Προσομοιώσεις και εκθέσεις ειδικών υποδεικνύουν την πιθανή παρουσία ενός άγνωστου μέχρι στιγμής καυσίμου αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, κατά την παρουσίαση του πορίσματος για το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών, από τον Εθνικό Οργανισμό Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών.
«Αυτό που έγινε, που καταστράφηκαν τα στοιχεία σε τρεις μέρες, δεν έπρεπε να συμβεί. Αυτό δεν πρέπει να ξαναγίνει», τόνισε από την πλευρά ο προϊστάμενος μονάδας διερευνήσεων ΕΟΔΑΣΑΑΜ, Κώστας Καπετανίδης. «Υπάρχουν απλά διαπιστώσεις για το τι πήγε λάθος στον τόπο του δυστυχήματος. Δεν μπορεί η Επιτροπή να πάρει θέση αν έγινε εσκεμμένα ή από λάθος, απλά λέει πως έγιναν όλα λάθος», πρόσθεσε ο πρόεδρος του σιδηροδρομικού τομέα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ.
Παράλληλα αναφέρθηκε ότι λίγα θύματα (5-7) κατέληξαν εξαιτίας της φωτιάς- ενώ σημειώθηκε επίσης πως βάσει παρατηρήσεων που μπορούσαν να γίνουν, δεν υπάρχει ένδειξη ότι ο τεχνικός εξοπλισμός του εμπλεκόμενου τροχαίου υλικού προκάλεσε τον σχηματισμό και την επέκταση της πυρόσφαιρας που προέκυψε μετά την σύγκρουση - και απορρίφθηκε το σενάριο των ελαίων σιλικόνης.
Υπήρχε και εξακολουθεί να υπάρχει υψηλός κίνδυνος επιδείνωσης των αρχικών συνεπειών της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες (PTSD), ειδικά για όλους όσους δεν είχαν τη δυνατότητα έγκαιρης πρόσβασης σε σχετική υποστήριξη. Σημειώνουμε ότι εξακολουθούν να υπάρχουν τουλάχιστον 22 άτομα με «σοβαρό» επίπεδο Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες και άνω, όπως προέκυψε από έρευνα που διεξήγαγε η ομάδα διερεύνησης (πάνω από το 25% των ερωτηθέντων οι οποίοι συμπλήρωσαν σχετικό ερωτηματολόγιο).
Οι «αποφασιστικοί» παράγοντες
Ο πρόεδρος του σιδηροδρομικού τομέα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, Χρήστος Παπαδημητρίου, χαρακτήρισε αποφασιστικούς παράγοντες τη μη επένδυση στον σιδηρόδρομο και τα μνημόνια που είχαν ως αποτέλεσμα την «αποψίλωση» του ΟΣΕ από προσωπικό που ήταν χρήσιμο για την ασφάλεια.
Κατά την παρουσίαση ο Κώστας Καπετανίδης είπε πως οι ταχύτητες των τρένων ήταν σημαντικές μα εντός επιτρεπομένων ορίων. Ο σταθμάρχης Λάρισας δεν χρησιμοποίησε την αυτόματη μέθοδο χάραξης πορείας και πιθανότατα κατά λάθος άφησε την αλλαγή 118 σε λάθος θέση. «Δεν υπήρχε βέβαια πρόθεση. Είχαν συμβεί πάρα πάρα πολλά γεγονότα, είχε δηλαδή βλάβες και συνεχόμενες καθυστερήσεις δρομολογίων εκείνη τη μέρα...ο άνθρωπος αυτός είχε να αντιμετωπίσει έναν τεράστιο αριθμό επικοινωνιών» είπε, σημειώνοντας πως ο καθημερινός όγκος δουλειάς του είχε επιβαρυνθεί σημαντικά από μια σειρά παραγόντων: Μεγάλος όγκος επικοινωνιών, βλάβες και καθυστερήσεις δρομολογίων/ θέση εργασίας/ συναισθηματική φόρτιση από προηγούμενο λάθος.
«Ο σταθμάρχης Λάρισας όπως αποδείχτηκε δεν χρησιμοποίησε την αυτόματη μέθοδο χάραξης πορείας. Δεν υπήρχε βέβαια πρόθεση. Είχαν συμβεί πάρα πάρα πολλά γεγονότα, είχε δηλαδή βλάβες και συνεχόμενες καθυστερήσεις δρομολογίων εκείνη τη μέρα. Όταν λέμε βλάβες, εννοούμε και πριν τη Λάρισα και μετά τη Λάρισα και για μεγάλο χρονικό διάστημα η μονή διπλή γραμμή είχε γίνει μονή λόγω ζημιών. Ο άνθρωπος αυτός είχε να αντιμετωπίσει ένα τεράστιο αριθμό επικοινωνιών» είπε σχετικά.
