Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να είναι ακόμα σε εξέλιξη και τις ρωσικές δυνάμεις να ετοιμάζονται για αυτό που έχει χαρακτηριστεί ως «νέα φάση» της εισβολής, εστιάζοντας στο Ντονμπάς, ένα από τα πλέον φλέγοντα ερωτήματα ως προς την πολεμική σύγκρουση που φαίνεται να φέρνει δραματικές αλλαγές στον κόσμο μας είναι το εξής: Πότε και πώς θα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και πόσο διαφορετική μπορεί να είναι η «επόμενη ημέρα»; Επίσης, δεδομένων όσων έχουν συμβεί από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στα τέλη του Φεβρουαρίου, εξακολουθεί να υφίσταται ένα άλλο ερώτημα: Τι ακριβώς σκοπεύει να επιτύχει ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, με την εισβολή στην Ουκρανία;
Η Ντομίνικα Κουνέρτοβα, senior researcher του Center for Security Studies στο ETH Zurich, μιλώντας στη HuffPost Greece, απαντά σε μια σειρά ερωτημάτων σχετικά με το «προφίλ» του πολέμου στην Ουκρανία, όπως αυτό διαμορφώνεται σήμερα- και όπως αναμένεται να εξελιχθεί στο κοντινό μέλλον.
Τι προβλέπετε για τη «νέα φάση» της ρωσικής εισβολής/ επίθεσης στην Ουκρανία; Θεωρείτε πως θα δούμε δραματικές νέες εξελίξεις (χρήση χημικών ή βιολογικών όπλων, ή ακόμη και τακτικών πυρηνικών όπλων, περιβόητων ρωσικών «υπερόπλων», κάποιου είδους αμφίβια επίθεση, πιθανό πλήγμα σε ΝΑΤΟϊκό στόχο κλπ);
Ντομίνικα Κουνέρτοβα: Η Ρωσία απέσυρε τα στρατεύματά της από την περιοχή γύρω από το Κίεβο και το Τσερνίχιβ και τα μετακινεί νότια για να βοηθήσει στη σταθεροποίηση του νοτίου μετώπου. Αυτή η κίνηση προς το νότιο μέτωπο μπορεί να μην υποδεικνύει τόσο ότι η Ρωσία θέλει να «ενισχύσει την αμοιβαία εμπιστοσύνη και να δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες για περαιτέρω διαπραγματεύσεις», μα πως ενισχύσεις από τη Λευκορωσία δεν θα καταφθάσουν- αυτό πιθανόν επειδή οι Λευκορώσοι στρατιώτες δεν είναι αξιόπιστοι και δεν θα συμμετείχαν στη ρωσική επίθεση εναντίον της Ουκρανίας (αναμενόταν ανταρσία).
Η Ρωσία ανασυντάσσει δυνάμεις προετοιμαζόμενη για μια μεγάλη επίθεση στο Ντονμπάς. Η Μαριούπολη είναι εξαιρετικά σημαντική, όχι μόνο ως στρατηγικής σημασίας λιμάνι, μα επίσης για τη σύνδεση της Κριμαίας με τη Ρωσία μέσω ξηράς. Οι Ρώσοι στρατηγοί δεν ενδιαφέρονται και πολύ για τις απώλειες, καθώς πρέπει να παραδώσουν αυτόν τον θεωρούμενο ως «προσιτό» στόχο στον Πούτιν εγκαίρως για την Ημέρα της Νίκης στις 9 Μαΐου.
Ωστόσο η κλίμακα αυτής της επίθεσης χρειάστηκε να μειωθεί επειδή οι δυνάμεις που αποσύρθηκαν από τα βόρεια και τα βορειοανατολικά είναι αποδυναμωμένες. Αντί να περικυκλώσουν τις ουκρανικές δυνάμεις στο Ντονμπάς, αποκλείοντάς τες μέσω του διαδρόμου Χαρκόβου- Ντνίπρο και προς Μελιτόπολη- Μαριούπολη, οι ρωσικές δυνάμεις φαίνονται να εστιάζουν στην απόκτηση ελέγχου και στην προέλαση από το Ίζιουμ και τη Μαριούπολη, παγιδεύοντας τους Ουκρανούς στρατιώτες ανατολικά αυτής της γραμμής. Αν και θα χρειαζόταν χρόνος μέχρι το καλοκαίρι για την εκπαίδευση νεοσυλλέκτων και τη σωστή κινητοποίηση των εφέδρων της, η Ρωσία έχει ήδη αναπτύξει στην Ουκρανία φιλοπουτινικές δυνάμεις Τσετσένων ατάκτων, μισθοφόρους και ακόμα και κάποια ρωσικά στρατεύματα από τη Νότια Οσετία.
