Έχουν περάσει 32 χρόνια από τότε που αγόρασα το βιβλίο του Χρήστου Πασαλάρη. «Μια Ζωή Τίτλοι». Ακόμη το έχω στη βιβλιοθήκη μου. Κιτρινισμένα τα φύλλα του από τον χρόνο, φθαρμένα από το ξεφύλλισμα.
Παιδί τότε, έδωσα όλο το χαρτζιλίκι μου για να το αγοράσω. Είχα το «μικρόβιο» και δεν ήξερα πως να ξεκινήσω στη δημοσιογραφία. Τι και αν μετέπειτα ακολούθησαν σπουδές, εξωτερικό, δουλειά, πολλή δουλειά, για χρόνια έπιανα το βιβλίο στα χέρια μου και το φυλλομετρούσα. Πάντα κάπου έπεφτε το μάτι μου και διάβαζα κάτι που μου είχε ξεφύγει, σαν να ήμουν πρωτάρης. Έπαιρνα δύναμη.
«Όσο πιο καλά μάθουν οι νέοι τα μυστικά του επαγγέλματος, τόσο πιο σωστά θα το υπηρετήσουν. Κι όσο πιο πολλά δικαιώματα αποσπάσουν στη διοίκηση των μαζικών μέσων, εν ονόματι των αναγνωστών και των ακροατών, τόσο ευκολότερα θα τα αποεμπλέξουν από τη σύνδεσή τους με τα συστήματα και τις εξουσίες». Αυτό έγραφε στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, πέρασαν χρόνια για να το καταλάβω, από την καλή και την ανάποδη.
Το βιβλίο είναι μεταξύ άλλων ένας πρακτικός οδηγός για το πως γράφεις την είδηση, πώς κάνεις το ρεπορτάζ και μια σειρά άλλων πληροφοριών προερχομένων από μια εμπειρία δεκαετιών. Όμως το βιβλίο αυτό δεν απευθύνεται σε «πρακτικούς» ανθρώπους.
«Η δημοσιογραφία δεν έπαψε να γεννοβολά τους ιδεολόγους της αλλά και τους καιροσκόπους της. Και σήμερα ακόμη εάν ρωτήσετε οποιονδήποτε σπουδαστή δημοσιογραφικής σχολής γιατί αποφάσισε ν′ ακολουθήσει αυτή την καριέρα την ίδια απάντηση θα σας δώσει: “Θέλω να προσφέρω κάτι στην κοινωνία”! Έτσι αρχίσαμε όλοι...». Μια από τις συμβουλές που έδινε στους νεαρούς δημοσιογράφους ήταν η εξής: «Φυλάξου από δύο πράγματα: από τον “πρωτάρη” εκδότη και από τον συντάκτη που έχει καβαλήσει το καλάμι. Είναι και οι δύο εξίσου επικίνδυνοι...». Όσον αφορά στα προσόντα που πρέπει να έχει ένας συντάκτης, ο Πασαλάρης ανέφερε μεταξύ άλλων την ακαδημαϊκή μόρφωση και τα άριστα ελληνικά, την πολυετή δημοσιογραφική πείρα σε όλους τους τομείς, το υψηλό επαγγελματικό ήθος, την καλή κοινωνική και οικογενειακή αγωγή.