Η εντολή αναχώρησης του IC-62 δόθηκε προφορικά και δεν επιβεβαιώθηκε από τον μηχανοδηγό μέσω επανάληψης, ο μηχανοδηγός του IC-62 δεν αντέδρασε, για άγνωστο λόγο, ούτε όταν έφτασε στην αλλαγή 118 και μπήκε στην αντίθετη γραμμή. «Η εντολή αναχώρησης του σταθμάρχη ήταν σωστή. Ο οδηγός με βάση τον ΓΚΚ έπρεπε να επαναλάβει την εντολή. Ο οδηγός δεν την επανέλαβε. Έφυγε λέγοντας ένα ευχαριστώ. Προχώρησε περίπου 1400 μέτρα. Έφτασε στην περίφημη αλλαγή 118. Βρήκε τα κλειδιά στη διαγώνιο και όχι ευθεία όπως θα έπρεπε να είναι βάσει της εντολής του. Ούτε εκεί σταμάτησε. Αυτό είναι ένα μεγάλο μυστήριο. Με βάση τον ΓΚΚ έπρεπε να σταματήσει, να ρωτήσει και να κάνει ό,τι του πει ο σταθμάρχης» ανέφερε.
Διαχρονικά λάθη και παραλείψεις
Ως προς τους υποκείμενους παράγοντες, ο κ. Καπετανίδης έκανε λόγο για διαχρονική έλλειψη προσωπικού από το 2010, κακώς συντηρημένες και υποβαθμισμένες υποδομές λόγω έλλειψης επαρκούς χρηματοδότησης, έλλειψη προληπτικής συντήρησης υποδομών σηματοδότησης. Η διαχείριση ικανοτήτων των σταθμαρχών του ΟΣΕ δεν εγγυάται ότι είναι ικανοί για τις εργασίες που σχετίζονται με την ασφάλεια, ενώ δεν υφίσταται μηχανισμός συστηματικής παρακολούθησης της απόδοσης των σταθμαρχών. O ελληνικός σιδηροδρομικός τομέας, αναφέρθηκε, υπέφερε πολύ από τις οικονομικές κρίσεις, με αποτέλεσμα την κακή συντήρηση και την όλο και πιο υποβαθμισμένη υποδομή και διαρθρωτική έλλειψη προσωπικού που ήταν απαραίτητο, με αποτέλεσμα το σιδηροδρομικό σύστημα να μην έχει ανακάμψει ως τις αρχές του 2023. Όπως σημειώθηκε, κατά μέσο όρο στην ΕΕ έχουν δύο εργαζόμενους, ενώ στην Ελλάδα το 2020 υπήρχε 0,5 εργαζόμενος ανά χλμ γραμμής και το 2020 δαπανήθηκαν μόλις 20.000 ευρώ.
To προσωπικό που εκτελεί κρίσιμα καθήκοντα ασφαλείας, σημειώθηκε, εργάζεται πέρα από το όριο που είναι ανθρωπίνως αποδεκτό με βιώσιμο τρόπο- επικρατεί η πεποίθηση ότι όλοι οι λειτουργικοί κίνδυνοι μπορούν να καλυφθούν μόνο με την τήρηση των κανονισμών, ενώ αντίστοιχα η ΡΑΣ εστίαζε τις έρευνές της μόνο στις μη συμμορφώσεις και όχι στη βελτίωση. Δεν υπήρχε διαθέσιμη διαδικασία εντός της Hellenic Train για τη συστηματική παρακολούθηση της απόδοσης των μηχανοδηγών και για τη συνεχή εκπαίδευσή τους στις επικοινωνίες- ενώ υπήρξε επίσης αναφορά στην έλλειψη Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης ώστε να διεξάγει ανεξάρτητες διερευνήσεις και να εξάγονται διδάγματα για το μέλλον.
Αγνωστο καύσιμο
Τα περισσότερα από τα θύματα αναφέρθηκε ότι οφείλονται στις επιπτώσεις της σύγκρουσης των δύο συρμών, που δεν είναι σχεδιασμένοι για αυτή τη σύγκρουση, ενώ φαίνεται ότι δεν υπήρχε κανένα κριτήριο ή κανόνας στον ΟΣΕ για την προσαρμογή της μέγιστης επιτρεπόμενης ταχύτητας ανάλογα με την κατάσταση του συστήματος σηματοδότησης. Αναφέρθηκε ότι λίγα θύματα (5-7) κατέληξαν εξαιτίας της φωτιάς, ενώ βάσει παρατηρήσεων που μπορούσαν να γίνουν, δεν υπάρχει ένδειξη ότι ο τεχνικός εξοπλισμός του εμπλεκόμενου τροχαίου υλικού προκάλεσε τον σχηματισμό και την επέκταση της πυρόσφαιρας που προέκυψε μετά την σύγκρουση.
