Την συνάντησα δύο φορές στο Παρίσι. Περπατήσαμε την boulevard Raspail με καφέ στο La Coupole.
Κρατούσε το βιβλίο της Καπνισμένης Μητρόπολης.
″Ο καπνός έφτασε στη Πολή του φωτός″; της είπα χαμογελώντας, καθώς η ίδια, βρισκόταν εκεί για την κυκλοφορία του βιβλίου της στα γαλλικά από τον γνωστό για τις φιλελληνικές λογοτεχνικές επιλογές του, εκδοτικό οίκο L’ Harmatan..
Η διακριτική αισθητική της μεταφρασμένης έκδοσης, με τίτλο Metropole Enfumee, στις προθήκες του γαλλικού βιβλιοπωλείου ήταν εκείνες τις μέρες, ένα ελληνικό αποτύπωμα σύγχρονης ποίησης στην ευρωπαϊκή κουλτούρα και αγορά του Παρισιού.
Προερχόμενη από την κοινότητα της ιατρικής επιστήμης, με καταβολές ωστόσο ισχυρότερες στη λογοτεχνία, η ποιήτρια Λέλη Μπέη, γεννήθηκε στην Αθήνα. Μεγάλωσε με τις αρχές αλλά και τα πρέπει μιας αστικής επιχειρηματικής οικογένειας κι εξελίχτηκε με τον πολιτισμό και την αίσθηση– σαν ελαφρύς αέρας καλοκαιριού στη βεράντα του Κόκκινου Σπιτιού στην Χαλκίδα - ή στη βεράντα του εξοχικού στην Αιδηψό με σκηνές ανεξίτηλες και ότι απέπνεαν οι λογοτεχνικές συζητήσεις του Κωστή Παλαμά με τον παππού της, Στέλιο Πνευματικό. Από την οικογενειακή εκείνη στενή φιλία, της χαρίστηκε η μαύρη πένα του ποιητή ένα ενθύμιο – σύμβολο στη μετέπειτα πορεία της.
«Μεγάλωσα σε ένα σπίτι, λέει η ίδια, όπου δέσποζαν οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Κωστή Παλαμά και γράμματα που είχε στείλει στον παππού μου γιατί ήταν φίλοι.Η μαύρη πένα του, ακουμπισμένη στο γραφείο, ένα σημείο″ των συνδέσεων ” μνήμης και ομορφιάς- όπως είναι προσωπικά το γραφείο μου, προσδιόρισε πολύ αργότερα για εμένα τη διάσταση του βάθους στην ποίηση».
Σπούδασε οδοντιατρική στο ΑΠΘ και στη διάρκεια των θετικών σπουδών της στη Θεσσαλονίκη, αλήθεια της θα γίνει μια άλλη - η ποίηση, όπου και θα αποκωδικοποιήσει τα νεανικά βιώματα της ενώ ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Νίκος Καρούζος θα στηρίξουν γενναιόδωρα, με εκφρασμένη εκτίμηση, τα ποιητικά βήματα της.
Στην πραγματικότητα, δηλαδή, την απόκλιση από την αρχική της επιλογή- της αντικειμενικότητας της επιστήμης- και τη μετάβαση της στο υποκειμενικό πεδίο της ποίησης. Αλλά, αυτή ήταν. Εκείνη την εποχή εκδίδει την πρώτη της ποιητική συλλογή. Κι έως σήμερα, υπερασπίζεται την δεξιότητα της, με υποδειγματική διακριτικότητα αλλά κι αξιολογικό πείσμα, όπως και με την πεποίθηση που δίνει η εμπιστοσύνη των σημαντικών στη γραφή σου.
¨Το σύμπαν είναι μια έννομη έρημος που στέκεται άπελπι κι ανάλγητο συνάμα, με τα μανταλάκια της ανθρώπινης νόησης....Κι αν τώρα ”κλονίζεται ο αιώνας”, έχουμε κάποιο θωράκιο, έχουμε θεόθεν αυτοδυναμία: την ποίηση. Που δεν πρόκειται, η ‘άνομη’ αυτή να μας εγκαταλείψει. Απόδειξη είναι η ”Ωρα Ζωής″, έχει γράψει ο Νίκος Καρούζος για την ομώνυμη ποιητική συλλογή της.
