Κάπνισμα. Η πιο συνηθισμένη βλαβερή συνήθεια στην οποία επιδίδεται ο ένα μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων. Όλοι οι καπνιστές όσο και αν έχουν απόλυτη συνείδηση της επικινδυνότητας της συνήθειας αυτής, ο εθισμός λόγω της νικοτίνης λειτουργεί αποτρεπτικά στην προσπάθεια διακοπής του. Θεωρείται δε ότι η απόλυτη άποψη ότι η μόνο επιλογή που υπάρχει προκειμένου να αποφύγει κανείς τις επιπτώσεις του καπνίσματος, είναι να «το κόψει μαχαίρι», δρα επίσης αποτρεπτικά. Την ίδια στιγμή στον επιστημονικό διάλογο φαίνεται να μη γίνεται συχνή αναφορά στις επιλογές εκείνες για τις οποίες υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι οδηγούν στην μείωση της βλάβης από το κάπνισμα, σε αυτούς τους καπνιστές οι οποίοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να κόψουν το τσιγάρο.
Στις σχετικές αυτές προσεγγίσεις, αναφέρθηκαν μια σειρά από εκπροσώπους της διεθνούς επιστημονικής, επιχειρηματικής, πολιτικής κοινότητας στην τηλεδιάσκεψη « Burning Issues: The Global State of Tobacco Harm Reduction 2020»
Ενημέρωση
Από τις τοποθετήσεις των ειδικών φάνηκε ξεκάθαρα η ανάγκη να ενημερώνονται οι καταναλωτές τσιγάρων για μια σειρά άλλων επιλογών. Όπως σημείωσε με την έναρξη των εργασιών της συνάντησης ο David Nutt, επικεφαλής καθηγητής νευροψυχοφαρμακολογιας και ειδικός σε πολιτικές φαρμάκου στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι καπνιστές αυτό που αναζητούν είναι η νικοτίνη. Όμως μέσω των τσιγάρων λαμβάνουν και πολλές άλλες ουσίες και είναι αυτές που δημιουργούν τις βλάβες στην υγεία τους.
Σύμφωνα με τη μελέτη «Assessing Comparative Harms» που εκπόνησε μαζί με τον συνάδελφό του Larry Philips, κατηγοριοποιήθηκαν και αξιολογήθηκαν οι βλάβες στην υγεία τόσο του χρήστη, όσο και των άλλων λόγω καπνίσματος. Η μελέτη εξέτασε 14 διαφορετικούς κινδύνους, με τα συμβατικά τσιγάρα να αναδεικνύονται ως το προϊόν με τον μέγιστο κίνδυνο (100% στην κλίμακα), τόσο για τον χρήστη όσο και για την κοινωνία. Ακολουθούν όλα τα προϊόντα καπνού, ενώ τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν κίνδυνο που κυμαίνεται κάτω από 5% στην κλίμακα.
Επίσης ο καθηγητής αναφέρθηκε σε μελέτη από το Public Ηealth England, σύμφωνα με την οποία η στροφή των καπνιστών στο ηλεκτρονικό τσιγάρο, θα μπορούσε να μειώσει κατά 6 εκατομμύρια τους πρόωρους θανάτους από κάπνισμα κάθε χρόνο.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει σημαντικό κενό ενημέρωσης για τις εναλλακτικές μορφές και την υποκατάσταση των τσιγάρων. Σύμφωνα μάλιστα με την Fiona Patten, πολιτικό από την Αυστραλία, αν και υπάρχει σημαντική πρόοδος σε όλο τον κόσμο ως προς τη διαθεσιμότητα λιγότερο επιβλαβών προϊόντων νικοτίνης (SNP), τα δεδομένα αυτά, αγνοούνται συστηματικά από πολλές κυβερνήσεις.
