«... Αλλά η ντροπή μου εξαφανίστηκε σιγά σιγά, καθώς διψούσα να μάθω κι άλλα. Βυθίστηκα στη γλώσσα, έμαθα ότι για κάθε πράγμα και για κάθε συναίσθημα δεν υπήρχε μόνο μία λέξη ή μία περιγραφή, αλλά πολλές. Έμαθα και την ιστορία μας. Για τον μαζικό θάνατο των εντόμων-επικονιαστών, για την άνοδο της στάθμης των θαλασσών, την άνοδο της θερμοκρασίας, για τα πυρηνικά ατυχήματα, και για τις παλιές μεγάλες δυνάμεις, τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, που έχασαν τα πάντα μέσα σε λίγα χρόνια επειδή δεν κατάφεραν να προσαρμοστούν έγκαιρα και που τώρα ζούσαν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, με τον πληθυσμό τους να έχει μειωθεί στο ελάχιστο και από τρόφιμα να παράγουν μόνο σιτηρά και καλαμπόκι. Όμως εδώ στην Κίνα τα είχαμε καταφέρει....» («Η ιστορία των μελισσών», σελ. 39).
Αγγλία, 1852. Ο βιολόγος Γουίλιαμ μελετά έναν νέο τύπο κυψέλης, που μπορεί να αποδειχθεί σανίδα σωτηρίας γι’ αυτόν και τα παιδιά του.
Αμερική, 2007. Ο μελισσοκόμος Τζορτζ αντιστέκεται στην εκβιομηχάνιση της παραγωγής και ελπίζει ότι ο γιος του θα συνεχίσει την οικογενειακή παράδοση.
Κίνα, 2098. Σε έναν κόσμο χωρίς μέλισσες, η Τάο πασπαλίζει τα δέντρα με γύρη. Οι αρχές εξαφανίζουν τον γιο της κι εκείνη ξεκινά ένα σκληρό ταξίδι αναζήτησης.
Τρεις παράλληλες ιστορίες για το αόρατο νήμα που συνδέει τον κόσμο των ανθρώπων με τον κόσμο των μελισσών. Αυτή είναι «Η ιστορία των μελισσών» (εκδόσεις Κλειδάριθμός, μετάφραση Σωτήρης Σουλιώτης), που ξεκινάει από το μέλλον, επιστρέφει στην Αγγλία του 19ου αιώνα, περνάει τον Ατλαντικό για να φτάσει στις ΗΠΑ και αφηγείται μία περιπέτεια δυόμιση αιώνων που είναι τρομακτική ακριβώς επειδή μοιάζει πιθανή.
Πρόκειται για το πρώτο μέρος της τετραλογίας The Climate Quartet -το δεύτερο βιβλίο (πρωτότυπος τίτλος «Blue») θα κυκλοφορήσει στην Ελλάδα μέσα στο 2020- και εντάσσεται στο νέο λογοτεχνικό είδος cli-fi (climate fiction), το οποίο έχει στον πυρήνα του το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, καθώς οι συγγραφείς προσπαθούν να ερμηνεύσουν το φαινόμενο και τις επιπτώσεις του στις ζωές των ανθρώπων.
«Η ιστορία των μελισσών», το πρώτο βιβλίο ενηλίκων της συγγραφέως (μετά από τηλεοπτικά σενάρια και παιδικά βιβλία), έχει ήδη μεταφραστεί σε 35 γλώσσες, ήταν στην κορυφή των μπεστ σέλερ στη Γερμανία το 2017 σε όλες τις κατηγορίες βιβλίων, με 500.000 αντίτυπα (που σημαίνει ότι, ξεπέρασε σε πωλήσεις συγγραφείς όπως ο Νταν Μπράουν και η Έλενα Φεράντε) και το 2015 απέσπασε το βραβείο Νορβηγών Βιβλιοπωλών, ενώ η τηλεοπτική μεταφορά του έχει ήδη δρομολογηθεί.
