Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι λάτρευαν τους μπαμπουίνους, τους οποίους συνέδεαν με τον θεό Babi, έναν θεό του κάτω κόσμου και τη θεότητα Thoth, ο οποίος μερικές φορές απεικονιζόταν με το κεφάλι ενός μπαμπουίνου.
Κρατούσαν τους πιθήκους σε αιχμαλωσία, αφαιρώντας τους κοφτερούς κοπτήρες τους ώστε να είναι λιγότερο επικίνδυνοι, και συχνά τους μουμιοποιούσαν ως προσφορές στους θεούς.
Αλλά από όσο μπορεί κανείς να πει, οι μπαμπουίνοι δεν γεννήθηκαν στην Αίγυπτο, δήλωσε η Gisela Kopp, γενετίστρια στο Πανεπιστήμιο της Konstanz στη Γερμανία και επικεφαλής μιας νέας μελέτης για το DNA των μπαμπουίνων.
«Ήρθαν από τη Γη του Πουντ*, αυτή τη μυθική, μυστηριώδη γη», δήλωσε ο Kopp στο Live Science.
Μυθικές αρχαίες πόλεις
Τα αποτελέσματα της ανάλυσης του δείγματος DNA της μούμιας που εξέτασε η Kopp, συνδυαστικά με ένα παλαιότερο παρόμοιο εύρημα, επιβεβαίωσαν ότι το Κέρας της Αφρικής ήταν η περιοχή προέλευσης των μπαμπουίνων.
Η γενετική του μπαμπουίνου της Kopp συγκρίθηκε με ένα άλλο δείγμα που προερχόταν από την παράκτια περιοχή της Ερυθραίας, όπου, κατά την αρχαιότητα, πιθανότατα βρισκόταν το λιμάνι του Άδουλις.
Ωστόσο, ο μπαμπουίνος της Kopp διατηρήθηκε πολύ πριν η αρχαία πόλη Άδουλις ακμάσει ως βασικό εμπορικό κέντρο και λιμάνι, όπου αγοράζονταν και πωλούνταν συχνά ζώα όπως οι μπαμπουίνοι και οι λεοπαρδάλεις.
Αρχαία κείμενα της ίδιας χρονικής περιόδου υποδηλώνουν ότι ο μπαμπουίνος της Kopp πιθανότατα προέρχεται από μια πόλη που ονομάζεται Γη του Πουντ. Η ακριβής τοποθεσία της Γη του Πουντ, είπε η Kopp στο Insider, έχει προβληματίσει εδώ και καιρό τους ερευνητές λόγω του ότι η πόλη αναφέρεται σε πολύ σημαντικά κείμενα και έργα τέχνης αλλά δεν έχει εντοπιστεί κάποια απεικόνιση ή αναφορά της σε υπάρχοντες χάρτες.
«Το δείγμα που μελετήσαμε ταιριάζει χρονολογικά με τις τελευταίες γνωστές αποστολές στη Γη του Πουντ. Γεωγραφικά, ωστόσο, ταιριάζει στο Άδουλις, μια τοποθεσία που, αιώνες αργότερα, ήταν γνωστή ως τόπος συναλλαγών, επίσης για πρωτεύοντα.
Υποθέτουμε ότι η Γη του Πουντ και το Άδουλις είναι δύο διαφορετικά ονόματα για το ίδιο μέρος που χρησιμοποιήθηκαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές», έγραψε η Kopp σε μια ερευνητική εργασία που δημοσιεύθηκε νωρίτερα αυτό το μήνα, προσθέτοντας: «Μόνο αφού βάλαμε τα βιολογικά μας ευρήματά στο πλαίσιο της ιστορικής έρευνας, η ιστορία βγάζει νόημα».