Επίσης, μεταξύ άλλων, κατά τις ερωτήσεις αργότερα αναφέρθηκε από τον Μπαρτ Ακού του ERA πως η επιθεώρηση, αυτοψία του τόπου του ατυχήματος δεν έγινε με τον τρόπο που έπρεπε για να μπορεί να προσδιοριστεί ο τύπος του καυσίμου - υπήρξαν προσομοιώσεις, «μα αυτές ήταν προσομοιώσεις». Παράλληλα απέρριψε το σενάριο περί ελαίων σιλικόνης.
«Εγιναν όλα λάθος»
Μεταξύ άλλων, ο κ. Παπαδημητρίου είπε ότι «ασχοληθήκαμε με τη σύμβαση 717 αλλά δεν αποτέλεσε το κύριο αντικείμενο της διερεύνησης. Το ότι η καθυστέρηση της υλοποίησης συνεισέφερε στο δυστύχημα είναι δεδομένο».
Κατά την παρουσίαση αναφέρθηκε επίσης ότι δεν υπήρξε συντονισμός κατά τη διαδικασία έρευνας και διάσωσης, καθώς οι υπηρεσίες λειτουργούσαν με τις δικές τους εντολές, και ότι δεν έγινε σωστή χαρτογράφηση του χώρου του δυστυχήματος.
Η αρχική συλλογή αποδεικτικών στοιχείων για μια περαιτέρω διερεύνηση ανέδειξε αρκετά ελαττώματα, με αποτέλεσμα την απώλεια πληροφοριών δυνητικά ζωτικής σημασίας, απαραίτητων για την κατανόηση των αιτίων και των υποκείμενων παραγόντων του ατυχήματος και για τη βελτίωση της ασφάλειας του σιδηροδρομικού συστήματος.
«Υπάρχουν απλά διαπιστώσεις για το τι πήγε λάθος στον τόπο του δυστυχήματος. Δεν μπορεί η Επιτροπή να πάρει θέση αν έγινε εσκεμμένα ή από λάθος, απλά λέει πως έγιναν όλα λάθος», πρόσθεσε ο κ. Παπαδημητρίου.
Η παρουσίαση έγινε σε συνέντευξη Τύπου της Ένωσης Συντακτών. Όπως επισημαίνεται «η έρευνα δεν αφορά την απόδοση υπαιτιότητας ή ευθύνης. Επίσης, η σύσταση ασφάλειας που τυχόν εκδίδεται δεν δημιουργεί τεκμήριο υπαιτιότητας ή ευθύνης για ατύχημα ή συμβάν».
Σκοπός είναι «η βελτίωση της σιδηροδρομικής ασφάλειας με την ανάδειξη των αιτιών των ατυχημάτων και την έκδοση συστάσεων για την αποφυγή παρόμοιων ατυχημάτων στο μέλλον».
Η ημερομηνία παρουσίασης του πορίσματος είχε ανακοινωθεί προ διμήνου με λεπτομέρειες από τον οργανισμό. Σε δελτίο Τύπου, στις 19 Δεκεμβρίου 2024, είχε ήδη διευκρινιστεί ότι η παρουσίαση θα γίνει στις 27 Φεβρουαρίου και συγκεκριμένα στην αίθουσα Τύπου της ΕΗΕΑ. Ωστόσο, στο «παρά πέντε» συγγενείς των θυμάτων, μέσω του δικηγόρου τους, Λουκά Αποστολίδη, ζήτησαν τη μετάθεση της γνωστοποίησης των πορισμάτων, επικαλούμενοι το πάνδημο πένθος για την συμπλήρωση 2 χρόνων από την τραγωδία και τις μεγάλες συγκεντρώσεις με συμμετοχή χιλιάδων πολιτών, σε δεκάδες πόλεις της χώρας. Ο πρόεδρος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ απέρριψε το αίτημα.
Η παρουσίαση του πορίσματος από τον ΕΟΔΑΣΑΑΜ έρχεται μόλις 24 ώρες πριν από την γενική κινητοποίηση για την 3η επέτειο της τραγωδίας.