Madeleine Peyroux: Τον Τραμπ δεν τον εξέλεξε ο αμερικανικός λαός

Μπορούμε να πούμε ότι είναι ο πλέον απροκάλυπτα πολιτικός δίσκος σου, έτσι δεν είναι; Πώς και γιατί συνέβη αυτό;

Ναι, σίγουρα είναι. Συνέβη γιατί μπορεί μεν να αντιλαμβάνεσαι ότι η πολιτική είναι μια διαρκής – και όχι μόνον κατά την διάρκεια μιας προεκλογικής περιόδου και την ημέρα των εκλογών – διαδικασία η οποία σε αφορά άμεσα αλλά έρχονται κάποιες στιγμές που συνειδητοποιείς ότι επηρεάζει όχι μόνο την ποιότητα της ζωής σου αλλά και την ίδια την ουσία της, το πως νιώθεις, ευτυχής ή δυστυχής, ακόμα και το πως σκέφτεσαι.

Προφανώς μια τέτοια στιγμή για εσένα ήταν η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Τι σκεφτόσουν λοιπόν κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου και πώς κρίνεις το γεγονός ότι ο αμερικανικός λαός τον ανέδειξε πρόεδρο του;

Αυτό που σκεφτόμουν βλέποντας την άνοδο των ποσοστών του Τραμπ καθώς πλησίαζε η ημέρα των εκλογών ήταν ότι ήταν ένα γεγονός από τη μία απίστευτο αλλά από την άλλη επίσης εξηγήσιμο. Η περίοδος του Τραμπ, πριν και μετά τις εκλογές, μπορεί να έχει πάρα πολλά αρνητικά αλλά υπάρχει και ένα θετικό, δίνει την ευκαιρία σε εμάς τους Αμερικανούς – αν δεν μας υποχρεώνει – να αναμετρηθούμε με την Ιστορία, το ίδιο το παρελθόν της χώρας μας και να το κατανοήσουμε καλύτερα. Το πρώτο σύνταγμα της Αμερικής όχι μόνον έκανε αποδεκτή αλλά επί της ουσίας καθιέρωνε την δουλεία. Η χώρα μας ιδρύθηκε πάνω στην βάση του ότι κάποιοι άνθρωποι είναι ανώτεροι από άλλους λόγω του χρώματος του δέρματος τους και αυτό τους δίνει το δικαίωμα να τους έχουν δούλους. Σε αυτόν τον εξωφρενικό και βάναυσο παραλογισμό πρέπει να αναζητηθούν πολλά από τα μετέπειτα και τα σημερινά δεινά της Αμερικής, ακόμα και το στυγνό δικομματικό πολιτικό σύστημα το οποίο δεν επιτρέπει να αναδειχθούν διαφορετικές ή και απλά νέες πολιτικές δυνάμεις. Ο Τραμπ προέρχεται και ανήκει σε ένα κόμμα που δεν είναι συντηρητικό μόνον από πολιτικής πλευράς. Οι Ρεπουμπλικανοί είναι βαθύτατα συντηρητικοί και σε πάρα πολλά κοινωνικά, ακόμα και ανθρωπιστικά θέματα και το έχουν δείξει πάρα πολλές φορές. Θα διαφωνήσω όμως με το ότι τον Τραμπ τον εξέλεξε ο αμερικανικός λαός, για την ακρίβεια συνέβη το ακριβώς αντίθετο. Τον εξέλεξε ένα απηρχαιωμένο εκλογικό σύστημα, απομεινάρι ενός πολύ μακρινού πλέον παρελθόντος και συνθηκών οι οποίες δεν έχουν την παραμικρή σχέση με τις σημερινές. Το σύστημα των εκλεκτόρων μπορεί ίσως να ήταν κατάλληλο για μια χώρα με μικρότερο και σαφώς αγροτικό πληθυσμό αλλά όχι για τη σημερινή Αμερική που η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού ζει σε μεγάλες πόλεις. Το σύστημα με τους εκλέκτορες, εκτός από το ότι είναι πολύ εύκολα διαβλητό, οδηγεί και σε φαινόμενα όπως η εκλογή του Τραμπ την οποία στην ουσία καθόρισαν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, πραγματικά ασήμαντο ποσοστό σε σχέση με το σύνολο του πληθυσμού, σε κάποιες απομονωμένες περιοχές λίγων αραιοκατοικημένων Πολιτειών. Πρέπει να μας προβληματίσει πολύ σοβαρά πλέον αυτό το εκλογικό σύστημα και να σκεφτούμε πως θα το αλλάξουμε καθώς είναι επιτακτικό αίτημα η δημοκρατία μας να γίνει πιο αντιπροσωπευτική, αν όχι πιο άμεση, και αυτό μπορούμε να το επιτύχουμε μόνο με τον εκσυγχρονισμό του εκλογικού συστήματος.