Αυτά που η Ρωσία δεν μπορεί να κερδίσει σε ποιότητα, μπορεί να αντισταθμίσει σε ποσότητα για να αποδυναμώσει τις ουκρανικές δυνάμεις στο Ντονμπάς σε έναν πόλεμο φθοράς. Αυτό σημαίνει να γίνει ο χρόνος σύμμαχος της Ρωσίας και να πιεστούν οι Ουκρανοί μέχρι να υποκύψουν. Αν η Ρωσία καταλάβει το Ντονμπάς, δεν είναι απίθανο το Κρεμλίνο να προσπαθήσει ξανά να επιτεθεί στο Κίεβο ξανά.
Η Ρωσία επίσης χρησιμοποιεί τακτικές τρομοκράτησης για να διασπείρει φόβο, όπως εκτελέσεις αμάχων. Η Ουκρανία υποστηρίζει πως η Ρωσία έχει ήδη χρησιμοποιήσει λευκό φώσφορο ως εμπρηστικό όπλο στο Ντονμπάς- μια αμφιλεγόμενη χημική ουσία που μπορεί να προκαλέσει σοβαρά εγκαύματα και είναι εξαιρετικά επικίνδυνη για τους αμάχους. Η μεγάλης κλίμακας χρήση χημικών όπλων δεν είναι πολύ πιθανή, προς το παρόν.
Η Ρωσία θα χρησιμοποιούσε πυρηνικά μόνο αν ήταν υπό απειλή η ίδια η ύπαρξή της. Ωστόσο θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί χρήση πυρηνικών επίσης για να αλλάξει η δυναμική της σύγκρουσης σε περίπτωση που η Ρωσία υποστεί σημαντικές απώλειες και είναι ανίκανη να κάμψει την ουκρανική αντίσταση. Ίσως αυξηθεί ο βαθμός στον οποίο η Ρωσία βασίζεται στις πυρηνικές της δυνάμεις.
Ποιος θεωρείτε ότι ήταν ο αρχικός στόχος της Ρωσίας;
Οι λόγοι του Πούτιν για εισβολή στην Ουκρανία κυμαίνονται από την άρνηση της ύπαρξης του ουκρανικού κράτους και έθνους, την αποτροπή γενοκτονίας στο Ντονμπάς, και την αποναζιστικοποίηση όλης της χώρας, μέχρι την επιβολή μιας αλλαγής καθεστώτος «αποκεφαλίζοντας» την πολιτική ηγεσία στο Κίεβο και την εγκαθίδρυση μιας φιλορωσικής κυβέρνησης- μαριονέτας. H ρητορική του περί αποναζιστικοποίησης έχει σκοπό τη δημιουργία ενός συνεχιζόμενου αιτίου πολέμου και, ακόμα κυνικότερα, τη δικαιολόγηση των εγκλημάτων πολέμου του, καθώς και την εκμετάλλευση του πατριωτικού συναισθήματος των απλών Ρώσων για να διατηρήσει τη στήριξη προς τον πόλεμό του.
Ωστόσο ο πόλεμός του στην Ουκρανία δεν έχει να κάνει με κατάληψη τμημάτων της Ουκρανίας. Ο Πούτιν το πέτυχε ήδη αυτό το 2014, όταν προσάρτησε την Κριμαία και τράβηξε το Κίεβο σε μια ένοπλη σύγκρουση στο Ντονμπάς, αποτρέποντας την ένταξη στη Ουκρανίας στις δυτικές δομές.
Σε ένα ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο, ο Πούτιν δεν είναι σε πόλεμο με την Ουκρανία, μα με τη Δύση. Παρουσιάζοντας τη Δύση αβοήθητη σε αυτή τη σύγκρουση, θέλει να την ταπεινώσει. Ο Πούτιν έχει ως αποστολή να αφήσει πίσω του μια κληρονομιά, να δείξει το μεγαλείο του ίδιου και της Ρωσίας.
