Το Μουσείο Μπενάκη, με τη σύμπραξη της Τράπεζας της Ελλάδος, της Εθνικής Τράπεζας και της Alpha Bank ανήγγειλε τη διοργάνωση μεγάλης επετειακής έκθεσης για τη συμπλήρωση των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821.
Η έκθεση, που βρίσκεται σε στάδιο προετοιμασίας εδώ και έναν χρόνο, έχει τίτλο «1821 πριν και μετά», θα εγκαινιαστεί τον Μάρτιο του 2021, θα διαρκέσει έως τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου και θα παρουσιαστεί στο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη επί της οδού Πειραιώς, καταλαμβάνοντας το σύνολο των εκθεσιακών του χώρων.
Με άλλα λόγια, επί 6 μήνες (πιθανώς και οκτώ), 100 χρόνια ιστορίας, από το 1770 έως το 1870, θα συμπυκνωθούν μέσα σε 3.500 τετραγωνικά μέτρα.
Πρόκειται για «... τη μοναδική έκθεση στην ιστορία του Μουσείου που η διοργάνωσή της προϋποθέτει το κλείσιμο ενός μεγάλου μέρους του Μουσείου Ελληνικού Πολιτισμού της οδού Κουμπάρη, τη μόνη έκθεση για την οποία συμπράττουν με όλες τους τις δυνάμεις, εκτός από το Μουσείο Μπενάκη, η Τράπεζα της Ελλάδος, η Εθνική Τράπεζα και η Alpha Bank, τόσο με τις συλλογές τους όσο και με την γενναιόδωρη ανάληψη των οικονομικών της απαιτήσεων, μια έκθεση φιλόδοξη, μια έκθεση επιστημονικά άρτια και μεστή, στέρεη και ψύχραιμη, μια έκθεση με πολύ σημαντικά έργα και εξαιρετικό αρχειακό υλικό, μια έκθεση που παρουσιάζει, εξετάζει, επανεξετάζει, αναλύει, ερμηνεύει, και εξαντλεί το θέμα της γιατί ξεκινάει από το 1770 με τα Ορλωφικά και τελειώνει τη δεκαετία 1870» σημείωσε η κ. Ειρήνη Γερουλάνου, πρόεδρος της Διοικητικής Επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη στη συνέντευξη Τύπου της Τρίτης.
Με στόχο τη συγκέντρωση 1.000 αντικειμένων και πλέον, η έκθεση θα αρθρωθεί σε τρεις ενότητες.
Η πρώτη ενότητα θα ξεκινά από το 1770 και τα Ορλωφικά και θα φτάνει έως την έναρξη της Επανάστασης το 1821.
Η δεύτερη ενότητα θα αφορά στην εξέλιξη του Αγώνα και θα ολοκληρώνεται με τη διακυβέρνηση του νεοσύστατου κράτους από τον Ιωάννη Καποδίστρια.
Τέλος, η τρίτη ενότητα, που θα ξεκινά με την άφιξη του νεαρού βασιλιά Όθωνα το 1833, θα ολοκληρώνεται το 1870.
Ιστορικά κειμήλια, έργα τέχνης, αρχειακά τεκμήρια
Παρά το γεγονός ότι, είναι εξαιρετικά πρόωρο για μία συνολική εικόνα, σύμφωνα με τους διοργανωτές, η εκθεσιακή αφήγηση θα πραγματοποιηθεί μέσα από έργα τέχνης και αρχειακά τεκμήρια που διαθέτουν στις συλλογές τους οι τρεις τράπεζες, καθώς και μέσα από το πλούσιο υλικό που διαθέτει το Μουσείο Μπενάκη σε τεκμήρια εκείνης της εποχής, τα οποία συγκεντρώθηκαν χάρη στους δεσμούς εμπιστοσύνης που διατήρησε -ήδη από την ίδρυση του- με τις οικογένειες των αγωνιστών και των πρωταγωνιστών της Επανάστασης του 1821.
