Είναι ίσως για το πιο ασυνήθιστο -και μυστικό- μουσείο στον κόσμο. Είναι γεμάτο με αντικείμενα που έχουν διαμορφώσει την παγκόσμια ιστορία. Αλλά οι πόρτες του είναι ερμητικά κλειστές για το κοινό.
Είναι το μόνο μέρος όπου ο επισκέπτης μπορεί να δει το καλάζνικοφ που βρέθηκε δίπλα στο πτώμα του Οσάμα Μπιν Λάντεν και το δερμάτινο μπουφάν του Σαντάμ Χουσεΐν.
Καλώς ήρθατε στο άκρως απόρρητο Μουσείο της CIA.
Στεγάζεται στα κεντρικά γραφεία της CIA στο Λάνγκλεϊ της Βιρτζίνια των ΗΠΑ, και η συλλογή μόλις ανακαινίστηκε με αφορμή την 75η επέτειο της υπηρεσίας.
Σε μια μικρή ομάδα δημοσιογράφων, συμπεριλαμβανομένου του BBC, δόθηκε αποκλειστική πρόσβαση, αν και με μια συνοδεία ασφαλείας συνεχώς στο πλευρό τους.
Το μουσείο φιλοξενεί 600 αντικείμενα, κάποια από τα οποία είναι από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου: μια κρυφή κάμερα μέσα σε ένα πακέτο τσιγάρων, ένα περιστέρι με κατασκοπευτική κάμερα και ένα ποτήρι μαρτίνι που εκρήγνυται. Υπάρχουν όμως και πληροφορίες για ορισμένες από τις πιο διάσημες και πρόσφατες επιχειρήσεις της CIA.
Εκτίθεται μια μακέτα σε κλίμακα του κτιριακού συγκροτήματος στο οποίο είχε καταφύγει ο Οσάμα Μπιν Λάντεν στο Πακιστάν. Ο Πρόεδρος Ομπάμα είχε δει ένα μοκέτα ντέλο πριν εγκρίνει την επιδρομή που σκότωσε τον ηγέτη της Αλ Κάιντα το 2011.
«Η δυνατότητα να βλέπουμε τα πράγματα σε τρισδιάστατη μορφή βοήθησε στην πραγματικότητα τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, καθώς και τους χειριστές μας να σχεδιάσουν την αποστολή», εξήγησε ο διευθυντής του μουσείου, Ρόμπερτ Μπάιερ.
Στις 30 Ιουλίου, ένας αμερικανικός πύραυλος έπληξε ένα άλλο συγκρότημα, αυτή τη φορά στην πρωτεύουσα του Αφγανιστάν, την Καμπούλ. Στόχος ήταν ο νέος ηγέτης της Αλ Κάιντα, Αϊμάν αλ Ζαουάχρι.
Το πιο πρόσφατο έκθεμα που μόλις αποχαρακτηρίστηκε είναι μια μακέτα του κτιριακού συγκροτήματος που χρησιμοποιήθηκε για την ενημέρωση του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν την 1η Ιουλίου 2022 σχετικά με την αποστολή. Ο Ζαουάχρι χτυπήθηκε ενώ βρισκόταν στο μπαλκόνι, αφού η κοινότητα των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών πέρασε μήνες μελετώντας τις κινήσεις του.
Τα αντικείμενα εκτίθενται με χρονολογική σειρά από την ίδρυση της CIA το 1947, με τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 να αποτελούν σαφή άξονα για τη στροφή προς την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Πολλά από τα εκθέματα έχουν δωρηθεί από ανθρώπους που έχασαν συγγενείς τους στις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους.
Το κοινό του μουσείου αποτελείται από το προσωπικό της CIA καθώς και τους επίσημους επισκέπτες. Ωστόσο, το μουσείο δεν επικεντρώνεται μόνο στην επιτυχία της αμερικανικής υπηρεσίας. Υπάρχει και μια ενότητα για το φιάσκο της Εισβολής στον Κόλπο των Χοίρων, ενώ υπάρχουν αναφορές στην αποτυχία ανεύρεσης όπλων μαζικής καταστροφής στο Ιράκ.