Το Κρεμλίνο είναι εξοργισμένο για τα όρια της ρωσικής ήπιας ισχύος στον μετασοβιετικό χώρο. Οι περισσότερες χώρες του πρώην σοβιετικού μπλοκ βρήκαν ελκυστική τη Δυτική ευημερία και τα φιλελεύθερα- δημοκρατικά πολιτικά καθεστώτα, αντί για την κλεπτοκρατία και την υπό ρωσική ηγεσία Ευρασιατική Οικονομική Ένωση. Όταν το ρωσικό αφήγημα κατηγορεί το ΝΑΤΟ για επέκταση προς τα ανατολικά, στην πραγματικότητα είναι οι πρώην σοβιετικές χώρες που μετακινούνται προς τα δυτικά.
Ο Πούτιν δείχνει μνησικακία ενάντια στη Δύση για τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, την οποία θεωρεί τη μεγαλύτερη γεωπολιτική τραγωδία στην ιστορία. Η Ρωσία πρακτικά βρίσκεται σε μια κρίση ταυτότητας εδώ και 30 χρόνια, ανίκανη να βρει τη θέση της στη διεθνή και ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας, οπότε αναζήτησε έμπνευση στο ένδοξο παρελθόν της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Η στρατηγική του Κρεμλίνου έχει στόχο τουλάχιστον τη διατήρηση μιας «ουδέτερης» ζώνης (buffer zone) μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης.
Γιατί «βάλτωσε» η ρωσική εισβολή;
Οι ισχυρισμοί πως η εκστρατεία της Ρωσίας απέτυχε είναι συχνά αβάσιμοι, καθώς ουδείς μπορεί να πει με βεβαιότητα τι προσπαθούσε να πετύχει ο Πούτιν στην Ουκρανία. Παρά την έλλειψη άμεσης πρόσβασης στο μυαλό του Πούτιν, μπορούμε να παρατηρήσουμε πως οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις φαίνονται να ήταν στρατηγικά απροετοίμαστες για μάχη υψηλής έντασης απέναντι σε ισχυρή και καλά προετοιμασμένη αντίσταση.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Μαθήματα πολέμου από την Ουκρανία: Παρατηρήσεις από τον Σερ Ρίτσαρντ Σίρεφ, πρώην κορυφαίο διοικητή του ΝΑΤΟ
Πρώτον, οι πολιτικές θεωρήσεις του Κρεμλίνου είχαν ως αποτέλεσμα έναν μη ρεαλιστικό σχεδιασμό της εκστρατείας. Ο Πούτιν περιτριγυρίζεται από συκοφάντες που τον τροφοδοτούν με «εξωραϊσμένες» πληροφορίες προς υποστήριξη της μυθολογίας του. Υψηλόβαθμοί σύμβουλοι παραπληροφόρησαν τον Πούτιν για την κατάσταση των ενόπλων δυνάμεών του, και καθώς η «ειδική επιχείρηση» κρατούσε υπόπτως περισσότερο, φοβούνταν να του δώσουν την πλήρη εικόνα για τις κακές επιδόσεις του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία. Αν και οι ουκρανικές υπηρεσίες ασφαλείας είχαν παραβιαστεί από «assets» της Ρωσίας σε υψηλές θέσεις, η Ρωσία δεν τις είχε υπό τον έλεγχό της. Όπως αποδείχτηκε, οι δωροδοκηθέντες Ουκρανοί και Ρώσοι πράκτορες δεν ήταν όσο αξιόπιστοι νόμιζε το Κρεμλίνο. Οι Ρώσοι στρατιώτες εξεπλάγησαν που αυτή η εισβολή αποδείχτηκε πολύ διαφορετική από κάτι σαν τον «περίπατο» στην Τσεχοσλοβακία το 1968.
Δεύτερον, οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις δεν ανταποκρίθηκαν στην προσδοκίες. Οι ρωσικές δυνάμεις αποδείχτηκαν ανίκανες να διεξάγουν διακλαδικές επιχειρήσεις (combined arms). Όπως φαίνεται απέτυχαν να συγχρονίσουν άρματα μάχης, πεζικό, πυροβολικό και δυνατότητες σε άλλα μέσα, πχ συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου. Το ηθικό τους υπέφερε επειδή οι περισσότεροι δεν ήξεραν πως θα έκαναν εισβολή στην Ουκρανία. Η ρωσική επιμελητεία υπέστη μεγάλες απώλειες επειδή οι γραμμές ανεφοδιασμού δεν ήταν προστατευμένες. Επίσης, η εξαιρετικά συγκεντρωτικού/ κεντρικού χαρακτήρα οργάνωση του ρωσικού στρατού είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν τουλάχιστον επτά Ρώσοι στρατηγοί. Ακόμη, υπάρχει διαφθορά και έλλειψη πειθαρχίας, καθώς και το ότι τα ρωσικά στρατεύματα είναι εξαντλημένα και έχουν υπερεπεκταθεί, σε τέσσερα μέτωπα.
