Το μυστήριο που περιβάλλει το αριστούργημα του Ραφαήλ «Madonna della Rosa», το οποίο βρίσκεται στο Μουσείο Πράδο της Μαδρίτης, πιθανώς λύθηκε από έναν αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης που αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο Μπράντφορντ.
Το καθηλωτικό έργο που απεικονίζει την Αγία Οικογένεια, με τη Μαρία, τον Ιωσήφ, τον Ιησού βρέφος και τον Ιωάννη Βαπτιστή νήπιο, θεωρούνταν έργο του Ραφαήλ μέχρι τον 19ο αιώνα οπότε άρχισαν να διατυπώνονται οι πρώτες αμφιβολίες.
Οι ιστορικοί τέχνης υποστήριξαν ότι θα έπρεπε να αποδοθεί και στο εργαστήριο του Ιταλού ζωγράφου της πρώιμης Αναγέννησης. Ορισμένοι ισχυρίστηκαν ότι η φιγούρα του Ιωσήφ μοιάζει να έχει προστεθεί εκ των υστέρων στη σύνθεση και ότι δεν θα μπορούσε να είναι από το χέρι του ζωγράφου. Άλλοι πάλι ότι το κάτω μέρος του πίνακα, με το τριαντάφυλλο, ήταν ζωγραφισμένο από κάποιον άλλο. Στην Ισπανία ωστόσο, ο πίνακας αποδίδεται στον Ραφαήλ.
Πλέον ήρθε η ώρα της τεχνητής νοημοσύνης. Η Madonna della Rosa πέρασε από το τεστ ενός αλγόριθμου που ανέπτυξε ο Hassan Ugail, καθηγητής visual computing στο Πανεπιστήμιο Μπράντφορντ.
Σύμφωνα με τον Guardian, το συμπέρασμα είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος του πίνακα είναι του Ραφαήλ, αλλά το πρόσωπο του Ιωσήφ είναι από άλλο χέρι, ενώ το κάτω μέρος της σύνθεσης είναι «πιθανότατα» του Ραφαήλ.
Όπως εξήγησε ο Ugail, ο αλγόριθμος αναπτύχθηκε κατόπιν λεπτομερούς εξέτασης 49 μη αμφισβητούμενων έργων του Ραφαήλ και ως εκ τούτου μπορεί να αναγνωρίσει τα αυθεντικά έργα του καλλιτέχνη με ακρίβεια 98%.
«Ο υπολογιστής κοιτάζει με πολύ μεγάλη λεπτομέρεια στον πίνακα. Όχι μόνο το πρόσωπο, αλλά όλα τα μέρη του και μαθαίνει για τη χρωματική παλέτα, τις αποχρώσεις, τις τονικές εκδοχές και τις πινελιές. Κατανοεί τη ζωγραφική με σχεδόν μικροσκοπικό τρόπο, μαθαίνει όλα τα βασικά χαρακτηριστικά που έφερε το χέρι του Ραφαήλ», πρόσθεσε ο ίδιος.
Στην περίπτωση της Madonna, η αρχική δοκιμή έδειξε ότι κατά 60% έχει φιλοτεχνηθεί από τον Ραφαήλ. Στη συνέχεια, ο υπολογιστής κοίταξε τον πίνακα ανά τμήμα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το πρόσωπο του Ιωσήφ δεν ήταν από τον κορυφαίο ζωγράφο.
Τα ευρήματα αποτελούν μέρος μιας νέας μελέτης που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη 21 Δεκεμβρίου, στο περιοδικό Heritage Science.
Ο Howell Edwards, επίτιμος καθηγητής Μοριακής Φασματοσκοπίας στο Μπράντφορντ, και συν-συγγραφέας της μελέτης, δήλωσε από την πλευρά του ότι η ανάλυση του εν λόγω προγράμματος τεχνητής νοημοσύνης «απέδειξε μετά βεβαιότητας ότι ενώ οι τρεις φιγούρες -της Παναγίας, του Ιησού και του Ιωάννη του Βαπτιστή- είναι αναμφισβήτητα φιλοτεχνημένες από τον Ραφαήλ, η φιγούρα του Ιωσήφ δεν είναι, και έχει ζωγραφιστεί από κάποιον άλλο».
Οι ερευνητές τέσταραν και έναν άλλο πίνακα που έχει επίσης πυροδοτήσει συζητήσεις, το έργο Haddo Madonna που βρίσκεται στο Haddo House, στη Σκωτία.
Αγοράστηκε ως γνήσιος Ραφαήλ τον 19ο αιώνα από τον Τζορτζ Γκόρντον, 4ο κόμη του Αμπερντίν, ο οποίος ήταν πρωθυπουργός την περίοδο 1852–55. Αργότερα το έργο αποδόθηκε σε έναν λιγότερο σημαντικό καλλιτέχνη, τον Innocenza da Imola.
Το 2016, ο ιστορικός τέχνης Bendor Grosvenor υποστήριξε στο BBC ότι πρόκειται για έργο του Ραφαήλ, όμως οι ειδικοί της National Gallery δήλωσαν τρία χρόνια μετά ότι είναι απίθανο.
Η AI «συμφώνησε» με τον Grosvenor, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι πρόκειται πιθανότατα για έργο του μεγάλου ζωγράφου.
Ο Hassan Ugail πιστεύει ότι είναι προς όφελος των ιστορικών τέχνης τελικά να αντιμετωπίσουν την τεχνητή νοημοσύνη ως έναν επιπλέον τρόπο πιστοποίησης της μεγάλης τέχνης, τονίζοντας σε κάθε περίπτωση πως δεν πιστεύει ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα αντικαταστήσει τον άνθρωπο.
«Η διαδικασία πιστοποίησης της ταυτότητας ενός έργου περιλαμβάνει την εξέταση πολλών πτυχών… την προέλευσή του, τις χρωστικές του, την κατάσταση του έργου και ούτω καθεξής. Αυτό το είδος λογισμικού μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα εργαλείο που θα βοηθήσει στη διαδικασία», κατέληξε.
Με πληροφορίες από Guardian