Νομίζω ότι αυτή τη φορά και η προσέγγιση σου στο γράψιμο των τραγουδιών ήταν διαφορετικό από κάθε προηγούμενη, έτσι δεν είναι;

Ναι, πριν από όλα δεν μπήκαμε στο στούντιο «για να κάνουμε έναν δίσκο» ή οτιδήποτε άλλο προγραμματισμένο αλλά απλά γιατί θέλαμε να εργαστούμε μαζί σε νέο υλικό και να δούμε τι θα προκύψει. Μαζί μου ήταν τέσσερις φίλοι και εξαίρετοι μουσικοί που καθένας τους παίζει ένα από τα βασικά όργανα (κιθάρα, keyboards, μπάσο και ντραμς) και όλοι τους είναι επίσης συνθέτες αλλά και έμπειροι παραγωγοί. Είχα λοιπόν στην διάθεση μου μιαν ιδανική μπάντα που όλα τα μέλη της συμβαίνει να έχουν επίσης το ταλέντο να γράφουν τραγούδια, με ποια καλύτερη δημιουργική προϋπόθεση να ξεκινήσει κάνείς; Μπήκαμε στο στούντιο μην έχοντας τίποτα γραμμένο εκτός από κάποιες απλές ιδέες που είχαν ορισμένοι από εμάς και στην συντριπτική πλειοψηφία τους τα τραγούδια γράφτηκαν τότε, προέκυψαν αυθόρμητα καθώς παίζαμε και αυτοσχεδιάζαμε όλοι μαζί. Ενα πολύ καλό παράδειγμα είναι το πρώτο τραγούδι που ηχογραφήσαμε, το «Down On Me». Κάποιος είχε μιαν ιδέα, αρχίσαμε να παίζουμε και εγώ να τραγουδώ αυτούς τους στίχους που μιλούν για την Αμερική σήμερα όπου αν σου συμβεί κάτι μπαίνεις σε μια καθοδική πορεία από την οποία δυστυχώς δεν μπορείς να βγεις ποτέ. Αρρωστάς, δεν έχεις χρήματα για να πληρώσεις για την θεραπεία σου άρα δεν θα γίνεις ποτέ καλά. Βρίσκεσαι υπερχρεωμένος σε ένα δάνειο ή στην πιστωτική κάρτα σου άρα δεν θα μπορέσεις ποτέ να αποπληρώσεις το χρέος σου και θα κατάσχουν όποια περιουσία έχεις, αν έχεις. Χάνεις την δουλειά σου, είναι σχεδόν αδύνατο να βρεις άλλη άρα θα καταλήξεις να πεινάς, άστεγος ή και τα δύο. Αλλά ακόμα και αν δουλεύεις το κόστος ζωής είναι πλέον τέτοιο ώστε δεν μπορείς να πληρώσεις για το φαγητό των παιδιών σου και τα έξοδα της παιδείας τους, όλος ο μισθός σου πηγαίνει στο ενοίκιο αν δεν έχεις δικό σου σπίτι και στους λογαριασμούς. Ολοι τα ξέρουν και οι περισσότεροι τα βιώνουν αλλά ελάχιστοι μιλούν για αυτά, σαν να έχουν παραιτηθεί ακόμα και από την προσπάθεια του να τα αλλάξουν, να τα διορθώσουν. Το τραγούδι μιλάει για αυτή την καθοδική πορεία από την οποία δεν υπάρχει διαφυγή και σε κάθε κουπλέ η μελωδία κατεβαίνει χαμηλότερα για να δείξει ότι δεν υπάρχει πραγματικά όριο σε αυτή την κάθοδο, αν σε αρπάξει η δίνη δεν μπορείς παρά να πηγαίνεις όλο και βαθύτερα. 

Γιατί ενώ όλα τα υπόλοιπα τραγούδια γράφτηκαν από την ομάδα σας επέλεξες για τίτλο του δίσκου αυτόν μιας από τις δύο διασκευές που περιλαμβάνει;

Το «Anthem» του Leonard Cohen είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό τραγούδι, το κατάλαβα από την πρώτη φορά που το άκουσα. Αυτός είναι ο λόγος που μου άρεσε τόσο και για αυτό άλλωστε αποφάσισα και να το διασκευάσω. Δεν είναι οποιοσδήποτε «ύμνος», όπως λέμε για παράδειγμα εθνικός ύμνος. Είναι ένας ύμνος στις προσωπικές αξίες του Leonard Cohen που, ακριβώς επειδή μιλάμε για ένα τέτοιο πνεύμα και όχι απλά μουσικό ταλέντο, είναι και οι ουμανιστικές, οι πανανθρώπινες. Για αυτό βρίσκεται το τραγούδι στο album και για αυτό κανένας άλλος τίτλος εκτός από τον δικό του δεν θα ταίριαζε και δεν θα περιέγραφε καλύτερα το σύνολο του.

