Ο Κωνσταντίνος Χατζηδάκης έχει μόλις παραλάβει τα ηνία των οικονομικών του κράτους. Ορισμένα μέσα δεν διστάζουν να τον αποκαλούν «Τσάρο της οικονομίας», για τους λόγους που θα αναφερθώ παρακάτω όμως, κ. Χατζηδάκης είναι, όπως και οι προηγούμενοι υπουργοί πριν από αυτόν, «Λόρδος της οικονομίας».
Παραδοσιακά η Μεγάλη Βρετάνια ήταν ένας πολύ δημοφιλής προορισμός για τους Έλληνες μαθητές και φοιτητές και διαχρονικά εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες έχουν περάσει την πόρτα των Βρετανικών πανεπιστήμιων.
Πώς επηρέασε το Brexit τις αιτήσεις των Ευρωπαίων φοιτητών στα Βρετανικά πανεπιστήμια; Με μια φράση το αποτέλεσμα είναι «ολοκληρωτική καταστροφή!». Ένα πρόσφατο άρθρο της Guardian καταγραφεί την κατάσταση...ο αριθμός των ευρωπαίων φοιτητών σε βρετανικά πανεπιστήμια έπεσε από 37,530 την χρονιά πριν το επίσημο Brexit (2020) σε 13,155 ένα χρόνο αργότερα, πτώση της τάξης του 65% μέσα σε ένα χρόνο.
Για να ξέρουμε πως επηρέασε το Brexit τις εγγραφές Ελλήνων φοιτητών, πρέπει να δούμε τα δεδομένα από το High Educational Statistics Agency. Το 2017, 5,155 Έλληνες φοιτητές πέρασαν τις πόρτες των βρετανικών πανεπιστημίων, το 2021, 1,780, μια πτώση επίσης της τάξης του 65%. Με μια γρήγορη ματιά σε δυο από τα μεγαλύτερα ιδιωτικά σχολεία της Αθήνας, είναι προφανές ότι η χωρά που είναι περισσότερο κερδισμένη στην εκπαίδευση από το Brexit είναι η Ολλανδία. Οι εγγραφές Ελλήνων φοιτητών σε Ολλανδικά πανεπιστήμια έχουν αυξηθεί κατακόρυφα.
Οι αιτίες της πτώσης είναι πολλές και έχουν να κάνουν όχι μόνο με το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι φοιτητές δεν δικαιούνται πια τα φοιτητικά δάνεια όπως στην pro-Brexit εποχή αλλά και με το γεγονός ότι το Brexit φανέρωσε ένα τμήμα της βρετανικής κοινωνίας που πολλοί δεν ήξεραν ότι υπήρχε. Δεν είναι τυχαίο ότι η σημερινή Βρετανική κυβέρνηση εκφράζει ακριβώς αυτό το τμήμα του πληθυσμού. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι πολλά τώρα πια βρετανικά πανεπιστήμια πέταξαν λευκή πετσέτα και δεν στέλνουν πια εκπροσώπους στις εκθέσεις βρετανικών πανεπιστημίων.
Παραδοσιακά η Βρετάνια είναι στις 50 πρώτες θέσεις παγκοσμίως στην επίδειξη ήπιας ισχύος, δηλαδή στην δυνατότητα να επηρεάζει τα αλλά κράτη μέσα από ιδεολογικές και πολιτιστικές αρχές (και όχι μόνο στρατιωτικά ή οικονομικά). Στην έννοια της ηπίας ισχύος μπορούμε να βάλουμε και την πανεπιστημιακή εκπαίδευση, έναν τομέα που παραδοσιακά η Μεγάλη Βρετανία πάει πολύ καλά. Σύμφωνα με το Higher Education Policy Institute’s Soft-Power Index, 55 ηγέτες χωρών έχουν αποκτήσει πανεπιστημιακή μόρφωση σε Βρετανικά πανεπιστήμια (67 στις ΗΠΑ, 31 στην Γαλλία). Μάλιστα η διαφορά μεταξύ Μεγάλης Βρετάνιας και Ηνωμένων Πολιτείων αυξάνεται κάθε χρόνο: το 2022 ήταν στο -12 ενώ το 2017, περισσότεροι ηγέτες είχαν εκπαιδευτεί στην Μεγάλη Βρετάνια πάρα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Θεωρώ όμως ότι αυτή η απώλεια ήπιας ισχύος από την Μεγάλη Βρετάνια, σιγουρά συνυφασμένη με το Brexit, θα έχει συνέπειες στην διαμόρφωσή οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα.