«Ο εθισμός στη νικοτίνη θεωρείται από ορισμένες κυβερνήσεις περισσότερο προσωπική επιλογή και τα SNP δίνουν μια «εύκολη λύση», αντί για την διακοπή του καπνίσματος, που είναι η μόνη απάντηση στον εθισμό» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Όπως σημείωσε η Marina Foltea, Νομική Σύμβουλος Επιχειρήσεων αλλά και Πολιτικών Οργανώσεων από την Ελβετία, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και άλλοι και πολλές κυβερνήσεις τηρούν προς το παρόν εξαιρετικά επιφυλακτική στάση απέναντι στα νέα καπνικά προϊόντα παρά το γεγονός ότι υπάρχουν ήδη αρκετά επιστημονικά δεδομένα για τις σημαντικές διαφορές τους από το τσιγάρο.
Όπως ανέφερε ο Harry Shapiro διοργανωτής της διάσκεψης και εκδότης του Burning Issues στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι στρατηγικές μείωσης της βλάβης προσφέρουν μια παγκόσμια ευκαιρία για μία από τις πιο σημαντικές ισχυρές καινοτομίες στη δημόσια υγεία: την αντιμετώπιση μιας μη μεταδοτικής ασθένειας και με ελάχιστο κόστος για τις κυβερνήσεις. Όμως παρά την καινοτομία δε λαμβάνεται καμιά σχετική πρωτοβουλία.
Την ίδια ώρα, παρά το γεγονός ότι σε όλο τον κόσμο σήμερα περίπου 98 εκατομμύρια άνθρωποι κάνουν χρήση ασφαλέστερων προϊόντων νικοτίνης, οι εν λόγω χρήστες δε συμμετέχουν σε καμία διαδικασία λήψης αποφάσεων. Αναλυτικότερα, 68 εκατομμύρια χρησιμοποιούν ηλεκτρονικό τσιγάρο, 20 εκατομμύρια χρησιμοποιούν προϊόντα θέρμανσης καπνού και 10 εκατ. άλλα μη καπνικών νικοτινούχα σκευάσματα.
Όπως δε ανέφερε και Clive Bates διευθυντής εταιρείας συμβολών στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι αρχές θα πρέπει να είναι πιο ανοιχτόμυαλες στα προϊόντα που δυνητικά μειώνουν το κίνδυνο και τη βλάβη και ότι θα πρέπει να «ξεκολλήσουν» από την οπτική που συγχέει τον εθισμό στη νικοτίνη με την πρόκληση βλαβών από το κάπνισμα. Εκεί εντοπίζεται και το βασικό εμπόδιο για δράσεις ουσίας σχετικές με τη μείωση της βλάβης.
Η σημασία μείωσης της βλάβης
Ιδιαίτερα σημαντική ήταν κατά τη διάρκεια της διάσκεψης η τοποθέτηση Gerry Stimson Επίτιμος Καθηγητής στο Imperial College στο Λονδίνο, όπου ανέφερε ότι οι στρατηγικές μείωσης βλάβης έχουν σημασία για τέσσερις λόγους: 1. Οι χρήστες έχουν κάθε δικαίωμα να προστατεύσουν την υγεία τους. 2. Η διακοπή του καπνίσματος με αυτό τον τρόπο μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να μετακυλύεται το βάρος στην κρατική δαπάνη, κάτι εξαιρετικά σπάνιο στον χώρο της δημόσιας υγείας. 3. Δεν οδηγεί σε καταστροφή, αλλά σε μετασχηματισμό τις καπνοβιομηχανίες, οι οποίες μπορούν να στραφούν στην παραγωγή των νέων αυτών, μη καιόμενων προϊόντων. 4.Τίθενται τα θεμέλια για μια καλύτερη και πιο υγιεινή διαβίωση των ατόμων μέσα στις κοινωνίες.
Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. οι καπνιστές ανέρχονται σε 1,1 δισεκατομμύριο, αριθμός που δεν έχει μειωθεί εδώ και 20 χρόνια και δεν αναμένεται να μειωθεί μέχρι το 2025. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να προβληματίσει τους ιθύνοντες και να οδηγήσει στην αναθεώρηση των πολιτικών δημόσιας υγείας.