Τρίτον, καλά εκπαιδευμένα ουκρανικά στρατεύματα και παραστρατιωτικές δυνάμεις προέβαλαν ισχυρή αντίσταση. Ο τοπικός πληθυσμός αποδείχτηκε ανθεκτικός και ατρόμητος απέναντι στα ρωσικά στρατεύματα, που τελούσαν υπό σύγχυση.
Τέταρτον, τα αντιαρματικά και αντιαεροπορικά συστήματα από τη Δύση και οι πληροφορίες για τις κινήσεις των ρωσικών στρατευμάτων επηρέασαν πολύ περισσότερο την ισορροπία ισχύος στο πεδίο της μάχης από ό,τι αναμενόταν.
Πώς εκτιμάτε πως θα τελειώσει ο πόλεμος; Τι νομίζετε ότι θα συμβεί στην Ουκρανία μετά το τέλος του;
Ο πόλεμος αυτός δεν έχει στρατιωτική λύση. Ούτε η Ουκρανία ούτε η Ρωσία είναι έτοιμες να αρχίσουν σοβαρές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, επειδή και οι δύο πλευρές προσπαθούν να επιτύχουν κέρδη στο πεδίο της μάχης, που με τη σειρά τους θα καθορίσουν την ισχύ των διαπραγματευτικών τους θέσεων. Ωστόσο αν και η Ρωσία διαθέτει μάζα, η Ουκρανία έχει την υποστήριξη του υπόλοιπου πολιτισμένου κόσμου, οπότε αυτή σύγκρουση μπορεί να διαρκέσει για μήνες.
Η επόμενη ημέρα: Πώς θα αλλάξουν η στάση της Δύσης απέναντι στη Ρωσία και η ευρωπαϊκή ασφάλεια εν γένει (όχι μόνο από άποψης επανεξοπλισμού, μα και από γενικότερης πολιτικής ασφαλείας). Επίσης, τι είδους αλλαγές θα περιμένατε στη Ρωσία (στρατιωτικά και πολιτικά);
Η συνεργασία στην ασφάλεια μεταξύ της Ρωσίας, όπως ενεργεί αυτή τη στιγμή, και της Δύσης έχει καταστεί σχεδόν αδιανόητη. Οι σχέσεις Ρωσίας- Δύσης θα είναι «στρατιωτικοποιημένες» για ένα σημαντικό διάστημα.
Στρατιωτικά, μπορούμε ήδη να παρατηρήσουμε αρκετά σημαντική ενίσχυση των ανατολικών χωρών του ΝΑΤΟ, αποστολή νέων στρατευμάτων, ενίσχυση αεραμυνών και αντιπυραυλικών αμυνών. Υπάρχει επίσης ένα momentum για την ενίσχυση της πολιτικής ασφαλείας της ΕΕ και ευκαιρία συνεργασίας για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία.
Η Ρωσία μετατρέπεται σε ένα κράτος- παρία. Οι ευρωπαϊκές χώρες επιβάλλουν ημι-ολική απομόνωση της Ρωσίας, εκτός από μια σημαντική λεπτομέρεια: Τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και αερίου που συνεχίζουν να απουσιάζουν από τη λίστα κυρώσεων της ΕΕ (Σ.τ.Σ τουλάχιστον ως τις 11 Απριλίου). Αυτή η πτυχή της στρατηγικής αυτονομίας είναι κάτι που η ΕΕ θα προσπαθήσει να διορθώσει μέσα στα επόμενα χρόνια.
Το κύριο μακροπρόθεσμο πρόβλημα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια παραμένει το ίδιο- αυτό των συνδεδεμένων στοιχείων. Αν και η Ρωσία έχει προσπαθήσει να διασπάσει τις χώρες του ΝΑΤΟ και του ΕΕ εκ των έσω για χρόνια, μέσω εκστρατειών παραπληροφόρησης, δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη ασφάλεια και σταθερότητα στην Ευρώπη χωρίς να συμβάλλουν εποικοδομητικά η Ρωσία και η Ουκρανία. Η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας θα είναι ισχυρότερη με μια ελεύθερη και δημοκρατική Ουκρανία (όχι ένα «failed state») ωστόσο δεν μπορεί να διαρκέσει για πολύ χωρίς μια μη απολυταρχική Λευκορωσία και μια «απο-πουτινικοποιημένη» Ρωσία.