Λίγες ημέρες πριν από την επίσκεψη της στην Αθήνα για την παρουσίαση του βιβλίου της, στις 14 Νοεμβρίου -και λίγες εβδομάδες μετά τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης, όπου ήταν ένα από τα τιμώμενα πρόσωπα-, η Νορβηγίδα συγγραφέας Μάγια Λούντε απαντά στις ερωτήσεις της HuffPost.
Η κλιματική αλλαγή και οι ευθύνες ηγετών αλλά και πολιτών, η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης στην πατρίδα της, Νορβηγία, η Γκρέτα Τούνμπεργκ, η σχέση της με τη φύση, τα περιθώρια επιλογής και οι εναλλακτικές που (δεν) θα έχουν τα παιδιά στο μέλλον, η φωνή του συγγραφέα στην εποχή του διαδικτύου, των fake news και του λαϊκισμού.
-Πώς γεννήθηκε «Η ιστορία των μελισσών»; Και γιατί νιώσατε την ανάγκη να απευθυνθείτε στο ενήλικο κοινό;
Το 2013 είδα τυχαία ένα ντοκιμαντέρ για την αποκαλούμενη «Διαταραχή Κατάρρευσης Αποικιών» (Colony Collapse Disorder, CCD) με θέμα τη μυστηριώδη εξαφάνιση των μελισσών σε όλο τον κόσμο. Οι πληροφορίες για το σύνδρομο κατάρρευσής τους και τον κομβικό ρόλο τους στην ισορροπία του οικοσυστήματος, ήταν μια αποκάλυψη -οι ερωτήσεις έρχονταν στο μυαλό μου σαν βροχή: Γιατί πεθαίνουν οι μέλισσες; Πώς θα έμοιαζε ο κόσμος χωρίς τα έντομα-επικονιαστές; Θα κατάφερναν οι άνθρωποι να επιβιώσουν; Κάθισα να γράψω και οι ήρωες του βιβλίου άρχισαν να παίρνουν μορφή. Ανέκαθεν έγραφα για διαφορετικά αναγνωστικά κοινά, οπότε ήξερα από την αρχή ότι αυτό θα ήταν ένα βιβλίο για ενήλικες.
“Το άθροισμα των μικρών «πράσινων επιλογών» που κάνουμε όλοι είναι, στην πραγματικότητα, η αλλαγή που χρειαζόμαστε.”
-Το δεύτερο βιβλίο της τετραλογίας σας έχει τίτλο «Blue» και η ιστορία που αφηγείστε έχει στο επίκεντρο το νερό. Τα δύο τελευταία βιβλία της σειράς τι αφορούν;
Το τρίτο, που κυκλοφορεί μέσα στο φθινόπωρο ταυτόχρονα σε Νορβηγία και Γερμανία, διερευνά τη σχέση ανθρώπων και ζώων, ιδωμένη μέσα από την ιστορία μίας ράτσας άγριων αλόγων της Μογγολίας, η οποία μάλιστα, σε κάποια στιγμή του χρόνου εξαφανίστηκε. Το τέταρτο εκτυλίσσεται στην «Κιβωτό των Σπόρων», που βρίσκεται έξω από την πρωτεύουσα του Αρχιπελάγους Σβάλμπαρντ. Κάθε βιβλίο μπορεί να διαβαστεί αυτόνομα, αλλά όσοι με ακολουθήσουν και στα τέσσερα βιβλία, θα δουν μία μεγαλύτερη εικόνα όπου όλα συνδέονται με απρόσμενο τρόπο.
