Στις 4 Απριλίου σημειώθηκαν 50 χρόνια από την δολοφονία ενός από τους μεγαλύτερους οραματιστές του 20ου αιώνα, του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Jr. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην προάσπιση των συμφερόντων των Αφροαμερικανών την περίοδο από το 1950 μέχρι και την δολοφονία του το 1968, ενώ γενικότερα προώθησε αξίες όπως ισότητα, δικαιοσύνη, καταπολέμηση φυλετικών διακρίσεων. Γεννημένος το 1929 με το όνομα Μάικλ Κινγκ Τζούνιορ, σπούδασε Θεολογία και Κοινωνιολογία και έμελλε να αποτελέσει σύμβολο για την υπεράσπιση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ισότητας λευκών-μαύρων στην Αμερική σε μία δύσκολη περίοδο, ειδικότερα για τις νότιες πολιτείες. Η αλλαγή του ονόματός του οφείλεται στον πατέρα του, όπου κατά την επίσκεψή του στο Παγκόσμιο Συνέδριο των Βαπτιστών στο Βερολίνο, εντυπωσιάστηκε από το έργο του Μαρτίνου Λούθηρου.
Το έργο του είχε σημεία-σταθμούς για την αμερικανική κοινωνία, όπου η βελτίωση της καθημερινότητας των έως τότε περιθωριοποιημένων Αφροαμερικανών ήταν στο επίκεντρο. Παρά το γεγονός ότι ο αμερικανικός εμφύλιος είχε λήξει από το 1865, και η Διακήρυξη της Χειραφέτησης του 1863 προέβλεπε το τέλος της δουλείας και την παραχώρηση του δικαιώματος ψήφου στους Αφροαμερικανούς η κατάσταση δεν είχε βελτιωθεί στις νότιες πολιτείες των Η.Π.Α, καθώς ο φυλετικός διαχωρισμός συνεχιζόταν. Για τον χρόνο της ιστορίας 60 χρόνια αποτελούν ένα μικρό χρονικό διάστημα, όσο απέχουν περίπου και οι γνωστοί ως «νόμοι του Jim Crow», που διατηρούσαν στο περιθώριο τους Αφροαμερικανούς, οι οποίοι δεν πήγαιναν σε ίδιο σχολείο με λευκούς, δυσκολεύονται σε μετακινήσεις με λεωφορεία ενώ δεν είχαν δικαίωμα ψήφου. Αυτές οι συνθήκες, οδήγησαν τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Jr. στο να αναλάβει σημαντική δράση με 3 περιόδους σταθμούς για την καταπολέμηση των ανισοτήτων και της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών.
Οι περίοδοι-σταθμοί του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Jr
To έργο και η συνεισφορά του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Jr. επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την αμερικανική κοινωνία και βελτίωσε την έως τότε υφιστάμενη κατάσταση στη ζωή των Αφροαμερικανών, ιδίως σε πολιτείες όπως η Αλαμπάμα. Το όραμα για μία κοινωνία ισότητας, αξιοκρατίας όπου θα αφήσει πίσω τις ρατσιστικές συμπεριφορές ήταν ο βασικός γνώμονας του έργου του. Απώτερος σκοπός ήταν μία κοινωνία στην οποία η φυλή και το χρώμα δεν θα ορίζει το πώς θα συμπεριφέρεται ο ένας άνθρωπος στον άλλον. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, από το 1955 έως το 1965 υπήρξαν περίοδοι που σημάδεψαν το έργο του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Jr. και τον αγώνα υπέρ των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών.
Πρώτη χρονολογία σταθμός είναι ο Νοέμβριος του 1955, στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα. Ο φυλετικός διαχωρισμός είχε επηρεάσει το σύνολο των κοινωνικών δραστηριοτήτων και κατ’επέκταση και τις συγκοινωνίες της εποχής, ιδίως στα λεωφορεία. Συγκεκριμένα, οι Αφροαμερικανοί καθόντουσαν στα πίσω καθίσματα των λεωφορείων μόνο, ενώ έπρεπε να παραχωρήσουν την θέση τους αν υπήρχε λευκός επιβάτης χωρίς θέση.
Σύμβολο εκείνης της περιόδου είναι η Ρόζα Παρκς, η οποία αρνήθηκε να παραχωρήσει την θέση της. Αυτή η κίνηση οδήγησε σε ειρηνικές διαδηλώσεις, υπό τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Jr., με μποϋκοτάζ 381 ημερών των δημοσίων συγκοινωνιών. Χαρακτηριστικό σύνθημα της εποχής ήταν «θα περπατήσετε σήμερα ώστε αύριο τα εγγόνια σας να πάρουν το λεωφορείο χωρίς να ταπεινώνονται..». Στις 13 Νοεμβρίου 1956 το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι οι νόμοι περί φυλετικού διαχωρισμού στο Μοντγκόμερι ήταν αντισυνταγματικοί και πλέον ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είχε αποκτήσει ευρεία αποδοχή στο πεδίο υπέρ της ισότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
8 χρόνια μετά, τον Αύγουστο του 1963 λαμβάνει χώρα η «πορεία προς την Ουάσινγκτον για δουλειά και ελευθερία». Έναν αιώνα μετά την Διακήρυξη της Χειραφέτησης και το τέλος της δουλείας, η καταπάτηση και ο περιορισμός των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών συνεχιζόταν. Επιστέγασμα της συγκεκριμένης διαμαρτυρίας ήταν ο πλέον γνωστός λόγος «I have a dream..» του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, στο Μνημείο του Αβραάμ Λίνκολν στην Ουάσινγκτον μπροστά σε περίπου 250,000 ανθρώπους. Μολονότι ήταν προγραμματισμένα 4 λεπτά, ο λόγος διήρκησε 17 και θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους λόγους στην ιστορία. Η επιτυχία της εν λόγω πορείας και ομιλίας φάνηκε από την μετέπειτα ψήφιση του Νόμου για τα πολιτικά δικαιώματα των Αφροαμερικανών, το 1964 και την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων σε δημόσιους χώρους. Μάλιστα, τον Δεκέμβριο του 1964 του απονεμήθηκε και το Νόμπελ Ειρήνης για τις προσπάθειές του ώστε να επιτευχθεί ισότητα στις Η.Π.Α, μέσω ειρηνικών διαδηλώσεων. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είχε γίνει ο νεότερος άνθρωπος στον κόσμο και ο δεύτερος Αφροαμερικανός μετά τον ακαδημαϊκό και διπλωμάτη Ραλφ Μπανς με βραβείο Νόμπελ.