Στη γαλλική εκδοτική σκηνή, η Λέλη Μπέη κάνει την πρώτη παρουσία της με το ποιητικό έργο “ULYSSE PLANETAIRE ET AUTRES POEMES” - Ο Πλανητικός Οδυσσέας και άλλα ποιήματα- το 2008, και στη συνέχεια σε δίγλωσση έκδοση το αισθαντικό “LA STAΤION” - Ο Σταθμός- το 2009 ενώ η δραματοποιημένη διασκευή του δεύτερου ανεβαίνει το 2011 σε μια από τις πρωτοποριακές σκηνές του θεατρικού Παρισιού.
To ταξίδι και n μνήμη βρίσκονται στο επίκεντρο του έργου της.
«Κατά μία έννοια θα πει, πάντα ταξιδεύεις και πάντα υπάρχουν πράγματα που σε αιφνιδιάζουν όπως αναφέρω σε ένα ποίημα. Αλίμονο ωστόσο, αν αυτό που λείπει είναι το όνειρο. Οι άνθρωποι είναι συνήθως τα όνειρά τους».
Με τoν ποιητικό της Σταθμό τι εκφράζει;
Εκείνες τις μικρές ευτυχίες που φαίνεται πως ίσως είναι και οι μόνες που μπορεί να χτίσει ο άνθρωπος μέσα σε αυτή την πολύ δύσκολη έννοια της συνύπαρξης με την αιωνιότητα.
Η Καπνισμένη Μητρόπολη πώς έγινε;
Θα έλεγα πως ήταν οι στίχοι:” Το χτισμένο ποτάμι ακούγεται/ στο βάθος να τρέχει″ και η σκέψη της συνέχειας. Ποιά θα είναι άραγε η συνέχεια του πολιτισμικού νήματος; Θα έχει να κάνει με εκλεπτύνσεις νοητικές, ηθικές, συναισθηματικές και αισθητικές; Θα συνεχίσει ο άνθρωπος την αμεσότητα μιας σχέσης με τη φύση αποκωδικοποιώντας ταυτόχρονα το μυστήριο της ύπαρξής του ή θα ενδώσει διολισθαίνοντας σε μία πρόταση πλασματικής ζωής στα όρια της βίας και του αυταρχισμού μέσα στις μητροπόλεις. Η Καπνισμένη Μητρόπολη είναι πόλη ενός σύγχρονου ρεαλισμού, αλλά και προσωπική, μια πόλη οικουμενική χωρίς όρια- η άλλη όψη ενός κόσμου που προσπαθεί να ενώσει κομμάτια χάους».
Η ποίηση- στη ρεαλιστική μητρόπολη -με κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά- κάποτε επιδρά;
Αν οι πολιτικοί στις ομιλίες τους χρησιμοποιούσαν και κάποιους στίχους ή είχαν στο μαξιλάρι τους ποιήματα του αγαπημένου τους ποιητή, τα πράγματα θα ήταν σίγουρα καλύτερα πρωτίστως για τους ίδιους.
Διανύοντας την κρισιμότερη εποχή σε μια συγκλονισμένη ανθρωπότητα, με την επερχόμενη αναδιάταξη αξιών, παραθέτω την επιλογή από ένα δοκίμιο της Λέλης Μπέη, μονταρισμένο στο σήμερα. Στη ‘Πλατεία των Λιστών’ το ερώτημα της, έρχεται στο προσκήνιο, ως παρόν ερώτημα. “Σε ποια, λοιπόν, πλευρά της πλατείας να σταθεί κανείς; Στην κάτω ή στην πάνω;”
«Περνώντας ξανά από διαδρομές κοινωνικών συνειρμών σκέφτηκα τη νύχτα που χτίζεται κάτω από τα παγκόσμια φώτα στην πλατεία Συντάγματος. Ευτυχώς ο λαός είναι ακόμα πραγματικός. Ο παράδοξος ιστός του χρόνου μεταφέρει ήδη τις ασυνείδητες μεταγραφές ενός καινούργιου ανώνυμου πολιτισμού που απειλεί το παρόν και τις ίδιες τις δομές πλέον της ανθρώπινης ύπαρξης, παρεμβαίνοντας και αλλοιώνοντας συνεχώς τους νοητικούς γενετικούς κώδικες…..
