Το φεστιβάλ Tectonics μπορεί να έχει ως επίκεντρο του την ορχηστρική μουσική, συμφωνική ή για μικρότερα σύνολα, αλλά καθώς διευρύνεται συνεχώς έχει φτάσει στο να συμμετέχουν σε αυτό ονόματα που κινούνται στις περισσότερο ή λιγότερο απώτατες παρυφές της τελευταίας αλλά ακόμα και σε ηλεκτρονικές και άλλες πρωτοποριακές φόρμες. Το «Tectonics Athens 2019» θα ξεκινήσει την Παρασκευή ακριβώς με την εμφάνιση τεσσάρων τέτοιων ονομάτων στο Παλαιό Χρηματιστήριο Αθηνών. Ανάμεσα τους ξεχωρίζει σίγουρα το νορβηγικό κουαρτέτο τυπικά μουσικής δωματίου Lemur. Τυπικά γιατί ο κοντραμπασίστας Michael Francis Duch, η βιολοντσελίστρια Lene Grenager, η Hild Sofie Tafjord που παίζει γαλλικό κόρνο και ο φλαουτίστας Bjørnar Habbestad όχι μόνον ακολουθούν πολύ ανορθόδοξους δρόμους γραφής αλλά και χρησιμοποιούν πολλά ηλεκτρονικά στοιχεία στις συνθέσεις τους. Στην Αθήνα θα παρουσιάσουν ένα site specific έργο και συνομίλησα μαζί τους τόσο για αυτό όσο και συνολικά για την προσέγγιση τους σε εκείνο που λέμε «μικρό ορχηστρικό σύνολο».
Lemur
«Επίκεντρο μας είναι η συνύπαρξη πολλών διαφορετικών στοιχείων»
Θα λέγατε ότι η μουσική σας είναι μια νέα εκδοχή της μουσικής δωματίου για τον εικοστό πρώτο αιώνα ή είναι απλά σύγχρονη μουσική η οποία χρησιμοποιεί το πλαίσιο και την μεθοδολογία της μουσικής δωματίου;
Είναι πάντα δύσκολο να πεις τι είναι νέο και τι όχι αλλά αυτό που είναι πολύ σημαντικό για εμάς είναι το να συνδυάζουμε διαφορετικά στοιχεία, προσωπικότητες, τρόπους σκέψης, προσεγγίσεις στην μουσική και τον ήχο, μεθόδους κ.λπ. Αν αυτό έχει ως αποτέλεσμα κάτι νέο είναι φυσικά πολύ καλό αλλά για αυτό που είμαστε σίγουροι είναι ότι είναι τουλάχιστον σύγχρονο, μουσική του εικοστού πρώτου αιώνα, αν το προτιμάς έτσι.
Το ηλεκτρονικό στοιχείο παίζει για εσάς τόσο μεγάλο και σημαντικό ρόλο όσο και τα όργανα σας;
Η σύνθεση είναι για εμάς μια διαδικασία στην οποία δημιουργούμε τις προϋποθέσεις και τις καταστάσεις ώστε μουσικά όργανα, τεχνολογία και άνθρωποι να μπορούν να αλληλεπιδράσουν. Όλα αυτά είναι αληθινά στοιχεία και ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν μαζί δίνει τον χαρακτήρα σε κάθε κομμάτι μας. Εχει πολύ μεγάλη σημασία για εμάς η χρήση των οργάνων και της τεχνολογίας να τροποποιείται και να διαμορφώνεται έτσι ώστε να προσαρμόζεται στην ιδέα ενός συγκεκριμένου κομματιού και, στη συνέχεια, να γίνονται τμήμα της δομής του. Για αυτό και συχνά συνεργαζόμαστε με ειδικούς για την κατασκευή μηχανημάτων ή προγραμμάτων τα οποία εξυπηρετούν τους δημιουργικούς σκοπούς μας.