Είναι η τρίτη φορά που διασκευάζεις σε album σου τραγούδι του αείμνηστου Leonard Cohen. Ποιο είναι το στοιχείο στο έργο του κορυφαίου τραγουδοποιού αλλά και ποιητή που σε ελκύει τόσο πολύ;

Σε όλη του την διαδρομή ο Leonard Cohen έκανε κάτι που και μου αρέσει και εκτιμώ πάρα πολύ, μιλούσε μεν για τον εαυτό του αλλά με έναν τρόπο ώστε να αφορά και όλους τους υπόλοιπους. Ειδικά τα τελευταία χρόνια της ζωής του έφτασε σε ένα πρωτοφανές στάδιο ωριμότητας, ανέλυε τον εαυτό του, τα κίνητρα, τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις πράξεις του με έναν υποδειγματικό τρόπο και κατέγραφε αριστοτεχνικά αυτή την ανάλυση στα τραγούδια του. Οφείλω να πω ότι για ένα μεγάλο διάστημα της ζωής μου δεν μπορούσα να κατανοήσω τους άντρες και ίσως για αυτό, σε έναν βαθμό, και να τους φοβόμουν. Ηταν μέσα από τα τραγούδια του Lenny που κατάλαβα τους άντρες και εντέλει συμφιλιώθηκα μαζί τους, αυτά με έκαναν να σκεφτώ ότι «τελικά και οι άντρες είναι πριν και πάνω από όλα άνθρωποι όπως οι γυναίκες». Αργότερα είχα την ευκαιρία και την χαρά να τον γνωρίσω και προσωπικά και, εκτός από τον δημιουργό, να διδαχθώ αλλά και να επηρεαστώ ακόμα και από τον πολύ σπουδαίο άνθρωπο και διανοούμενο που ονομαζόταν Leonard Cohen. 

 Τι σε έκανε να μελοποιήσεις το ποίημα του Πολ Ελιάρ «Liberté»;

Το ότι είναι ένα θαυμάσιο ποίημα με ένα μήνυμα πανανθρώπινο και διαχρονικό το οποίο παραμένει απόλυτα επίκαιρο τόσες δεκαετίες αφότου γράφτηκε. Στο ποίημα αυτό ο Ελιάρ μιλάει για τις μικρότερες ή μεγαλύτερες δυσκολίες και προβλήματα που υπάρχουν σε όλες τις περιόδους της ζωής ενός ανθρώπου, την παιδική, την εφηβική, την νεανική και την ώριμη ηλικία. Καθώς λοιπόν αρχίζει να βλέπει σιγά – σιγά το όριο, το τέλος να έρχεται, αναρωτιέται ποιο ήταν το νόημα για όλες αυτές τις ταλαιπωρίες και τα βάσανα και η απάντηση που δίνει είναι πως το νόημα είναι και συνοψίζεται μέσα σε μία και μόνη λέξη, ελευθερία! Είναι συναρπαστικό για εμένα το πόσο αισιόδοξα αντιμετωπίζει αυτό το ποίημα την άσχημη και δυσάρεστη πλευρά της ζωής με το να θεωρεί ότι αυτή ακριβώς εκφράζει το μεγαλύτερο αγαθό, την ελευθερία του ανθρωπίνου όντος.

Θεωρείς τον εαυτό σου μια jazz ερμηνεύτρια που ασχολείται και με άλλα ιδιώματα ή μια ποπ ερμηνεύτρια με jazz καταβολές;

