Ο θάνατος του 20χρονου φοιτητή στην Πάτρα την Τρίτη έχει προκαλέσει θλίψη και ιδιαίτερη ανησυχία, ενώ η είδηση της νοσηλείας σε ΜΕΘ παιδιού 2,5 ετών στη Θεσσαλονίκη κάνει πολλούς να συνδέουν τα δύο περιστατικά. Όμως δεν είναι όλες οι περιπτώσεις μηνιγγίτιδας ίδιες ούτε το ίδιο σοβαρές και επείγουσες. Η διαφορά έγκειται στον τύπο της νόσου, την μεταδοτικότητα, τα συμπτώματα της, τις επιπλοκές της, την θεραπεία που επιδέχεται ή όχι.
“Δεν διαπιστώνουμε συρροή κρουσμάτων - Οι γονείς να τρέχουν στον γιατρό αν δούνε πυρετό σε συνδυασμό με εξάνθημα”
- Χρήστος Χατζηχριστοδούλου, πρόεδρος ΕΟΔΥ
Απαντήσεις από τον πρόεδρο του ΕΟΔΥ στη HuffPost: Σε διαρκή ετοιμότητα για την Μηνιγγίτιδα
Ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, καθηγητής Χρήστος Χατζηχριστοδούλου, υπογραμμίζει ότι παρατηρήθηκε μείωση των κρουσμάτων μετά την περίοδο του Covid, καθώς οι αποστάσεις και η χρήση αντισηπτικών μέσων σε συνδυασμό με την προσοχή που έδειχνε το σύνολο του πληθυσμού, περιόρισε δραστικά τα κρούσματα μηνιγγίτιδας.
Ωστόσο, λέει, μετά την κάμψη αυτή εκδηλώνεται σταδιακή αύξηση των κρουσμάτων, χωρίς να φτάνουμε σε καμία περίπτωση πάντως στους αριθμούς της εποχής προ-κορονοϊού, όταν είχαν καταγραφεί εκατοντάδες κρούσματα και εως 30 θάνατοι ανά έτος.
«Η συμπτωματολογία της μηνιγγίτιδας είναι «περίπλοκη», δηλώνει ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ στη HuffPost και επισημαίνει ότι είναι σύνηθες να έχουμε αύξηση κρουσμάτων μέσα στις γιορτές και τον Απρίλιο.
«Τα περισσότεροι κρούσματα είναι τύπου Β, καθώς τα βρέφη ηλικίας εως 18 μηνών άρχισαν να εμβολιάζονται τα τελευταία χρόνια για αυτό τον σκοπό και περιμένουμε να αυξηθούν σταδιακά τα εμβολιασμένα παιδιά (δεν συντρέχει λόγος για εμβολιασμό στις μεγαλύτερες ηλικίες). Ειδικά για την Πάτρα, τα φετινά κρούσματα συνδέονται με κρούσματα που καταγράφηκαν τρεις μήνες νωρίτερες και δεν συσχετίζοντα με τα περσινά στην ίδια πόλη. Για να σημάνει ”συναγερμός” πρέπει να καταγραφούν μέσα σε διάστημα 3 μηνών 10 κρούσματα τουλάχιστον ανά 100.000 κατοίκους. Τονίζω ότι πρέπει αυτό να συμβεί μέσα σε 3 μήνες και όχι σε μεγαλύτερο διάστημα. Όταν δεν έχουμε συρροή και έχουμε μόνο ένα κρούσμα, όπως στην Πάτρα, συστήνουμε προφύλαξη για όσους έρχονται σε επαφή με το κρούσμα - για παράδειγμα καθηγητές, φίλους ή συγγενείς - και χορηγούμε χημειοπροφύλαξη. Δηλαδή ένα χάπι που προστατεύει προληπτικά το κοντινό περιβάλλον του κρούσματος. Πέρυσι, είχαμε συρροή με 3 κρούσματα σε φοιτητές στην Πάτρα και τότε δώσαμε σε όλους τους φοιτητές χημειοπροφύλαξη. Κατόπιν δεν είχαμε πρόβλημα, ούτε στο Καρναβάλι. Αν όμως δούμε κάτι παραπάνω στην περιοχή αυτή, τότε θα λάβουμε επιπλέον μέτρα εφόσον χρειαστούν. Τονίζουμε και για τη Θεσσαλονίκη και για την Πάτρα, ότι πρέπει να πηγαίνουν αμέσως οι γονείς στο γιατρό όταν παρατηρούν πυρετό σε συνδυασμό με εξάνθημα, γιατί υπάρχουν περιπτώσεις όπου εκδηλώνεται αυτή η ”κεραυνοβόλος μορφή” όπως στο νεαρό, που πέθανε στην Πάτρα. Αν όμως χορηγηθεί άμεσα αντιβίωση, τότε μπορούμε να αντιμετωπίζουμε αυτά τα περιστατικά με μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας.»
Ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ τονίζει ακόμα, ότι η χώρα μας διατηρεί εν ισχύ ένα από τα πλουσιότερα προγραάμματα εμβολιασμού στην Ευρώπη, χορηγώντας περισσότερα εμβόλια ακόμα και από ορισμένες πλούσιες δυτικές χώρες.
Μηνιγγίτιδα, μηνιγγιτιδόκοκκος και κεραυνοβόλος μηνιγγίτιδα: Τι είναι, οι διαφορές τους και η επικινδυνότητα
Μηνιγγίτιδα είναι η φλεγμονή των μηνίγγων, δηλαδή των μεμβρανών που περιβάλλουν και προφυλάσσουν το κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκέφαλος, νωτιαίος μυελός).
Υπάρχουν δύο τύποι μηνιγγίτιδας:
Ο πιο κοινός τύπος μηνιγγίτιδας είναι η ιογενής μηνιγγίτιδα. Την ασθένεια μπορούν να προκαλέσουν πολλά διαφορετικά είδη ιών. Είναι σοβαρή, αλλά πιο σπάνια θανατηφόρα. Δεν υπάρχει θεραπευτική αγωγή για αυτόν τον τύπο μηνιγγίτιδας. Το άτομο αναρρώνει τελείως μετά από 7 ως 10 ημέρες. Πιο ευάλωτα στην ιογενή μηνιγγίτιδα είναι τα παιδιά κάτω των 5 ετών.
Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι πιο σπάνια αλλά πολύ σοβαρή και μπορεί να προκαλέσει βλάβη στον εγκέφαλο, απώλεια ακοής, αναπηρία ή ακόμη και θάνατο. Την ασθένεια μπορούν να προκαλέσουν πολλά διαφορετικά είδη βακτηρίων. Η ταυτοποιήση των βακτηρίων είναι σημαντική για τη θεραπεία, έτσι ώστε να χορηγηθούν τα κατάλληλα αντιβιοτικά. Έχει κοινά συμπτώματα με την ιογενή μηνιγγίτιδα.
O μηνιγγιτιδόκοκκος (Ναϊσσέρια της μηνιγγίτιδας) είναι ένα μικρόβιο και μαζί με τον πνευμονιόκοκκο και τον αιμόφιλο ινφλουέντζας τύπου Β προκαλούν πάνω από το 75% όλων των κρουσμάτων βακτηριακής μηνιγγίτιδας. Ακόμη, είναι υπεύθυνοι για το 90% της βακτηριακής μηνιγγίτιδας στα παιδιά.
Ο μηνιγγιτιδόκοκκος βρίσκεται στον ρινοφάρυγγά μας ως μέρος της φυσιολογικής χλωρίδας στις βλεννογόνες επιφάνειες. Παρουσιάζει 13 οροομάδες από τις οποίες οι A, B, C, Y και W-135 είναι υπεύθυνες για την πλειοψηφία των περιπτώσεων διεισδυτικής νόσου. Οι οροομάδες A, B, C προκαλούν το 90% των περιπτώσεων. Η οροομάδα C ευθύνεται για κεραυνοβόλες, αιφνίδιες μορφές μηνιγγίτιδας. Στην Ευρώπη επικρατούν οι οροομάδες B και C ενώ στην Αφρική και την Ασία η οροομάδα Α. Σύμφωνα με δεδομένα του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. στην Ελλάδα επικρατεί η οροομάδα Β.