Με μια γρήγορη ματιά στην Wikipedia εύκολα κάποιος διαπιστώνει ότι τα τελευταία 20 χρόνια, όλοι, πάρα ενός, από τους ανθρώπους που διετέλεσαν υπουργοί οικονομικών στην Ελλάδα, έχουν σε κάποιο στάδιο των σπουδών τους περάσει από την Μεγάλη Βρετανία. Ο Χρήστος Σταικούρας για παράδειγμα έχει MBA από το Imperial College του Λονδίνου και διδακτορικό από το City University. Ο Ευκλείδης Τσακωτός έχει μεταπτυχιακό από το University of Sussex και διδακτορικό από το Queen′s College της Οξφόρδης. Ο Κωνσταντίνος Χατζηδάκης έχει μεταπτυχιακό από το University of Kent.
Είναι σχεδόν σίγουρο ότι το Brexit θα αλλάξει αυτήν την κατάσταση. Είναι επομένως ρεαλιστικό να περιμένουμε ότι οι μελλοντικοί υπουργοί οικονομικών δεν θα έχουν τους ιδίους δεσμούς με το μοντέλο οικονομικής πολιτικής της Μεγάλης Βρετάνιας. Η οικονομία της Μεγάλης Βρετάνιας χαρακτηρίζεται από μια ελεύθερη αγορά στην οποία οι νομοί της αγοράς και της ζήτησης έχουν τον πρώτο λόγο. Τα συνδικάτα έχουν χάσει πια την επιρροή που είχαν στο παρελθόν και η αγορά εργασίας είναι αρκετά ελαστική.
Οδηγούμαστε σε ένα νέο μοντέλο οικονομικής πολιτικής; Η απάντηση είναι δύσκολη μιας και μιλάμε για ένα γεγονός που δεν έχει άμεσες συνέπειες. Μπορούμε όμως να δούμε δυο συστήματα που μπορεί να αντικαταστήσουν αυτό το μοντέλο.
Όπως είδαμε, τα Ολλανδικά πανεπιστήμια είναι περισσότερο κερδισμένα από το Brexit, οπότε είναι λογικό να δούμε τον υπουργό οικονομικών του μέλλοντος να είναι απόφοιτος του University of Amsterdam ή του Erasmus University Rotterdam.
Σε αυτήν την περίπτωση, η Ελληνική οικονομική πολιτική θα μπορούσε να έχει χαρακτηριστικά του Ολλανδικού οικονομικού μοντέλου, του γνωστού μοντέλου Polder (ή ολλανδικού θαύματος) που χαρακτηρίζεται από την στενή σχέση κυβέρνησης, επιχειρήσεων και συνδικάτων.
Από την άλλη μεριά, η χωρά που έχει επίσης ευνοηθεί (αλλά σε αρκετά μικρότερο βαθμό) από το Brexit όσων αφορά την εισροή Ελλήνων φοιτητών (τουλάχιστον από ιδιωτικά σχολεία), είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Θα μπορούσαμε οπότε να δούμε έναν υπουργό οικονομικών με σπουδές σε Αμερικανικό πανεπιστήμιο. Σε αυτήν την περίπτωση, η μετατόπιση της ήπιας ισχύος θα γίνει προς όφελος των Ηνωμένων Πολιτείων και του Αμερικανικού οικονομικού μοντέλου που χαρακτηρίζεται από έναν πολύ ισχυρό ιδιωτικό τομέα, με έμφαση στην καινοτομία και την ιδιωτική πρωτοβουλία.
Η απώλεια της επιρροής της Βρετανικής ήπιας ισχύος μπορεί να θεωρηθεί ως απειλή ή ως ευκαιρία για την διαμόρφωση της Ελληνικής οικονομικής πολιτικής του μέλλοντος. Το καλάθι μπορεί να είναι μικρότερο ή μεγαλύτερο αλλά η πρόβλεψή μου είναι ότι δεν θα έχει English Mustard (καλό), ούτε Fish & Chips (κακό)!
―――――――――――――-
Ο Θάνος Βερούσης είναι Reader in Finance στο University of Essex. Έχει εξειδίκευση στα συμπεριφορικά χρηματοοικονομικά και έχει δημοσιεύει εργασίες στην συμπεριφορική χρηματοοικονομική και στην μικροδομή των χρηματοοικονομικών αγορών. Στο παρελθόν έχει συνεργαστεί με τράπεζες του Ηνωμένου Βασιλείου και είναι ο εμπνευστής και εισηγητής του puzzled.gr, της πρώτης σειράς σεμιναρίων της ψυχολογίας του χρήματος και οικονομικής ευημερίας.