«Αυτό το μουσείο δεν είναι απλώς ένα μουσείο για χάρη της ιστορίας. Πρόκειται για ένα λειτουργικό μουσείο. Αφηγούμαστε στους αξιωματικούς της CIA την ιστορία μας, τόσο την καλή όσο και την κακή», σημείωσε ο Μπάιερ.
«Βεβαιωνόμαστε ότι οι αξιωματικοί μας κατανοούν την ιστορία τους, ώστε να μπορούν να κάνουν καλύτερη δουλειά στο μέλλον. Πρέπει να μαθαίνουμε από τις επιτυχίες και τις αποτυχίες μας, προκειμένου να γίνουμε καλύτεροι στο μέλλον», πρόσθεσε.
Ορισμένες από τις πιο αμφιλεγόμενες πτυχές του έργου της CIA είναι ωστόσο λιγότερο ορατές - για παράδειγμα η κοινή επιχείρηση με την MI6 το 1953 για την ανατροπή μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης στο Ιράν και η πιο πρόσφατη εμπλοκή της στα βασανιστήρια υπόπτων για τρομοκρατία μετά το 2001.
«Δεν μπορούμε ούτε να επιβεβαιώσουμε ούτε να διαψεύσουμε»
Μια άλλη μεγάλη ενότητα του μουσείου επικεντρώνεται σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ένα υποβρύχιο της Σοβιετικής Ένωσης χάθηκε κάπου στον πυθμένα του ωκεανού. Αφού το εντόπισαν οι ΗΠΑ, η CIA συνεργάστηκε με τον δισεκατομμυριούχο Χάουαρντ Χιουζ για να προσπαθήσει να ανακτήσει το ναυάγιο. Η αμερικανική υπηρεσία - σε μια προσπάθεια συγκάλυψης - ανακοίνωσε ότι ο Χιουζ επρόκειτο να εξορύξει τον πυθμένα του ωκεανού χρησιμοποιώντας ένα πλοίο που ονομαζόταν Glomar Explorer.
Το μουσείο φιλοξενεί ένα μοντέλο του σοβιετικού υποβρυχίου, καθώς και ρούχα, σταχτοδοχεία και ταχυδρομικούς σάκους. Αν και κάποια μέρη του ανακτήθηκαν, το υποβρύχιο διαλύθηκε όταν το Glomar προσπάθησε να το ανασύρει.
«Τα περισσότερα από τα αντικείμενα που βρήκαν πάνω στο υποβρύχιο είναι ακόμη και σήμερα απόρρητα», είπε ο Μπάιερ.
Όταν κυκλοφόρησε η είδηση για το σοβιετικό υποβρύχιο, οι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι δεν μπορούν ούτε να την επιβεβαιώσουν ούτε και να την διαψεύσουν. Αυτή η φράση έγινε γνωστή ως «απάντηση Glomar» και χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα.
Το μουσείο φιλοξενεί επίσης αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν στην αποστολή διάσωσης έξι διπλωμάτων στο Ιράν μετά την επανάσταση του 1979. Στην ιστορία αυτή βασίστηκε η ταινία «Argo» που σκηνοθέτησε χρόνια αργότερα ο Μπεν Άφλεκ.
Τέλος, στο ταβάνι του νέου μουσείου υπάρχουν κρυπτογραφημένα μηνύματα σε διάφορους τύπους κώδικα. Η φιλοδοξία της CIA είναι να κοινοποιηθούν οι φωτογραφίες με τα μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ώστε το κοινό να προσπαθήσει να τα αποκρυπτογραφήσει. Ορισμένα από τα εκθέματα θα είναι επίσης διαθέσιμα στο διαδίκτυο.