Επισκέφτηκα το Άουσβιτς μία υπέροχη ανοιξιάτικη ημέρα… Το τοπίο ήταν καταπράσινο και το στρατόπεδο άψογα συντηρημένο… Προσπάθησα να κάνω τις αναγωγές στα ασπρόμαυρα ντοκιμαντέρ που έδειχναν χιόνια και ανθρώπους με πιτζάμες/στολές να τουρτουρίζουν, αλλά ήταν πολύ δύσκολο… Για την ακρίβεια, όσο ασεβή κι αν θεωρούσα τη σύγκριση, το στρατόπεδο του Άουσβιτς μου φάνηκε πολύ καλύτερο από τις εγκαταστάσεις των Διαβιβαστών στο Χαϊδάρι που έκανα τη βασική μου εκπαίδευση τη δεκαετία του ’90…
Στους τοίχους βέβαια υπήρχαν επιφάνειες με φωτογραφίες του ’43, κατάλογοι με ονόματα θυμάτων, αφιερώματα στους νεκρούς εβραίους, τσιγγάνους, ομοφυλόφιλους, η βιτρίνα με τα μαλλιά των εκτελεσμένων (οι Ναζί τα έκαναν παπλώματα), μία άλλη βιτρίνα με μικροαντικείμενα των θυμάτων (γυαλιά, τσάντες, παντόφλες…), μία τρίτη βιτρίνα με τα κάνιστρα των αερίων που χρησιμοποιούσαν για τους θαλάμους θανάτου, αλλά… αλλά ήταν όλα τόσο τακτοποιημένα και άψογα συντηρημένα, που δεν μπορούσαν να μου δημιουργήσουν το αίσθημα του βάρους που έφερνε αυτός ο τόπος… Χρειάστηκαν 20 λεπτά περπάτημα για να αισθανθώ τη φρίκη…
Στο Μπιργκενάου ναι, καταλαβαίνει ο καθένας τι σημαίνει στρατόπεδο συγκέντρωσης και ολοκαύτωμα…
Το Μπιργκενάου είναι η επέκταση του στρατοπέδου Άουσβιτς, που έστησαν πρόχειρα οι Ναζί, όταν κατέρρευσαν τα σχέδιά τους να προωθήσουν τους «ανεπιθύμητους» στο ρωσικό μέτωπο. Στην πραγματικότητα ήταν μια τεράστια… κρεατομηχανή.
Το τρένο έφερνε «ανεπιθύμητους» από όλη την Ευρώπη και οι Ναζί τους στοίβαζαν σε εξαθλιωμένα παραπήγματα κυριολεκτικά τον έναν πάνω στον άλλον. Το κρεβάτι που αναλογούσε στον καθέναν δεν ήταν μεγαλύτερο από τον χώρο ενός φέρετρου με τις συνθήκες θέρμανσης και υγιεινής να είναι υποτυπώδεις μέχρι ανύπαρκτες.
Στο βάθος του στρατοπέδου υπήρχαν τα «ντους» (οι θάλαμοι αερίων) και πιο δίπλα μία σειρά από κρεματόρια. Κάθε κρεματόριο ήταν για μία σορό (ανθρώπου που τυπικά πέθαινε από τις κακουχίες) αλλά προς το τέλος οι Ναζί στρίμωχναν δύο και τρεις μαζί…
Στο Μπιργκενάου ο επισκέπτης δεν θα δει ανθρώπινα μαλλιά τακτοποιημένα σε βιτρίνες και καλοσυντηρημένες εγκαταστάσεις…
Θα δει μόνο μία τεράστια έκταση με τα θεμέλια των κατεστραμμένων από τους βομβαρδισμούς παραπηγμάτων, τους πύργους των φρουρών, τις γραμμές του τρένου και τα συρματοπλέγματα…
Και αυτή η λιτότητα είναι που κάνει τον τόπο να σε καταπλακώνει… Όσο ηλιόλουστη και να ’ναι η ημέρα, όσο καταπράσινο το γύρω περιβάλλον, στο Μπιργκενάου ο επισκέπτης συνθλίβεται από τις μνήμες που δημιουργούν τα λιγοστά απομεινάρια της ιστορίας.
Εκεί θα δει ο επισκέπτης παιδιά από το Ισραήλ – μαθητές σχολείων – να τριγυρνάνε στα παραπήγματα με κεράκια και κιθάρες και να λένε τραγούδια… Θλιμμένα τραγούδια. Κάποια δακρύζουν… Άλλα έχουν την περηφάνια των επιζώντων παππούδων και προπαππούδων τους…
Τα παιδιά αυτά είναι οι ζωντανοί φορείς της «μνήμης» που περνά από γενιά σε γενιά και αναδημιουργείται όσο υπάρχουν τα τεκμήρια, οι ιστορικοί τόποι (απαλλαγμένοι από μνημειώδεις υπερκατασκευές) και οι μαρτυρίες σε βιβλία, κασέτες, βίντεο και (πλέον) ολογράμματα…
Είναι ακριβώς αυτή η μνήμη που παλεύει με τη συλλογική λήθη του Ναζισμού και ενός έθνους που αντί να αναλογιστεί πως έφτασε στα τρομερά εγκλήματα, προτίμησε να «ξεχάσει» δέκα ολόκληρα χρόνια από την ιστορία του για να φτιάξει ένα «οικονομικό θαύμα».
Οι σύγχρονοι Γερμανοί δεν θέλουν να θυμούνται. Όπως οι πρόγονοι τους δεν ήθελαν να γνωρίζουν. Τα Ναζιστικά εγκλήματα όμως δεν έγιναν από μία μικρή ομάδα παρανοϊκών ανθρώπων αλλά από ένα ολόκληρο έθνος που μέσα σε μία δύσκολη οικονομικο-πολιτική περίοδο επέλεξε συλλογικά τον «εθνικισμό», τον «ζωτικό χώρο», το μίσος, τη βία και την «τελική λύση» (τον αφανισμό) αυτών που θεωρούσε εχθρούς…
Έχοντας διαβάσει πολύ για τη Ναζιστική περίοδο της Γερμανίας, τους μηχανισμούς προπαγάνδας και τη διαμόρφωση της λαϊκής γνώμης για την εξόντωση των Εβραίων, στέκομαι, περισσότερο από τα ίδια τα εγκλήματα, στο δέος που προκαλεί η εθελοντική τύφλωση και η παράδοση ενός λαού σε μία παρανοϊκή μεγάλη ιδέα…
Αν μπορούσε να γίνει τότε, που η προπαγάνδα δεν ήταν ακόμα επιστήμη και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας δεν είχαν τεράστια δύναμη, πόσο δύσκολο είναι να επαναληφθεί στις μέρες μας;
Πηγαίνετε στο Άουσβιτς και στο Μπιργκενάου - ακόμα κι όταν έχει υπέροχες ημέρες. Αναζητήστε τα απομεινάρια. Γράψτε το όνομά σας στον τοίχο με τα τούβλα. Κι αν δεν μπορείτε, διαβάστε μαρτυρίες, δείτε ντοκιμαντέρ, γνωρίστε την ιστορία…
Κανείς δεν είναι πιο επικίνδυνος από τον άνθρωπο που επιλέγει να μην γνωρίζει…