Η Kopp είπε στο Insider ότι οι ακριβείς μέθοδοι πίσω από την εισαγωγή των πρωτευόντων στην Αίγυπτο, την εκτροφή τους και τελικά τη μουμιοποίησή τους παραμένουν ασαφείς όπως ασαφής παραμένει και ο τρόπος με τον οποίο οι Αιγύπτιοι γνώρισαν εξαρχής τους μπαμπουίνους, αφού δεν υπήρχαν στην περιοχή.
«Από τον τρόπο που παρουσιάζονται στα έργα τέχνης, καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να έχουν παρατηρήσει τους μπαμπουίνους στο φυσικό τους περιβάλλον», είπε η Kopp. «Είναι τόσο ξεκάθαρο, από το πώς έχουν απεικονιστεί οι κινήσεις τους και οι διαφορετικές συμπεριφορές - πρέπει να τους έχουν παρατηρήσει στο φυσικό τους περιβάλλον. Ωστόσο, δεν ξέρουμε γιατί ή πώς».
Οι ενοχλητικοί μπαμπουίνοι, μια θεϊκή ενσάρκωση
Ο ανθρωπολόγος Nathaniel Dominy από το Dartmouth College, ο οποίος συνεργάστηκε με την Kopp στη μελέτη, είπε στο Insider ότι είναι εμφανής η απουσία των μπαμπουίνων από τα αφρικανικά έργα τέχνης της εποχής λόγω της φήμης τους ως παράσιτα των φυσικών τους βιότοπων, αλλά έχουν ιδιαίτερη σημασία στην Αίγυπτο.
«Σε όλη την Αφρική, θα δείτε ένα σωρό ελέφαντες και καμηλοπαρδάλεις αλλά πολύ σπάνια μπαμπουίνους. Και αυτό συμβαίνει επειδή, γενικά, οι μπαμπουίνοι δεν είναι αρεστοί. Επιτίθενται στις καλλιέργειές, προκαλούν καταστροφές και είναι προάγγελοι ασθενειών», είπε ο Dominy.
«Θυμάμαι ότι πήγα στην Αίγυπτο για πρώτη φορά και ήμουν έκπληκτος από τον αριθμό των μπαμπουίνων που απεικονίζονται στους τοίχους του ναού ή στους τάφους των ευγενών. Έβλεπες μεγάλα αγάλματα μπαμπουίνων σε διάφορους ναούς. Μάλιστα μουμιοποιούσαν μπαμπουίνους, γεγονός που οποιοσδήποτε πρωτοπαθολόγος θα σας πει ότι είναι περίεργο».
Ο Dominy είπε ότι για τους αρχαίους Αιγύπτιους, οι μπαμπουίνοι φαίνεται ότι εξυπηρετούσαν έναν διπλό πνευματικό σκοπό. Τα πλάσματα παρουσιάζονται συχνά με τα χέρια τους σηκωμένα προς τον ήλιο σε αυτό που περιέγραψε ως «στάση λατρείας» προς τον ανατέλλοντα ήλιο, τον Αιγύπτιο θεό Ρα.
«Μερικοί ερευνητές εικάζουν ότι οι μπαμπουίνοι θα γυρνούσαν το σώμα τους προς τον ανατέλλοντα ήλιο και ότι θα φώναζαν προς αυτή την κατεύθυνση», είπε ο Dominy. «Πιστεύεται ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι θα είχαν δει αυτή τη φυσική συμπεριφορά και θα είχε μεγάλη απήχηση σε εκείνους επειδή οι Αιγύπτιοι χαιρετούσαν τον ανατέλλοντα ήλιο και τραγουδούσαν σε αυτόν. Έτσι τα ζώα αυτά συνδέθηκαν με τις δικές τους θρησκευτικές πρακτικές».
Οι μπαμπουίνοι επίσης συχνά απεικονίζονταν ως η φυσική ενσάρκωση του θεού Θωθ, της αιγυπτιακής θεότητας του φεγγαριού και του θεού που σχετίζεται με τη σοφία και τον πόλεμο.