«Η έκθεση θα παρουσιάζει τα κειμήλια που συγκέντρωσε ο Αντώνης Μπενάκης μέσα από τις προσωπικές του επιλογές και αγορές, τα κειμήλια που προστέθηκαν στις συλλογές του Μουσείου από τους αναρίθμητους δωρητές του και που ο Άγγελος Δεληβορριάς συγκρότησε και παρουσίασε με θαυμαστό τρόπο στο Μουσείο Μπενάκη...» εξήγησε η κ. Γερουλάνου, η οποία πρόσθεσε ότι το Μπενάκη «με τη συνεργασία εξωτερικών επιμελητών και άλλων συλλογών προγραμματίζει και τη διοργάνωση μιας σειράς μικρότερων, θεματικών εκθέσεων με στόχο την παρουσίασή τους τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Είτε κατά τη διάρκεια του 2021, είτε μετά. Ενδεικτικά θα αναφέρω μόνο -γιατί είναι ακόμα πολύ νωρίς για τις άλλες- την έκθεση των όπλων του αγώνα, σε συνεργασία με το Ίδρυμα και τη Συλλογή Στεφανή, πιθανότατα με επιμέλεια του Robert Elwood, ο οποίος έχει γράψει και επιμεληθεί το σχετικό βιβλίο».
Την επέτειο θα τιμήσει και το Λούβρο
Ωστόσο, η επέτειος των 200 ετών -για την οποία αναμένεται πληθώρα εκθέσεων και εκδηλώσεων- δεν είναι μονάχα ελληνική υπόθεση.
«Τον Μάρτιο του 2021, το Μουσείο του Λούβρου διοργανώνει μια μεγάλη έκθεση με προσωρινό -αν δεν κάνω λάθος- τίτλο «Η ανακάλυψη της Ελλάδας κατά τον 19ο αιώνα». Το Μουσείο Μπενάκη και οι συλλογές του δεν θα μπορούσαν να λείπουν από την σημαντικότατη αυτή διεθνή διοργάνωση. Έτσι, γύρω στα 100 έργα του Μουσείου Μπενάκη θα ταξιδέψουν από τον Μάρτιο έως τον Ιούνιο του 2021 στο Παρίσι. Για το διάστημα της απουσίας τους, θα χρησιμοποιηθούν στη δική μας έκθεση αντίγραφά τους. Με την επιστροφή τους όμως από το Λούβρο, τα έργα αυτά θα πάρουν πανηγυρικά τη θέση τους στην έκθεση «1821, Πριν και Μετά», όπως είπε η κ. Γερουλάνου.
Η σημασία της συνέργειας των τριών τραπεζών με το Μπενάκη
Για τη σημασία της συνέργειας των τριών τραπεζών με το Μουσείο Μπενάκη στην έκθεση, αναφέρθηκαν οι συνδιοργανωτές.
Ο Παναγιώτης Παναγάκης, διευθυντής του Κέντρου Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος τόνισε ότι «αυτή η συνέργεια είναι κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά σε τέτοια κλίμακα στη χώρα μας και η υπεραξία της συνίσταται μεταξύ άλλων και στην ενίσχυση της κουλτούρας για εύφορη και δημιουργική συνεργασία μεταξύ φορέων. Είναι κάτι που θα κάνουμε μαζί οι τρεις τράπεζες και το Μουσείο Μπενάκη, ενισχύοντας τη φιλοσοφία της σύμπραξης, της συνεργασίας και της αλληλοϋποστήριξης στη χώρα.
Ο Γεράσιμος Νοταράς, επικεφαλής της υποδιεύθυνσης Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας μίλησε για την «προκλητική και πρωτότυπη» αυτή πρωτοβουλία του Μουσείου Μπενάκη και αναφέρθηκε στη σημασία του εορτασμού της επετείου που στο παρελθόν έχει κακοτυχήσει αφού στην εκατονταετηρίδα συνέπεσε με την Μικρασιατική περιπέτεια και στα 150 χρόνια γιορτάστηκε στη χούντα.
«Πόσο συχνά και πόσο ξεκάθαρα έχουμε στο μυαλό μας τον αγώνα ανεξαρτησίας της Ελλάδας; πώς ξεκίνησε ένας λαός τον αγώνα ενάντια σε μια αυτοκρατορία και νίκησε; Τι έκανε πριν και μετά την ανεξαρτησία του; ερωτήματα που η έκθεση επιχειρεί να απαντήσει» τόνισε ο Γεράσιμος Νοταράς.
