«Δεν υπάρχει υγεία χωρίς ψυχική υγεία και δεν μπορεί να υπάρξει Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας χωρίς ισότιμη και έγκαιρη πρόσβαση στην πρόληψη και τη θεραπεία των προβλημάτων και στη φροντίδα της ψυχικής υγείας» δήλωσε η κ. Στέλλα Κυριακίδου, Επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων κατά την παρουσίαση της νέας ολοκληρωμένης προσέγγισης της ψυχικής υγείας της Κομισιόν στην οποία περιλαμβάνονται 20 εμβληματικές πρωτοβουλίες και ενωσιακή χρηματοδότηση ύψους 1,23 δισ. Ευρώ.
Η χρηματοδότηση για την ανάληψη πρωτοβουλιών μπορεί να προλάβει καταστάσεις αν αναλογιστεί κανείς ότι το κόστος της μη ανάληψης δράσης είναι σημαντικό και ανέρχεται σε 600 δισ. ευρώ ετησίως.
Όπως τόνισε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν «η ευρωπαϊκή προσέγγιση για την ψυχική υγεία που ανακοινώθηκε σήμερα είναι η πρώτη αυτού του είδους καθώς εξομοιώνει την ψυχική υγεία με τη σωματική υγεία και περιγράφει τις δράσεις μας για να εξασφαλίσουμε ότι η στήριξη είναι προσβάσιμη και οικονομικά προσιτή σε όλους όσοι τη χρειάζονται».
Έτσι η δράση της ΕΕ για την ψυχική υγεία θα επικεντρωθεί σε τρεις κατευθυντήριες αρχές:
i) κατάλληλη και αποτελεσματική πρόληψη
ii) πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας και οικονομικά προσιτή ψυχική περίθαλψη και θεραπεία των ψυχικών νόσων, και
iii) επανένταξη στην κοινωνία μετά την ανάρρωση.
«Σήμερα παρουσιάζουμε μια ολοκληρωμένη ανθρωποκεντρική προσέγγιση της ψυχικής υγείας. Η ανακοίνωσή μας αποτελεί σημαντικό βήμα προς μια υγιέστερη Ευρώπη, όπου οι ψυχοκοινωνικές ανάγκες των πλέον ευάλωτων ατόμων της κοινωνίας μας βρίσκονται στο επίκεντρο των προσπαθειών μας.
Η αλληλεγγύη προς τους πλέον ευάλωτους και η προστασία τους αποτελούν βασικές ευρωπαϊκές αξίες, βασικές συνιστώσες του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας υπογράμμισε από την πλευρά του ο κ. Μαργαρίτης Σχοινάς, αντιπρόεδρος της Κομισιόν υπεύθυνοςγια την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής μας .
Κατά την παρουσίαση της πρότασης τονίστηκε ότι αυτή η ολοκληρωμένη προσέγγιση εξετάζει την πτυχή της ψυχικής υγείας σε όλες τις πολιτικές για να εντοπίσει τους πολύπλευρους παράγοντες κινδύνου της ψυχικής υγείας. Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, συγκεκριμένες δράσεις θα καλύπτουν ευρύ πεδίο πολιτικών και θα περιλαμβάνουν προσπάθειες για:
προώθηση της καλής ψυχικής υγείας μέσω της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης συμπεριλαμβανομένης μιας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για την πρόληψη της κατάθλιψης και των αυτοκτονιών, ενός ευρωπαϊκού κώδικα για την ψυχική υγεία και της ενισχυμένης έρευνας για την υγεία του εγκεφάλου.
επένδυση στην κατάρτιση και την ανάπτυξη ικανοτήτων που ενισχύουν την ψυχική υγεία σε όλες τις πολιτικές και βελτιώνουν την πρόσβαση σε θεραπεία και περίθαλψη. Οι δράσεις θα περιλαμβάνουν προγράμματα κατάρτισης και ανταλλαγών για επαγγελματίες και τεχνική υποστήριξη για μεταρρυθμίσεις στον τομέα της ψυχικής υγείας σε εθνικό επίπεδο.
εξασφάλιση καλής ψυχικής υγείας στην εργασία μέσω της ευαισθητοποίησης και της βελτίωσης της πρόληψης. Αυτό θα επιτευχθεί, για παράδειγμα, μέσω εκστρατειών ευαισθητοποίησης σε επίπεδο ΕΕ από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA) και μέσω πιθανής μελλοντικής πρωτοβουλίας της ΕΕ για τους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους στην εργασία.