Τι είναι το τόσο ενδιαφέρον για εσάς στον συνδυασμό και την ηχητική σχέση ανάμεσα σε δύο έγχορδα και δύο πνευστά όργανα; Οι δυναμικές οι οποίες προσφέρει είναι διαφορετικές, περισσότερες και ίσως ισχυρότερες από αυτές ενός άλλου;
Οι Lemur σχηματίστηκαν από τον κοντραμπασίστα μας, τον Michael Duch και πολύ σύντομα καταλάβαμε ότι αυτός ο συνδυασμός προσφέρει έναν ιδιότυπο, παράξενο μουσικό κόσμο. Ο συνδυασμός του «γεμάτου» ήχου των χαμηλών συχνοτήτων των εγχόρδων με την μεγάλη έκταση και την ευελιξία των πνευστών γρήγορα έγινε το «σήμα κατατεθέν» μας. Αυτό φυσικά έχει πολύ να κάνει και με τις προσωπικότητες αλλά και με τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε τα όργανα μας και συνολικά την μουσική και οι τέσσερις μας.
Ποια είναι η γνώμη σας για το Tectonics και πόσο σημαντικό είναι για εσάς το ότι συμμετέχετε σε αυτό;
Το Tectonics είναι μία πολύ ελκυστική και σημαντική ιδέα, ένα πλαίσιο εντός του οποίου πάρα πολλά διαφορετικά μουσικά ιδιώματα δεν συνυπάρχουν απλά αλλά πραγματικά συνδυάζονται. Υπό μιαν έννοια αυτή είναι και η βάση πάνω στην οποία λειτουργούμε και εμείς, το να συνδέουμε ήχους αλλά και ιδέες που είναι σημαντικά για εμάς οπότε το Tectonics είναι αληθινά ιδανικό για να παρουσιάσουμε την μουσική μας. Για πρώτη φορά συνεργαστήκαμε με τον Ilan Volkov στο Tectonics που έγινε στο Ρέικγιαβικ της Ισλανδίας το ’14, όταν κάναμε μια διαφορετική εκδοχή του κομματιού μας «Critical Band» για συμφωνική ορχήστρα, κάτι που έχεις πολύ σπάνια την ευκαιρία να κάνεις και βέβαια είναι συναρπαστικό.
Η σύνθεση που θα παρουσιάσετε έχει γραφτεί ειδικά για τον συγκεκριμένο χώρο. Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης της, ποιο το θέμα της και πώς την προσεγγίσατε από πλευράς γραφής;
Μας ενδιαφέρει πολύ η σχέση περιεχομένου και μορφής, το να ανακαλύπτουμε τρόπους ώστε ο χώρος στον οποίο παίζουμε να γίνεται στοιχείο της συνθετικής διαδικασίας. Με δεδομένο ότι αυτή τη φορά θα ήταν το Παλαιό Χρηματιστήριο της Αθήνας δοκιμάσαμε, χαρτογραφήσαμε και εντέλει χρησιμοποιήσαμε τόσο τα αρχιτεκτονικά όσο και τα ηχητικά χαρακτηριστικά του ως στοιχεία της σύνθεσης. Επιπλέον αυτό το έργο είναι τμήμα μιας σειράς στην οποία επανανοηματοδοτούμε τίτλους και θέματα της πρωτοποριακής μουσικής του εικοστού αιώνα. Δανειστήκαμε τον τίτλο «Out Of The Dark» από ένα έργο της Αμερικανίδας avant garde συνθέτιδας Pauline Oliveros. Δεν χρησιμοποιήσαμε ούτε νότα από την μουσική του, μόνο τον τίτλο και ένα μικρό απόσπασμα της παρτιτούρας του το οποίο μας θύμιζε τον τρόπο με τον οποίο κινούμαστε στον χώρο κατά την διάρκεια της παράστασης.
Σας θύμιζε ή ίσως και υποσυνείδητα να σας καθοδήγησε καθώς η avant garde του σήμερα δεν μπορεί παρά να αρχίσει να βαδίζει από το σημείο όπου σταμάτησε εκείνη του χθες, στο πλαίσιο της ατέρμονης εξέλιξης η οποία διαχρονικά αποτελεί το κίνητρο και συνάμα την πεμπτουσία οποιασδήποτε πρωτοπορίας…
Umeda Tetsuya
Ο ήχος του αόρατου και η εικόνα του μη ακουστού...