….Οι καταργήσεις εννοιών και η συνεπακόλουθη εφιαλτική εξαφάνιση
των ανάλογων συναισθημάτων κάτω από το πρίσμα μιας cost-efficient
και cost-effective οπτικής, είναι που δημιουργούν την καινούργια εικόνα του χάου…Μια διαφορετική ένωση, νοητική, θα βοηθούσε ίσως στην σταδιοδρομία των λαών τουλάχιστον της Ευρώπης, σε επίπεδα φαντασίας και προβλεψιμότητας μέσω ενός πολιτικού πολιτισμού που θα αναλάμβανε τη διάσωση…Άλλωστε τα νοητικά ερεθίσματα είναι εκείνα που περισσότερο από οτιδήποτε άλλο ωθούν τον άνθρωπο στη φαντασία, στην πολυπλοκότητα της σκέψης και στην εξέλιξη…..
….Όμως στις λίστες των απολυμένων, των οπαδών, της εφεδρείας, στις κομματικές λίστες των σκοπιμοτήτων, θα έπρεπε να προστεθούν και λίστες συναισθημάτων που εξαφανίστηκαν, αξιών που παραποιήθηκαν και λίστες αφιλόκερδων προσφορών. Αλλά κυρίως οι λίστες των ληστών».
INFO:
Γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Οδοντιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Ταυτόχρονα παρακολούθησε Σκηνογραφία στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές, (1980) ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΥΓΑ, ”Εγνατία” (1988) ΩΡΑ ΖΩΗΣ, ”Εγνατία” (1991) ΟΙ ΜΟΝΩΔΟΙ, ”Ικαρος” (1996) Ο ΠΛΑΝΗΤΙΚΟΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ, ”Ικαρος” (2003) ΕΙΝΑΙ Η ΩΡΑ, ”Ικαρος” (2008) ULYSSE PLANETAIRE ET AUTRES POEMES, “L’ Harmattan” (2009) O ΣΤΑΘΜΟΣ, ”Ικαρος” (2013) LA STAΤION, “L’ Harmattan” (2015) H KAΠΝΙΣΜΕΝΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ, ”Ικαρος”.
Ο Γαλλικός εκδοτικός οίκος L’ Harmattan εκδίδει την συλλογή “ULYSSE PLANETAIRE ET AUTRES POEMES” στο Παρίσι το 2008, την συλλογή “LA STAΤION” το 2009- έργο που ανέβηκε το 2011 σε παράσταση στο θέατρο ”ΣΥΝ-ΚΑΤΙ” στην Αθήνα και τον Δεκέμβριο 2013 παίχτηκε ως θεατροποιημένη ποίηση στο Παρίσι- και το A MÉTROPOLE ENFUMÉE, όλες οι συλλογές, σε μετάφραση Κλειώ Μαυροειδάκου. Ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί και στα αγγλικά. Συνεργάστηκε με την εφημερίδα ”ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ” ενώ άρθρα της, κριτικές και δοκίμια έχουν δημοσιευτεί στον ελληνικό και ξένο περιοδικό τύπο.
A MÉTROPOLE ENFUMÉE
L′Harmattan
Η Καπνισμένη Μητρόπολη στο Παρίσι.
Από το Salon du Livre 2019 στη Porte de Versailles της γαλλικής πρωτεύουσας, συνεχίζει αήμερα το ευρωπαϊκό ταξίδι του, το ποιητικό βιβλίο A MÉTROPOLE ENFUMÉE (Η Καπνισμένη Μητρόπολη, εκδ. Ίκαρος) της Λέλης Μπέη στην ελληνογαλλική ποιητική σειρά του γνωστού εκδοτικού οίκου L’Harmattan.. Το βιβλίο αποτελεί το τρίτο μεταφρασμένο στα γαλλικά έργο της. Ο καπνός που διέρχεται τα ποιήματα αυτής της συλλογής προκαλεί μιαν ιδεώδη ανάταση- είτε είναι μαύρος, είτε νομίζεις συμπαγής, είτε γκρίζος, σαν ομίχλη, που διαταράσσει την περισυλλογή.
Το φως της μητρόπολης ‘υπάρχει’ στη διάρκεια της νύχτας ακόμη κι όταν το ποίημα, παραστατικά κυριαρχείται από ένα μαύρο φεγγάρι. Μια στοχαστική ποιητική διαδρομή στην ”Καπνισμένη Μητρόπολη” και τον χρόνο της συνδυάζοντας το παρόν με το παρελθόν κι ανοίγοντας την προοπτική του μέλλοντος- οπότε η ελπίδα διαλύσει όλους τους καπνούς.