προστασία των παιδιών και των νέων στην περίοδο που είναι πολύ ευάλωτα και διαπλάθεται η προσωπικότητά τους, σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης πίεσης και προκλήσεων. Τα μέτρα περιλαμβάνουν ένα δίκτυο ψυχικής υγείας των παιδιών και των νέων, μια εργαλειοθήκη πρόληψης για τα παιδιά που αντιμετωπίζουν τους βασικούς καθοριστικούς για την υγεία παράγοντες της ψυχικής και σωματικής υγείας, καθώς και καλύτερη προστασία στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
βοήθεια στις ευάλωτες ομάδες παρέχοντας στοχευμένη στήριξη σε όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, όπως οι ηλικιωμένοι, τα άτομα που βρίσκονται σε δυσχερή οικονομική ή κοινωνική κατάσταση και οι πληθυσμοί μεταναστών/προσφύγων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στους πληθυσμούς που πλήττονται από συγκρούσεις, και πιο συγκεκριμένα στους πληθυσμούς (ιδίως τα παιδιά) που έχουν εκτοπιστεί από την Ουκρανία και τα παιδιά στην Ουκρανία που αντιμετωπίζουν το τραύμα του πολέμου.
«Σήμερα κάνουμε ένα μεγάλο βήμα για τη στήριξη της ψυχικής υγείας στην Ευρώπη για τους πλέον ευάλωτους, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων και των παιδιών που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Πρόκειται για παιδιά που πρέπει να ξεπεράσουν τροματικές εμπειρίες» τόνισε ο πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.Τέλος η Κομισιόν επιθυμεί το πρόγραμμα αυτό να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση σε διεθνές επίπεδο, αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση και παρέχοντας ποιοτική στήριξη στον τομέα της ψυχικής υγείας σε καταστάσεις έκτακτης ανθρωπιστικής ανάγκης.
Μερικά συγκλονιστικά στοιχεία
- Ειδικότερα πριν από την πανδημία COVID-19, τα προβλήματα ψυχικής υγείας έπλητταν περίπου 84 εκατομμύρια άτομα στην ΕΕ (έναν στους έξι ανθρώπους), με κόστος 600 δισεκατομμύρια ευρώ ή περισσότερο από το 4% του ΑΕΠ, με σημαντικές περιφερειακές, κοινωνικές, έμφυλες και ηλικιακές ανισότητες.
Η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε με τις άνευ προηγουμένου κρίσεις των τελευταίων ετών (εισβολή της Ρωσίας, στην Ουκρανία, ενεργειακή κρίση, κλιματική κρίση, αύξηση του κόστους ζωής κτλ) και εάν δεν ληφθούν μέτρα τότε οι επιπτώσεις θα είναι ανυπολόγιστες.
Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι κατά τη διάρκεια των προηγούμενων 12 μηνών όσον αφορά τον χώρο εργασίας, το 27% των εργαζομένων ανέφερε ότι βίωσε εργασιακό στρες, κατάθλιψη ή άγχος γεγονός που αυξάνει τις πιθανότητες απουσιών με σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή των εργαζομένων και στην οργάνωση των επιχειρήσεων.
Το κόστος της μη λήψης μέτρων για την ψυχική υγεία είναι ήδη σημαντικό και δυστυχώς προβλέπεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο, σύμφωνα με τους παγκόσμιους στρεσογόνους παράγοντες.
Ήδη το 2019, πάνω από το 7% των ανθρώπων στην ΕΕ υπέφεραν από κατάθλιψη και το 13% ένιωθε μοναξιά τις περισσότερες φορές.
Επίσης η πανδημία αποτέλεσε σοβαρή απειλή για την ψυχική υγεία, ιδίως μεταξύ των νέων και των ατόμων με προϋπάρχουσες καταστάσεις ψυχικής υγείας.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι άνθρωποι στην ΕΕ που επηρεάζονταν από τη μοναξιά διπλασιάστηκαν σε σύγκριση με τα χρόνια πριν από την πανδημία, φθάνοντας το 26% σε ορισμένες περιοχές. Η αυξημένη μοναξιά και οι μειωμένες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, οι ανησυχίες για την υγεία του ατόμου και των αγαπημένων του προσώπων, η αβεβαιότητα για το μέλλον, το άγχος που προκαλείται από το φόβο και την απώλεια δημιούργησαν διαταραχές μετατραυματικού στρες.