Η διάκριση και περιθωριοποίηση των Αφροαμερικανών μεταξύ του 1950 και του 1960 φαινόταν και στο γεγονός πως δεν είχαν δικαίωμα ψήφου σε πολλές νότιες πολιτείες των Η.Π.Α. To 1965 διοργανώθηκε η πορεία από την περιοχή Σέλμα της Αλαμπάμα στο Μοντγκόμερι, με κύριο αίτημα το δικαίωμα της ψήφου. Παρά το γεγονός πως το δικαίωμα ψήφου είχε κατοχυρωθεί από το τέλος του Αμερικανικού Εμφυλίου το 1863, οι νότιες πολιτείες ψήφισαν και διατήρησαν μία σειρά μέτρων που στερούσαν από τους Αφροαμερικανούς το δικαίωμα ψήφου. Η περιοχή Σέλμα αποτέλεσε το εφαλτήριο για τις διαδηλώσεις κατά της παρεμπόδισης εγγραφής Αφροαμερικανών στους εκλογικούς καταλόγους. Ειδικότερα, στην Σέλμα η περιθωριοποίηση των Αφροαμερικανών ήταν σε μεγάλο βαθμό καθώς παρόλο που κατοικούσαν 87.982 Αφροαμερικάνοι και 47,289 λευκοί, εκλογικά δικαιώματα είχαν μόλις 904 Αφροαμερικάνοι έναντι 24,037 λευκών. Απόρροια της συγκεκριμένης διαμαρτυρίας ήταν η θέσπιση του Νόμου περί εκλογικών δικαιωμάτων το 1965. Πλέον ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ αποτελούσε σύμβολο στον αγώνα περί ισότητας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων όχι μόνο στις Η.Π.Α αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Μάλιστα, η περίοδος δράσης του συνέπεσε με την αποαποικιοποίηση των χωρών του Τρίτου Κόσμου και την είσοδό τους στον Ο.Η.Ε. Μπορεί να μην είχε διεθνή δράση, ωστόσο αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την προάσπιση των δικαιωμάτων και της ισότητας στον υπόλοιπο κόσμο.
Είναι επίκαιρος σήμερα;
Η προσφορά του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στον αγώνα υπέρ της ισότητας, αξιοκρατίας και καταπολέμησης του φυλετικού διαχωρισμού είναι αξιοσημείωτη και συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην εδραίωση κινημάτων σε αυτό το πεδίο. Ωστόσο ακόμα και σήμερα, αν και σε καμία περίπτωση στον ίδιο βαθμό, παρατηρείται το στοιχείο του φυλετικού διαχωρισμού. Σύμφωνα με μία μελέτη Σύμφωνα με μία μελέτη από ερευνητές του Northwestern University, Harvard και του Ινστιτούτου Κοινωνικής Έρευνας της Νορβηγίας καταγράφηκε ότι ο ρατσισμός έναντι των Αφροαμερικανών εργαζομένων δεν είχε μειωθεί την περίοδο 1989-2015 στις Η.Π.Α. Τα βιογραφικά με ονόματα που παραπέμπουν σε λευκούς λαμβάνουν 36% περισσότερα τηλεφωνήματα έναντι αυτά των Αφροαμερικανών. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια έχουν παρατηρηθεί εκδηλώσεις βίας έναντι Αφροαμερικανών πολιτών, ιδίως από το 2014 και έπειτα.
Τόσο οι εκδηλώσεις περιστατικών φυλετικού διαχωρισμού όσο και τα διδάγματα και οι φράσεις από το έργο του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ διατηρούν το έργο του επίκαιρο και χρήσιμο για την διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ισότητας. Οι φράσεις του και η άρνηση διαμαρτυρίας μέσω βίας έχουν αποτελέσει πηγή έμπνευσης, αναδεικνύοντας την ανάγκη για συνεχή πρόοδο, ευημερία και δικαιοσύνη. Σε μία περίοδο κρίσης ηθών και αξιών, αλλά και αβεβαιότητας η σπουδαία ρητορική του παραμένει επίκαιρη, με την φράση του «If you can’t fly then run, if you can’t run then walk, if you can’t walk then crawl, but whatever you do you have to keep moving forward.» να πρέπει να αποτελεί οδηγό για τον καθένα.