Ο Ιάπωνας Umeda Tetsuya κάνει μια μουσική η οποία εκκινεί περισσότερο από τις συχνότητες παρά τα ηχοχρώματα με το οπτικό στοιχείο και γενικότερα τα multimedia να παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτήν. Το έργο που θα παρουσιάσει στην Αθήνα δεν αποτελεί φυσικά εξαίρεση και η πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μου με αυτόν τον φύσει και θέσει πρωτοπόρο μουσικό περιστράφηκε γύρω από το πως για εκείνον τελικά οι συνθήκες υπό τις οποίες θα υλοποιηθεί ένα έργο του σε πολύ μεγάλο βαθμό είναι και αυτές που το γεννούν λειτουργώντας ως δομικά στοιχεία της δημιουργίας του.
Θεωρείτε τον εαυτό σας έναν multimedia δημιουργό ή έναν συνθέτη που χρησιμοποιεί και τα multimedia και λειτουργεί στον χώρο τους;
Κάνω αυτό που με ενδιαφέρει κάθε φορά με βάση τον χώρο και το context και αντίστοιχα το τροποποιώ σε σχέση με αυτό που θα αναμενόταν ώστε να ανταποκρίνεται στα δεδομένα της κάθε περίστασης. Έτσι θα μπορούσα να θεωρηθώ συνθέτης, multimedia δημιουργός ή και άλλα, δεν με ενδιαφέρει να αποδώσω στον εαυτό μου μια συγκεκριμένη ιδιότητα και, πολύ περισσότερο, το να λειτουργώ υπό το όνομα κάποιας.
Πόσο σημαντικό είναι το οπτικό σκέλος στην εργασία σας, καταρχήν όταν συνθέτετε την μουσική σας και μετά όταν την παρουσιάζετε ζωντανά;
Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων το οπτικό και το ηχητικό στοιχείο συνδέονται τόσο άμεσα ώστε θα ήταν αδύνατο να ασχοληθώ μόνο με το ένα αγνοώντας το άλλο. Μερικές φορές ένα αόρατο ηχητικό κύμα μπορεί να ακουστεί και άλλες ένας μη ακουστός ήχος να είναι ορατός. Με το να τα αντιμετωπίζω ως αλληλοσυμπληρωματικά θεωρώ ότι δημιουργώ μια πλουσιότερη εμπειρία για τον ακροατή/θεατή. Για παράδειγμα, αν εμφανίζομαι σε έναν μεγάλο και άδειο χώρο το μεγαλύτερο τμήμα του κοινού ίσως να μην προσέξει τις μικρές και διακριτικές αλλαγές του ήχου. Αν όμως με μιαν απλή ιδέα κατορθώσω να οπτικοποιήσω τις δονήσεις του και να κατευθύνω το βλέμμα τους εκεί ώστε να δουν τι συμβαίνει μπορούν να αντιλαμβάνονται συνεχώς τις λεπτές, κάποτε σχεδόν ανεπαίσθητες, ηχητικές αλλαγές τόσο με τα αυτιά όσο και με τα μάτια τους, ακόμα και όταν το οπτικό ερέθισμα έχει πλέον σταματήσει να υφίσταται.