-Πόσο ενημερωμένοι είναι οι Νορβηγοί για την κρίση της κλιματικής αλλαγής; Η κοινή γνώμη είναι προς την ίδια κατεύθυνση ή, υπάρχουν στην πατρίδα σας φωνές που υποστηρίζουν ότι, στην πραγματικότητα, δεν υφίσταται χαρακτήρας επείγοντος;
Υπάρχουν άνθρωποι και πολιτικοί στη Νορβηγία οι οποίοι είτε δεν πιστεύουν, είτε επιλέγουν να μείνουν αδιάφοροι στην κρίση της κλιματικής αλλαγής, αν και πολιτικά η κυρίαρχη τάση είναι όλο και περισσότερο προσανατολισμένη στην αειφόρο ανάπτυξη.
Αλλά ακόμη και στην περίπτωση μιας κοινής παραδοχής όσον αφορά την κατάσταση, είναι δύσκολο να συμφωνήσουμε ως προς το πώς πρέπει να δράσουμε και ακόμα πιο δύσκολο, να συμφωνήσουμε στις ενέργειες που πραγματικά θα αξίζουν και θα κάνουν τη διαφορά.
-Ποιά κατά την εκτίμηση σας θα είναι η μεγαλύτερη αλλαγή που θα επέλθει στον πλανήτη μας τα επόμενα πενήντα χρόνια; Τι σας τρομάζει περισσότερο;
Φοβάμαι ότι τα παιδιά μου και όλα τα παιδιά του κόσμου θα ζήσουν σε έναν κόσμο όπου λύσεις οι οποίες υπάρχουν ακόμη σήμερα ως επιλογή, δεν θα υφίστανται πλέον. Βλέπουμε ήδη τις επιπτώσεις της κρίσης στις πλημμύρες και τις ξηρασίες, στις συγκρούσεις και την πείνα. Άρα, νομίζω ότι αυτό που θα συμβεί, περισσότερο από την όποια αλλαγή, θα είναι μια μαζική στροφή που θα διασφαλίζει ότι δεν μπορούμε άλλο να εθελοτυφλούμε για ό,τι συμβαίνει σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου.
-Ποιός φέρει μεγαλύτερη ευθύνη όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος, οι ηγέτες ή εμείς, οι πολίτες;
Όσο μεγαλύτερη δύναμη έχεις, τόσο μεγαλύτερη ευθύνη φέρεις. Όμως, σε αυτό που συμβαίνει είμαστε όλοι μαζί, συνεπώς όλοι μαζί θα αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες. Εμείς, ως πολίτες, δεν μπορούμε να μείνουμε στα μετόπισθεν και να αφήσουμε την ευθύνη στους ηγέτες, πρέπει να υψώσουμε τη φωνή μας και να ασκήσουμε έντονη πίεση σε εκείνους οι οποίοι μπορούν να κάνουν τις μεγάλες αλλαγές. Πρέπει επίσης, να κάνουμε ό, τι μπορούμε προκειμένου να ζήσουμε οικολογικά. Το άθροισμα των μικρών «πράσινων επιλογών» που κάνουμε όλοι είναι, στην πραγματικότητα, η αλλαγή που χρειαζόμαστε.
“Παρότι οι νέοι έχουν κάθε δικαίωμα να είναι θυμωμένοι και φοβισμένοι, είναι ακριβώς η δική τους νοοτροπία και προθυμία για πραγματική αλλαγή που μου δίνει τη μεγαλύτερη ελπίδα.”
-Ζείτε στο Όσλο. Η σχέση σας με τη φύση;
Σε αντίθεση με τις περισσότερες πρωτεύουσες, το Όσλο είναι πολύ μικρό, περισσότερο με κωμόπολη μοιάζει, παρά με μεγάλη πόλη, οπότε το να ζεις εδώ, σημαίνει ότι η φύση είναι στο κατώφλι του σπιτιού σου. Όπως και οι περισσότεροι Νορβηγοί, μου αρέσει να βρίσκομαι κοντά στον ωκεανό και να κάνω σκι σε χιονοδρομικές πίστες και δάση.