Ο μηνιγγιτιδόκοκκος προκαλεί μια μεγάλη ποικιλία λοιμωδών συνδρόμων, εκτός της μηνιγγίτιδας. Οι δύο σοβαρότερες είναι η οξεία μηνιγγιτιδοκοκκαιμία και η κεραυνοβόλος μηνιγγιτοδικοκκαιμία ή κεραυνοβόλος πορφύρα (purpura fulminans). Είναι από τις λιγοστές λοιμώξεις που είναι ικανές να σκοτώσουν -εντός ωρών- ένα προηγουμένως υγιές άτομο. Η συχνότητα εμφάνισης τους είναι χαμηλή, αλλά λόγω του υψηλού ποσοστού θνησιμότητας, η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι κρίσιμες.
Η μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα και σηψαιμία είναι μία νόσος που μπορεί να προσβάλει κάθε ηλικιακή ομάδα. Tα περισσότερα κρούσματα συμβαίνουν σε βρέφη και μικρά παιδιά κάτω των τεσσάρων ετών, αλλά μεγάλος αριθμός κρουσμάτων (περίπου 1 στα 3) αφορά εφήβους και νεαρούς ενήλικες, ηλικίας 10-24 ετών. Περίπου 5-10% των περιστατικών μπορεί να καταλήξουν στο θάνατο, ενώ στο 15-25% μπορεί να προκαλέσει μόνιμη εγκεφαλική βλάβη, κώφωση, νεφρική ανεπάρκεια ή ακρωτηριασμό άκρων.
Πότε πρέπει να ανησυχήσουμε: Η εύκολη μετάδοση και οι ασυμπτωματικοί έφηβοι και νέοι
Η μετάδοση γίνεται με άμεση επαφή από άτομο σε άτομο με σταγονίδια των αναπνευστικών εκκρίσεων. Ο μηνιγγιτιδόκοκκος δεν επιβιώνει στο περιβάλλον. Συχνά τα αρχικά συμπτώματα -ακόμη και σε οξεία περιστατικά- είναι μη ειδικά και η διάγνωση καθυστερεί. Η περίοδος μεταδοτικότητας του μηνιγγιτιδόκοκκου είναι όλη η περίοδος κατά την οποία ανευρίσκεται στο σάλιο και στις ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις, έως και 24 ώρες μετά την έναρξη αποτελεσματικής αντιμικροβιακής αγωγής.
Μετά την εκδήλωση κρούσματος, για να μην υπάρξει περαιτέρω μετάδοση γίνεται αποστείρωση των χώρων και στα άτομα που έχουν έρθει σε πιθανή επαφή με το άτομο που νοσεί χορηγείται χημειοπροφύλαξη (αποστείρωση του φάρυγγα με αντιβίωση).
Το πρόβλημα είναι ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι ασυμπτωματικοί φορείς (10% περίπου του γενικού πληθυσμού) κι έτσι μεταδίδει χωρίς να το γνωρίζει. Ωστόσο, τα ποσοστά ασυμπτωματικών φορέων ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία: 2% των παιδιών που δεν παρακολουθούν παιδικό σταθμό είναι ασυμπτωματικά, αλλά και 24-37% των εφήβων και νεαρών ενηλίκων ηλικίας 15-24 ετών. Σε κλειστούς πληθυσμούς κατά τη διάρκεια επιδημιών το ποσοστό της φορείας αγγίζει το 100% .
Τα 2 πιο ανησυχητικά συμπτώματα
Τα συμπτώματα της μηνιγγίτιδας μοιάζουν αρκετά με αυτά της γρίπης, με αποτέλεσμα συχνά να είναι δύσκολο για τον γιατρό να κάνει την ορθή διάγνωση, ειδικά στα πρώιμα στάδια της νόσου.