Θα λέγατε ότι η μουσική σας είναι απολύτως του εικοστού πρώτου αιώνα, υπό την έννοια ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει σε οποιαδήποτε άλλη εποχή και χωρίς την τεχνολογία που είναι διαθέσιμη σήμερα ή απλά συνεχίζετε μια μακρά πρωτοποριακή/avant garde παράδοση; Η ιαπωνική κουλτούρα παίζει έναν σημαντικό ρόλο σε αυτήν;
Σε κάθε νέο έργο μου λειτουργώ εντός του παρόντος χρόνου και χώρου αλλά αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την σύγχρονη τεχνολογία. Το να καθορίσω τι χρειάζεται σε ένα σημείο και τι θα είναι αποτελεσματικό σε ένα άλλο προφανώς και εξαρτάται επίσης από την διαχρονική και συνεχώς αυξανόμενη γνώση της ανθρωπότητας και την εξέλιξη της ανθρώπινης ευφυίας. Είμαι σίγουρος ότι η ιαπωνική κουλτούρα επηρεάζει το έργο μου αλλά αυτό συμβαίνει υποσυνείδητα. Δεν επιδιώκω συνειδητά να φαίνεται στην μουσική μου το ότι είμαι Ιάπωνας, δεν νομίζω ότι αυτό θα είχε οποιαδήποτε σημασία.
Ποια είναι η γνώμη σας για το Tectonics και πόσο σημαντικό είναι για εσάς το ότι συμμετέχετε αυτό;
Με ενδιαφέρουν τα πράγματα που δημιουργούνται ή προκύπτουν αυθόρμητα, ακόμα και με βάση τον παράγοντα του τυχαίου. Πιστεύω ότι, υπό μιαν έννοια, ο κόσμος αλλά και οι μορφές ζωής επίσης γεννήθηκαν και εξελίχθηκαν απρόβλεπτα, ακολουθώντας μια σειρά συγκυριών. Οταν συνθέτω ένα έργο μου προτιμώ να δημιουργώ μια κατάσταση στην οποία νέες αρμονίες ή άλλα στοιχεία όχι μόνο δεν ισορροπούν αλλά και έρχονται σε σύγκρουση με άλλα τα οποία συνειδητά επιλέγω να μην εντάσσονται στο συγκεκριμένο εκάστοτε πλαίσιο ή χρησιμοποιώ ταυτόχρονα στοιχεία που εκ φύσεως δεν ταιριάζουν μεταξύ τους. Δεν μου αρέσουν οι καταστάσεις όπου χρησιμοποιούνται τα ίδια πάντα υλικά με μόνη διαφοροποίηση κάθε φορά την απόφαση να γίνει αυτό με βάση την υφή, το χρώμα, το μέγεθος και άλλους δευτερογενείς και εντέλει επουσιώδεις ως προς την φύση των πραγμάτων παράγοντες. Μου αρέσει το Tectonics γιατί πιστεύω ότι λειτουργεί με αυτόν ακριβώς τον τρόπο και μέθοδο αλλά αυτό πάλι θα μπορούσε να είναι και υποκειμενική άποψη μου, από την δική μου οπτική γωνία.
Και όσον αφορά στο έργο που θα παρουσιάσετε στην Αθήνα; Εχετε ήδη συνθέσει ένα τμήμα του με κάποια συγκεκριμένη έμπνευση ή θα παίξετε χωρίς τίποτα συγκεκριμένο κατά νου και ίσως σε μεγάλο βαθμό αυτοσχεδιάζοντας;
Αντιμετωπίζω κάθε παράσταση μου με τον ίδιο τρόπο. Αφήνω να καθοριστεί κατά κύριο λόγο από την εκάστοτε συγκυρία και τα δεδομένα της και το γεγονός αυτό αναπόφευκτα την καθιστά μοναδική. Φυσικά έχω μελετήσει από πριν αυτά τα δεδομένα ώστε το έργο να ανταποκρίνεται καταρχήν σε αυτά. Ομως πάντα ελπίζω ότι κατά την διάρκεια της παράστασης και με την αλληλεπίδραση με τις συνθήκες της το έργο θα αλλάξει ακόμα περισσότερο και τελικά θα αυτονομηθεί από οτιδήποτε είχα κατά νου όταν άρχισα να το δημιουργώ.
Να υποθέσουμε λοιπόν ότι στο τέλος της εμφάνισης του στο Παλαιό Χρηματιστήριο θα έχει πλέον διαμορφωθεί ένα έργο με αθηναϊκή «ταυτότητα», πιθανόν ακόμα και οντότητα...