίπτωση, το εν λόγω επεισόδιο ήταν απλώς το πιο πρόσφατο μιας σειράς παράτολμων κινήσεων του Τραμπ για αλλαγή των αμερικανικών θέσεων από τότε που επέστρεψε στο Οβάλ Γραφείο- και το ότι μέσα σε ένα διάστημα μερικών εβδομάδων έχουν λάβει χώρα πολλά προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη ανησυχία στους συμμάχους και εταίρου των ΗΠΑ, που νιώθουν ότι πιέζονται προκειμένου να δικαιολογήσουν τις θέσεις τους στα μάτια του Τραμπ. Υπενθυμίζεται πως λίγες εβδομάδες πριν ο Τραμπ παρουσίασε μια πρόταση για τη Γάζα με μετεγκατάσταση των Παλαιστινίων και ανάληψη του ελέγχου από τις ΗΠΑ- ενώ παράλληλα συνεχίζονται οι απειλές για δασμούς σε αγαθά από άλλες, συμμαχικές, χώρες.
Μετά τη συνάντηση ζητήθηκε από τον Ζελένσκι να φύγει από τον Λευκό Οίκο, ενώ ακυρώθηκαν το προγραμματισμένο γεύμα, η συνέντευξη Τύπου και η υπογραφή συμφωνίας, ενώ ο Ουκρανός ηγέτης και συνεργάτες του πίεζαν για «επανεκκίνηση». Ο Τραμπ είπε σε δημοσιογράφους ότι δεν ήθελε να «αποθρασύνει» τον Ουκρανό πρόεδρο αν δεν ήθελε «ειρήνη» με τη Ρωσία. «Δεν μπορείς να αποθρασύνεις κάποιον που δεν έχει τα χαρτιά» είπε ο Αμερικανός πρόεδρος.
Αργότερα ο Ζελένσκι εμφανίστηκε στο Fox News και είπε ότι η αντιπαράθεσή του με τον Τραμπ και τον Βανς «δεν ήταν καλή για καμία πλευρά». Μα ο Ουκρανός πρόεδρος είπε πως ο Τραμπ πρέπει να κατανοήσει ότι η Ουκρανία δεν μπορεί να αλλάξει τη στάση της απέναντι στη Ρωσία εύκολα, προσθέτοντας πως η Ουκρανία δεν θα αρχίσει ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μέχρι να υπάρξουν εγγυήσεις ασφαλείας. «Όλοι φοβούνται ότι ο Πούτιν θα επιστρέψει αύριο...θέλουμε δίκαιη και διαρκή ειρήνη» είπε ο Ζελένσκι, προσθέτοντας πως «είναι τόσο ευαίσθητο για τον λαό μας...απλώς θέλουν να ακούσουν ότι η Αμερική είναι στο πλάι μας, ότι η Αμερική θα μείνει μαζί μας. Όχι με τη Ρωσία, με εμάς».
Στη συνέχεια αναγνώρισε ότι χωρίς αμερικανική στήριξη η θέση της χώρας του θα γινόταν «δύσκολη». Ωστόσο, αφού αρνήθηκε επανειλημμένα να ζητήσει συγγνώμη από τον Τραμπ, έκλεισε την εμφάνισή του λέγοντας «λυπάμαι για αυτό».
Με πληροφορίες από Associated Press, BBC