Ωστόσο υπάρχουν ορισμένα σημάδια που μαρτυρούν πως πρέπει να πάμε άμεσα στον γιατρό ή το νοσοκομείο, για να προλάβουμε ραγδαία επιδείνωση της νόσου.
Η Αννα Μαστοράκου, αντιπεριφερειάρχης Δημόσιας Υγείας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, διευκρινίζει: «Το πιο ανησυχητικό σύμπτωμα που μας προϊδεάζει ότι ενδεχομένως πρόκειται για μηνιγγίτιδα είναι η δυσκαμψία του αυχένα, δηλαδή να μην μπορεί κανείς να ακουμπήσει το πηγούνι στο στέρνο, γιατί εκεί αρχίζει αυτό που λέμε μηνιγγισμός».
Η νέκρωση των άκρων και κυρίως των δακτύλων αποτελεί σημείο κεραυνοβόλου μηνιγγιτιδοκοκκικής λοίμωξης αναφέρει ο ΕΟΔΥ. Ακόμη συμπτώματα όπως η φωτοφοβία, ο ρουκετοειδής εμμετός, κάποιο ασυνήθιστο εξάνθημα και η ναυτία, πρέπει να μας θορυβήσουν ιδιαίτερα.
Ως προς τα εμβόλια...
Τον Ιούλιο του 2024 η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών ανταποκρίθηκε στο μακροχρόνιο αίτημα πολλών παιδιάτρων για δωρεάν χορήγηση του εμβολίου Bexsero για την μηνιγγίτιδα τύπου Β και το εμβόλιο χορηγείται πλέον δωρεάν σε παιδιά κάτω των 18 μηνών. Ωστόσο, για τις μεγαλύτερες ηλικίες οι γονείς θα πρέπει να πληρώσουν το εμβόλιο, του οποίου οι 3 δόσεις κοστίζουν περίπου 300 ευρώ.
Υπάρχει το εμβόλιο μηνιγγιτιδοκόκκου τετραδύναμο, συζευγμένο (MenACWY). Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβιολιασμών 2024, το τετραδύναμο συζευγμένο εμβόλιο έναντι του μηνιγγιτιδοκόκκου, ανεξάρτητα αν έχει προηγηθεί εμβολιασμός με το παλιότερο πολυσακχαριδικό εμβόλιο, συνιστάται σε άτομα που διαμένουν ή θα ταξιδέψουν σε υπερενδημικές περιοχές (Ζώνη μηνιγγίτιδας – υποσαχάριος Αφρική), σε προσκυνητές ταξιδιώτες στη Μέκκα για το προσκύνημα Hajj ή το προσκύνημα Umrah και σε προσωπικό μικροβιολογικών εργαστηρίων που είναι δυνατόν να εκτεθούν σε καλλιέργειες μηνιγγιτιδοκόκκου.
Ακόμη η χορήγηση του συνίσταται σε ανεμβολίαστους νεοσύλλεκτους στρατιώτες ή επαγγελματίες οπλίτες, καθώς και σε πρωτοετείς μαθητές παραγωγικών σχολών των ενόπλων δυνάμεων και της αστυνομίας και σε μόνιμο στρατιωτικό προσωπικό και στις ομάδες υψηλού κινδύνου κατά την διάρκεια επιδημικών εξάρσεων και σε άλλες ειδικές περιπτώσεις (άτομα με ανατομική ή λειτουργική ασπληνία ή ανεπάρκεια τελικών κλασμάτων συμπληρώματο, άτομα με HIV λοίμωξη κ.ά).
Τα δύο πρωτεϊνικά εμβόλια μηνιγγιτιδοκόκκου δεν είναι εναλλάξιμα μεταξύ τους. Μπορούν να συγχορηγηθούν με το συζευγμένο μηνιγγιτιδοκοκκικό εμβόλιο, αλλά σε διαφορετικό σημείο. Το εμβόλιο δε συστήνεται κατά την κύηση, εκτός εάν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος και τα οφέλη του εμβολιασμού υπερτερούν των πιθανών κινδύνων.
(με πληροφορίες από ΕΟΔΥ, Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, Υπουργείο Υγείας κ.ά.)