Είναι αλήθεια ότι οι ρίζες μου βρίσκονται στην jazz περισσότερο από όσο σε άλλα ιδιώματα αλλά να ορίσουμε τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε jazz; Γιατί η λέξη αυτή είχε διαφορετική έννοια και περιεχόμενο σε διαφορετικές εποχές και είναι μια ακόμα αφορμή για να πω ότι χρειαζόμαστε νέα ορολογία για να περιγράψουμε τα πολλά νέα ιδιώματα που έχουν προκύψει από τους συνδυασμούς παλαιότερων. Η jazz είναι ένα ιδίωμα που ξεκίνησε στη Νέα Ορλεάνη ως υβρίδιο αρκετών παλαιότερων (αφρικανική μουσική των σκλάβων, ευρωπαϊκή ελαφρά μουσική της εποχής αλλά και κλασική μουσική, κάποια στοιχεία της γαλλικής μουσικής, ακόμα και μακρινούς απόηχους της μουσικής των ιθαγενών της Αμερικής) τα οποία προφανώς προέρχονταν από διαφορετικές εθνοτικές και/ή φυλετικές ομάδες. Ήδη από την δεκαετία του ’30 η jazz άρχισε να εκφράζει το αίτημα της ισότητας των υπολοίπων από αυτές τις ομάδες με τους λευκούς. Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος το διέκοψε προσωρινά αυτό με jazz τραγούδια που μιλούσαν κυρίως για χωρισμούς οικογενειών ή ζευγαριών καθώς οι άντρες πήγαιναν να πολεμήσουν και πολλοί φυσικά δεν επέστρεψαν ποτέ. Παράλληλα βέβαια υπήρχε και το swing για να διασκεδάζει όσους και όσες έμειναν πίσω και να τους κάνει να ξεχνούν την ζοφερή πραγματικότητα και το οποίο κυριάρχησε για ένα μικρό διάστημα μετά την λήξη του πολέμου εκφράζοντας το γενικό ευφρόσυνο κλίμα που επικρατούσε. 

Σύντομα όμως τα αίτημα για ίσα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα των μειονοτήτων επανήλθε με το πολύ πιο σκοτεινό bebop, μετά το «διάλειμμα» της πιο αποστασιοποιημένης συναισθηματικά cool jazz με το hard bop και ακόμα πιο δυναμικά στην δεκαετία του ’60, όταν το αίτημα είχε πλέον μετασχηματιστεί σε αγώνες και μαχητικές διεκδικήσεις, με την ανήσυχη φύση της free jazz. Βλέπουμε λοιπόν ότι σε κάθε εποχή η jazz βρισκόταν σε άμεση συνάρτηση με την κοινωνία, εξέφραζε και αποκρυστάλλωνε ό,τι συνέβαινε σε αυτήν. Θα επιστρέψω αναγκαστικά σε αυτό που λέγαμε πριν, η δουλεία και γενικότερα οι ανισότητες αποτελούν, είτε το θέλουμε είτε όχι, θεμελιώδες στοιχείο της αμερικανικής κοινωνίας από την αρχή της ύπαρξης της μέχρι σήμερα. Οφείλουμε λοιπόν να δούμε και πάλι την Ιστορία της jazz και όχι μόνον από μουσικολογικής αλλά και κοινωνιολογικής πλευράς, τι ενυπήρχε σε αυτήν σε κάθε χρονική στιγμή και κοινωνική συγκυρία. Ακόμα και το γιατί της δόθηκε το – καθόλου όμορφο κατά την γνώμη μου – όνομα jazz και τ ακριβώς σημαίνει αυτό είναι άξιο έρευνας και αυτό δείχνει πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη για νέα ορολογία που προανέφερα.

Ακόμα και αν δεν είχες πάει στη Γαλλία σίγουρα θα είχες ασχοληθεί με την μουσική αφού το ταλέντο σου ήταν έμφυτο αλλά πόσο διαφορετική πιστεύεις ότι θα ήταν τότε η διαδρομή σου;

Λυπάμαι που θα σε απογοητεύσω αλλά αν δεν είχα πάει στην Γαλλία δεν θα είχα γίνει μουσικός! (γέλια) Πριν ζούσα στη Νέα Υόρκη, το πλέον ανταγωνιστικό περιβάλλον του κόσμου όσον αφορά στα πάντα και απλά δεν ήμουν τόσο καλή ώστε να μπορώ να ασχοληθώ επαγγελματικά με την μουσική. Επίσης στην Αμερική δεν υπάρχει καθόλου σκηνή μουσικών του δρόμου όπως στη Γαλλία και γενικά στην Ευρώπη η οποία είναι ίσως ο μοναδικός τρόπος για να ξεκινήσει κάποια στην ηλικία και με τις γνώσεις και την μηδενική πείρα που είχα τότε.

Τελειώνοντας υπάρχει καμία πιθανότητα να σε δούμε να εμφανίζεσαι στην Ελλάδα σχετικά σύντομα;

Οχι πιθανότητα, έχει ήδη κανονιστεί εμφάνιση μου στην Αθήνα στις αρχές Δεκεμβρίου! Ελπίζω να αρέσει το καινούριο album μου στο ελληνικό κοινό και εύχομαι να δω αρκετούς και αρκετές από εσάς στη συναυλία μου.

Το να δούμε την Madeleine Peyroux να ερμηνεύει ζωντανά τα τραγούδια του εξαίρετου «Anthem» αναμφίβολα είναι ένα από τα πράγματα που αναμένουμε για την προσεχή χειμερινή σεζόν και από αυτά τα οποία θα την καταστήσουν λίγο πιο όμορφή...