Για τον αρχισυντάκτη έλεγε τα εξής: «Προϊστάμενός του είναι ο διευθυντής αλλά ανώτατος άρχοντας και των δύο είναι το κοινό. Ο αρχισυντάκτης σκέπτεται και εργάζεται για τον απλό άνθρωπο και αυτόν έχει συνεχώς στο νου του όταν γράφει... Μολονότι έχει πλούσια πείρα γιατί πέρασε απ′ όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας, ο αρχισυντάκτης δεν είναι μεγάλος στην ηλικία... Πέρα από την ακαδημαϊκή, η μόρφωσή του είναι πλατιά... Ίσως δεν είναι “τέρας μόρφωσης” παίζει όμως στα δάκτυλα τις ζωντανές γνώσεις της εποχής μας σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας... Έχει υψηλής ποιότητας οικογενειακή και κοινωνική αγωγή, είναι υπόδειγμα χρηστού πολίτη, συναναστρέφεται με διακεκριμένες προσωπικότητες , αλλά κυρίως εργάζεται... Εργάζεται υπεράνθρωπα και κάποτε θεωρείται φαινόμενο αντοχής, σχεδόν απίστευτης... Ένας αρχισυντάκτης είναι τόσο καλός, όσο καλά ξέρει να κινητοποιεί τους ανθρώπους του για να βγάζουν θέματα. Είναι τόσο καλός, όσο καλά κεντρίζει και ικανοποιεί την επαγγελματική φιλοδοξία τους. Είναι τόσο καλός, όσο καλούς δημοσιογράφους ανακαλύπτει και αναδεικνύει. Γιατί και ο καλύτερος αρχισυντάκτης δεν θα επιζήσει εάν δεν πλαισιωθεί από ένα άριστο επιτελείο».
Η εικόνα που είχε για τον διευθυντή ήταν πως όσο πιο ισχυρή προσωπικότητα διαθέτει τόσο περισσότερα προβλήματα έχει με τον εκδότη του. «Δουλειά του είναι, πέρα από τη σωστή καθημερινή εμφάνιση και έκδοση της εφημερίδας του, να κατεβάζει ιδέες για μεγάλα θέματα και μεγάλες καμπάνιες, να εξασφαλίζει επιτυχίες... Να είναι πάντα παρών στα μεγάλα γεγονότα και να τα χειρίζεται από κοινού με τα στελέχη του... Πολύ συχνά ανακαλύπτει θέματα και ταλέντα εκεί που οι άλλοι δεν υποψιάζονται... Αν πράγματι είναι άξιος διευθυντής χρησιμοποιεί τον ήρεμο διάλογο για να πείσει και όχι την αδρεναλίνη του... Όλες οι μεγάλες επιτυχίες στα μέσα ενημέρωσης βγήκαν από το μεράκι, τον ενθουσιασμό και τη φιλοτιμία των συντακτών τους. Ποτέ από τον φόβο και την απειλή...».
Ο Χρήστος Πασαλάρης είδε και έζησε πολλά. Ρίσκαρε την ίδια του τη ζωή για την αγάπη του προς τη δημοσιογραφία, όμως είχε την καθαρή σκέψη να κάνει κριτική. «Μέσα σ′ όλα όμως είμαστε και το μόνο επάγγελμα, που όχι μόνο αυτοκριτική δεν κάνει ποτέ του, αλλά και κατέχεται από μια νοσηρή και αδικαιολόγητη έπαρση». Σ′ ένα άλλο σημείο γράφει: «Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι οι παντοδύναμοι βροντόσαυροι του τεχνολογικού ολοκληρωτισμού, αλλ′ όσο καλύτερα τους γνωρίζει ο απλός ανθρωπάκος, τόσο ασφαλέστερα μπορεί να κινηθεί ανάμεσα στα πόδια τους... Εκτός και εάν έχει χάσει τελείως τα φυσικά αντανακλαστικά του!...».
Το βιβλίο του Χρήστου Πασαλάρη αρχίζει με ένα «ευχαριστώ» στους δασκάλους του και καταλήγει με μια παρότρυνση: «Το βιβλίο αυτό θα ήταν ψεύτικο εργαλείο αν, σ′ αυτές τις τελευταίες σελίδες του δεν παρότρυνε τον αυριανό δημοσιογράφο να μπει ατίθασα σ′ αυτό το όμορφο επάγγελμα, να τηρήσει πιστά τις αρχές του και όταν κάποτε έλθει το πλήρωμα του χρόνου να φύγει με το κεφάλι ψηλά!».
Καλό ταξίδι Δάσκαλε...