-Η άποψη σας για την Γκρέτα Τούνμπεργκ, που μέσα σε έναν χρόνο, κατάφερε να ανεβάσει στην κορυφή της ατζέντας την κλιματική αλλαγή και να εμπνεύσει νέους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο;
Δεν θα ήταν υπερβολή εάν λέγαμε πόσο σπουδαία ή πόσο γενναία είναι. Ο τρόπος με τον οποίο κατάφερε να θέσει την ατζέντα και να πυροδοτήσει τα κινήματα των νέων σε όλο τον κόσμο είναι εξαιρετικά ισχυρός. Και πρέπει να ακούσουμε όλοι πολύ προσεκτικά το κίνημα της νεολαίας. Είναι η γενιά που θα υποφέρει περισσότερο από τις συνέπειες των λαθών και της αδράνειας των γονέων και των παππούδων τους. Και παρότι έχουν κάθε δικαίωμα να είναι θυμωμένοι και φοβισμένοι, είναι ακριβώς η δική τους νοοτροπία και προθυμία για πραγματική αλλαγή που μου δίνει τη μεγαλύτερη ελπίδα.
-Πόσο δυνατά ακούγεται η φωνή ενός συγγραφέα στην εποχή του διαδικτύου και των social media; Πόσο μπορεί να επηρεάσει;
Νομίζω ότι τα καλά βιβλία έχουν δύναμη και επιρροή. Όμως, ανεξαρτήτως πλατφόρμας, πιστεύω ότι πρέπει να στηρίξουμε αποφασιστικά τους δημοσιογράφους, τους συγγραφείς και όλους όσοι αγωνίζονται για να προσφέρουν γνώση και όραμα κόντρα στα fake news και στον λαϊκισμό.
-Η επιτυχία, το γεγονός ότι είστε συγγραφέας μπεστ σέλερ, σε ποιόν βαθμό άλλαξε τη ζωή σας; Τι έφερε στην καθημερινότητα -στη σχέση σας με τα παιδιά και την οικογένεια σας, στον χρόνο που έχετε ή, δεν έχετε;
Χαίρομαι επειδή όλα αυτά συνέβησαν ενώ είχα ήδη τη ζωή που επιθυμούσα, με τρία παιδιά και παντρεμένη με έναν άνδρα με τον οποίο θέλω να γεράσω. Κατά συνέπεια, δεν άλλαξαν τόσα πολλά. Βεβαίως, μου δόθηκε η δυνατότητα να είμαι πλέον συγγραφέας πλήρους απασχόλησης και να συναντώ αναγνώστες σε όλο τον κόσμο. Και γι′ αυτά αισθάνομαι εξαιρετικά ευγνώμων.
Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε πρόσφατα και το βραβευμένο βιβλίο της για παιδιά με τίτλο «Το πνεύμα του χιονιού» (εκδόσεις Κλειδάριθμος) και εικονογράφηση Λίζα Αιζάτο, το οποίο επίσης θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Ένα χριστουγεννιάτικο βιβλίο που αποτελείται από 24 κεφάλαια –ένα για κάθε ημέρα του Δεκέμβρη μέχρι τα Χριστούγεννα.
Info
Public Συντάγματος
Πέμπτη 14 Νοεμβρίου, ώρα 19:00
Για το βιβλίο θα μιλήσει η συγγραφέας και ο δρ. Αντώνης Τσαγκαράκης, καθηγητής μελισσοκομίας του Ι.Γ.Ε (Ινστιτούτο Γεωπονικών Ερευνών) και μέλος ΕΔΙΠ του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τη συζήτηση θα συντονίσει η δημοσιογράφος Μαριλένα Αστραπέλλου.
Χαιρετισμό θα απευθύνουν ο πρέσβης της Νορβηγίας στην Αθήνα, κ. Frode Overland Andersen και η διευθύντρια του Νορβηγικού Ινστιτούτου, καθηγήτρια Jorunn Økland.