Σχετικά με τα έργα της Εθνικής Τράπεζας που σχετίζονται με τον Αγώνα του 1821 και την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, αυτά συνιστούν παραγγελίες των αρχών του 20ού αιώνα και εντάσσονται στο ιδεολογικό πλαίσιο της εποχής για αναζήτηση της εθνικής ταυτότητας και ενίσχυσης της συλλογικής μνήμης. Τα αντίγραφα του Hess, που έγιναν με παραγγελία του διοικητή Στρέιτ το 1901, με θέματα από επεισόδια του απελευθερωτικού αγώνα, ενισχύουν το πατριωτικό αίσθημα και τονώνουν την εθνική υπερηφάνεια. Τα έργα που αναφέρονται στη γέννηση του νεοελληνικού κράτους και σχεδόν στην ταυτόχρονη δημιουργία της Εθνικής Τράπεζας -Προσωπογραφία του βασιλιά Όθωνα από τον Λύτρα, Άφιξη του βασιλιά Όθωνα στο Ναύπλιο από τον Hess - συμβάλλουν στην ανάγκη του κοινωνικού σώματος για συγκρότηση συμπαγούς νέου κράτους.
Αναφερόμενη στη συμμετοχή της Alpha Bank στην έκθεση, η Ειρήνη Οράτη, επιμελήτρια της Συλλογής Έργων Τέχνης της Alpha Bank τόνισε ότι «με την κοινή μας πρωτοβουλία, επιδιώκουμε να πραγματοποιήσουμε μία μεγάλη και μοναδική στο είδος της αφιερωματική έκθεση, που θα φωτίσει αυτό το κορυφαίο για τη χώρα μας ιστορικό γεγονός και θα αναδείξει στο ευρύ κοινό τη δύναμη και την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας. Για αυτό το σκοπό, και οι τρεις τράπεζες θα διαθέσουμε έργα τέχνης και τεκμήρια από τις συλλογές μας, προκειμένου να πλαισιώσουν το πλούσιο εκθεσιακό υλικό του Μουσείου Μπενάκη».
Για τον υπεύθυνο του Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη, ιστορικό Τάσο Σακελλαρόπουλο, «η συνέργεια των τεσσάρων βοήθησε να συντονιστούμε λίγο στο παρελθόν μαζί, να δείξουμε στην έκθεση, που στην ουσία είναι τρεις εκθέσεις πώς διαμορφώνεται η έννοια του ελληνισμού, η καθημερινότητα των Ελλήνων, οι απόψεις τους σε σχέση με τις εξελίξεις της Ευρώπης και πώς συνδέεται με τη ζωή τους εδώ. Πώς υπάρχει, δηλαδή, η πνευματική ανάταση που εξελίσσεται σε εθνική μέσω λειτουργιών όπως είναι η παιδεία και το εμπόριο, πώς λειτουργεί η θεσμική αντίληψη στην Επανάσταση».
Την επιμέλεια της έκθεσης έχουν αναλάβει ο Τάσος Σακελλαρόπουλος και η Μαρία Δημητριάδου, τα Ιστορικά Αρχεία δηλαδή του Μουσείου Μπενάκη, σε συνεργασία με τους Επιμελητές των συλλογών του Μουσείου, την Ξένια Πολίτου, την Πολύνα Κοσμαδάκη, την Πανωραία Μπενάτου, την Αναστασία Δρανδάκη και την Μάρα Βερύκοκου, την Αλίκη Τσίργιαλου, τη Μίνα Μωραΐτου, την Ναταλία Μπούρα και τη Νόρα Χατζοπούλου. Επίσης, με τους επιμελητές της Βιβλιοθήκης Φινόπουλου, τον Κωνσταντίνο Στεφανή, τη Μίρκα Παλιούρα και την Μαρία Ξεναρίου.
Τη συντήρηση όλων των έργων και τη φροντίδα για την παρουσίασή τους έχει ήδη ξεκινήσει το Τμήμα Συντήρησης του Μουσείου με επικεφαλής τον Βασίλη Πασχάλη, τον σχεδιασμό των εκπαιδευτικών προγραμμάτων έχει ήδη ξεκινήσει το Τμήμα των Εκπαιδευτικών του Μουσείου Μπενάκη με επικεφαλής τη Μαρία-Χριστίνα Γιαννουλάτου, ενώ τον σχεδιασμό της προχωρούν ήδη η Ναταλία Μπούρα και ο Παύλος Θανόπουλος.
Τον συντονισμό έχει αναλάβει ο επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Γιώργος Μαγγίνης.
Όσο για την απορία, γιατί η έκθεση προαναγγέλλεται δύο χρόνια πριν, η απάντηση των διοργανωτών ήταν σαφής και αποστομωτική, καθώς επισημαίνοντας το αυτονόητο, σημείωσαν πως ανάλογης κλίμακας και σημασίας εκθέσεις, τουλάχιστον διεθνώς, είθισται να ανακοινώνονται πολύ νωρίτερα.