«Έτσι μπορεί να αντιπροσωπεύουν τον θεό της σελήνης και τον θεό της σοφίας, αλλά δείχνουν επίσης την πίστη τους στον θεό Ήλιο, τον Ρα», είπε ο Dominy στο Insider. «Και για εμάς, ακόμα είναι δύσκολο να το καταλάβουμε, αλλά φαίνεται ότι η σημασία των μπαμπουίνων βρίσκεται σε αυτού του είδους την ικανότητά τους να γεφυρώνουν τον ήλιο και τη σελήνη, τα δύο πιο σημαντικά ουράνια σώματα για τους Αιγύπτιους».
Η θρησκευτική σημασία μπορεί να οδήγησε στην επιθυμία των Αιγύπτιων να εισάγουν, να μεγαλώσουν και να διατηρήσουν αυτά τα πλάσματα, υποθέτουν οι Dominy και Kopp. Τα κυνοειδή δόντια τους, τόσο ισχυρά που μπορούν να κόψουν έναν ανθρώπινο μηρό ως το κόκκαλο με ένα μόνο δάγκωμα, πιθανότατα αφαιρέθηκαν ως μέτρο ασφαλείας.
Αν και παραμένει ασαφές εάν οι αγοραστές ή οι πωλητές των μπαμπουίνων τους αφαίρεσαν, ο Dominy είπε ότι υπήρχαν σαφείς ενδείξεις ότι τα δόντια αφαιρέθηκαν νωρίς στη ζωή τους, καθώς το νέο οστό είχε αρχίσει να αναγεννάται από το κενό που άφησε η εξαγωγή.
Αν και το πλήρες νόημα και η σημασία πίσω από τη διατήρηση και τη μουμιοποίηση των μπαμπουίνων στην Αίγυπτο μπορεί να μην είναι γνωστό, η νέα γνώση που παρέχεται από την ανάλυση του DNA των πιθήκων φανερώνει έναν κρίκο που λείπει στην κατανόηση του πώς το διεθνές εμπόριο αναπτύχθηκε στην περιοχή και τελικά διαμόρφωσε τον κόσμο.
«Αυτό ήταν ένας οικονομικός καταλύτης. Εννοώ, τα κίνητρά τους να αποκτήσουν μπαμπουίνους - άλλαξαν τον κόσμο», είπε ο Dominy. «Και ξέρω ότι είναι μεγάλος ισχυρισμός, αλλά αυτή η σύνδεση μεταξύ της Αιγύπτου και του Άδουλις είναι το πρώτο σημαντικό σκέλος εκείνου που είναι γνωστό ως η θαλάσσια διαδρομή των μπαχαρικών».
Και πρόσθεσε: «Η γεωπολιτική σημασία της διαδρομής των μπαχαρικών διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό τον κόσμο μας και η σχέση μεταξύ Αιγύπτου και Adulis είναι πραγματικά το πρώτο βήμα σε αυτό που πολλοί ερευνητές αποκαλούν «απαρχές της οικονομικής παγκοσμιοποίησης».
...........................
* Η γη του Πουντ ήταν αρχαίο βασίλειο στο Κέρας της Αφρικής. Οι πληροφορίες που διασώζονται για την περιοχή προέρχονται από τους αρχαίους Αιγύπτιους οι οποίοι είχαν αναπτύξει εμπορικές συναλλαγές με την τοποθεσία και προμηθεύονταν από εκεί χρυσό, αρωματική ρητίνη, μελανόξυλο, ελαφαντοστό, έβενο, και άγρια ζώα.Δεν υπάρχει κοινή αποδοχή ανάμεσα στους ιστορικούς σχετικά με την ακριβή τοποθεσία του βασιλείου. Οι περισσότεροι μελετητές θεωρούν πως βρισκόταν στα νοτιοανατολικά της Αιγύπτου, πολύ πιθανώς στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται το Τζιμπουτί, η Ερυθραία, βορειοανατολική Αιθιοπία, Σομαλία, και η περιοχή του Σουδάν κοντά στην Ερυθρά θάλασσα.