Η αυτοκτονία είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των νέων (15-19 ετών) μετά τα τροχαία ατυχήματα.
Στην ΕΕ, η ετήσια αξία της απώλειας ψυχικής υγείας, σε παιδιά και νέους, εκτιμάται σε 50 δισεκατομμύρια ευρώ.
Συγκλονιστικό είναι πως νιώθουν οι νέοι με το θέμα της κλιματικής κρίσης. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα το 75% των παιδιών και των νέων θεωρούν το μέλλον τους ”τρομακτικό”. Ταυτόχρονα, η μελέτη αποκάλυψε ότι το κλιματικό άγχος και η αγωνία συσχετίστηκαν με την αίσθηση της ανεπαρκούς αντίδρασης των κυβερνήσεων προκαλώντας παράλληλα συναισθήματα προδοσίας.
- Οι νέοι αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερο άγχος, θλίψη ή φόβο, αυτοτραυματισμό, χαμηλή αυτοεκτίμηση, εκφοβισμό και διατροφικές διαταραχές.
Αλλες ευάλωτες ομάδες
Στα πλαίσια των δύσκολων δημογραφικών αλλαγών, οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας, κοινωνικής και μακροχρόνιας φροντίδας πρέπει να είναι προσβάσιμες, οικονομικά προσιτές, ολοκληρωμένες σε όλους, βασισμένες στην κοινότητα.
Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για τους ηλικιωμένους οι οποίοι θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ζουν μια υγιή και δραστήρια ζωή, να διαχειρίζονται οι ίδιοι την ψυχική τους υγεία και να αυξάνουν τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις62 και να μειώνουν τη μοναξιά. Πρέπει να ενθαρρυνθούν δημιουργικές λύσεις, όπως η στέγαση μεταξύ των γενεών.
Οι γυναίκες έχουν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες από τους άνδρες να εμφανίσουν κατάθλιψη. Αυτό οφείλεται σε πλήθος παραγόντων, όπως η βιολογία, οι συνθήκες ζωής και οι πολιτιστικοί στρεσογόνοι παράγοντες.
Οι αγρότες. Τα άτομα που ζουν σε αγροτικές ή απομακρυσμένες περιοχές, όπως οι αγρότες, αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις στον τομέα της ψυχικής υγείας που συνδέονται με τον κίνδυνο αποσύνδεσης και την έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Τα ποσοστά αυτοκτονιών μεταξύ των αγροτών είναι κατά 20% υψηλότερα από τον εθνικό μέσο όρο σε ορισμένα κράτη μέλη, γι′ αυτό και θα προσφερθεί στήριξη για την ενίσχυση της ανθεκτικότητάς τους.
Εργαζόμενοι. Οι νέες μορφές εργασίας που έφερε η ψηφιοποίηση και επιταχύνθηκαν από την πανδημία Covid-19 (όπως η εργασία σε πλατφόρμες και η εργασία εξ αποστάσεως) έχουν επηρεάσει την ψυχική υγεία των εργαζομένων, ακόμη και αν η ευελιξία αυτών των μορφών εργασίας θα μπορούσε επίσης να αποδειχθεί ευεργετική....Οι εργοδότες έχουν βασικό ρόλο στη διασφάλιση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων, όπως ορίζεται στη νομοθεσία της ΕΕ για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία.
Για το συγκεκριμένο ζήτημα ο Νικολά Σμιτ, επίτροπος Απασχόλησης και Κοινωνικών Δικαιωμάτων δήλωσε:
«Περίπου οι μισοί Ευρωπαίοι εργαζόμενοι θεωρούν το άγχος σύνηθες φαινόμενο στους χώρους εργασίας τους, και εκτιμούν ότι ευθύνεται για το ήμισυ περίπου όλων των χαμένων εργάσιμων ημερών. Ήρθε η ώρα να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα άμεσα προς όφελος τόσο των εργαζομένων μας όσο και της οικονομίας μας.
Εάν ως εταιρεία δεν διαθέτετε υγιές εργατικό δυναμικό, δεν μπορείτε να αξιοποιήσετε τις δυνατότητές σας σε επίπεδο παραγωγικότητας και, ως εκ τούτου, υπάρχει τόσο κοινωνική όσο και οικονομική επιταγή για την αντιμετώπιση αυτής της αυξανόμενης τάσης. Η ψυχική μας υγεία στην εργασία είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική μας υγεία.