Το Ιράν θα «σπάσει» τις κυρώσεις που έθεσαν σε ισχύ οι ΗΠΑ σε βάρος του, δήλωσε ο πρόεδρός του, Χασάν Ρουχανί, με τις τιμές του πετρελαίου να ανακτούν τη Δευτέρα έδαφος, ύστερα από πέντε ημέρες μεγάλων απωλειών.
Η κυβέρνηση Τραμπ επαναφέρει ξανά σε ισχύ τις κυρώσεις που είχαν αρθεί στο πλαίσιο της συμφωνίας του 2015, προκειμένου να αυξήσει την πίεση σχετικά με την εξέλιξη του πυρηνικού και του πυραυλικού προγράμματος του Ιράν και να μειώσει την επιρροή του στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, το Ιράν τόνισε πως θα συνεχίσει να κάνει εξαγωγές πετρελαίου.
Εν όψει των ενδιάμεσων εκλογών των ΗΠΑ στις 6 Νοεμβρίου, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, είπε την Κυριακή πως οι ΗΠΑ επιβάλλουν «τις σκληρότερες κυρώσεις που επιβλήθηκαν ποτέ στην Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν». Επίσης, πρόσθεσε πως το Ιράν θα πρέπει να αρχίσει να «λειτουργεί σαν φυσιολογική χώρα, ή θα δει την οικονομία του να καταρρέει».
«Η επιβολή άνευ προηγουμένου οικονομικής πίεσης στο Ιράν θα καταστήσει ξεκάθαρο στο ιρανικό καθεστώς πως θα αντιμετωπίσει αυξανόμενη οικονομική απομόνωση και στασιμότητα, μέχρι να αλλάξει θεμελιωδώς την αποσταθεροποιητική συμπεριφορά του» είπε από πλευράς του ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Στίβεν Μνούτσιν.
Όπως είπε ο Πομπέο, πάνω από 20 χώρες έχουν ήδη διακόψει τις εισαγωγές πετρελαίου από την Ισλαμική Δημοκρατία, και ότι οι εξαγωγές έχουν μειωθεί κατά ένα εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως. Πάντως σημείωσε πως έχει δοθεί προσωρινή εξαίρεση σε οκτώ χώρες, στις οποίες επιτρέπεται να συνεχίσουν να αγοράζουν ιρανικό πετρέλαιο. Μεταξύ των οκτώ αυτών χωρών περιλαμβάνεται και η Ελλάδα- αναλυτικότερα, πρόκειται για τις Κίνα, Ινδία, Ελλάδα, Ιταλία, Ταϊβάν, Ιαπωνία, Τουρκία και Νότια Κορέα- ωστόσο ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών αποσαφήνισε πως στόχος είναι σταδιακά να παύσουν όλες οι πωλήσεις πετρελαίου από το Ιράν.
Το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών εξέφρασε τη λύπη του για την κίνηση αυτή από πλευράς των ΗΠΑ
Οι αγορές πετρελαίου ανέμεναν τις κυρώσεις εδώ και μήνες, και ως εκ τούτου οι μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγοί χώρες του κόσμου έχουν αυξήσει την παραγωγής τους: Η κοινή παραγωγή της Ρωσίας, των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας ξεπέρασε τα 33 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως για πρώτη φορά τον Οκτώβριο, με τις τρεις χώρες να σημειώνουν ρεκόρ παραγωγής.
Η πορεία προς τις κυρώσεις και η επόμενη ημέρα
Ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, απέσυρε τις ΗΠΑ από τη συμφωνία νωρίτερα μέσα στο έτος, κάνοντας λόγο για τη «χειρότερη συμφωνία που έχει γίνει ποτέ». Η συμφωνία αυτή παρείχε στο Ιράν άρση κυρώσεων με αντάλλαγμα την επιβολή περιορισμών στο πυρηνικό του πρόγραμμα. Σύμφωνα με την ΙΑΕΑ (Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας), το Ιράν τηρούσε τη συμφωνία. Ο Τραμπ υποστηρίζει πως θέλει με αυτόν τον τρόπο να φέρει το Ιράν πίσω στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να αναγκάσει την Τεχεράνη να παύσει τις «κακόβουλες» δραστηριότητες, όπως κυβερνοεπιθέσεις, δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων και υποστήριξη προς τρομοκρατικές οργανώσεις και αντάρτες στη Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με τον Τραμπ, η στρατηγικη του της «μέγιστης πίεσης» αποδίδει. «Το Ιράν ήθελε να ελέγξει όλη τη Μέση Ανατολή. Τώρα απλά θέλει να επιβιώσει» είπε σε συγκέντρωση στο Τενεσί των ΗΠΑ.
Οι επιπτώσεις
Ακόμα και πριν την επαναφορά των κυρώσεων, η οικονομία του Ιράν βρισκόταν σε δύσκολη θέση, με το ιρανικό ριάλ να πέφτει έναντι του δολαρίου, προκαλώντας άνοδο των τιμών των βασικών αγαθών. Ευρωπαϊκές χώρες που εξακολουθούν να στηρίζουν τη συμφωνία έχουν πει πως θα βοηθήσουν επιχειρήσεις να παρακάμψουν τις κυρώσεις- ωστόσο υπάρχουν αμφιβολίες ως προς το κατά πόσον αυτές οι προσπάθειες θα έχουν αποτελέσματα.
Οι ΗΠΑ είχαν επαναφέρει μια σειρά κυρώσεων και τον Αύγουστο, ωστόσο αναλυτές σημειώνουν ότι ο νέος αυτός «γύρος» είναι μακράν σημαντικότερος: Πάνω από 700 άτομα, οντότητες, πλοία και αεροσκάφη βρίσκονται στη λίστα κυρώσεων, η οποία περιλαμβάνει μεγάλες τράπεζες, εξαγωγείς πετρελαίου και ναυτιλιακές. Επιπρόσθετα, το δίκτυο διεθνών πληρωμών Swift επιβεβαίωσε πως θα διακόψει δεσμούς με κάποιες ιρανικές τράπεζες, απομονώνοντας το Ιράν από το διεθνές οικονομικό σύστημα.
Οι αμερικανικές κυρώσεις θεωρείται βέβαιο πως θα απειλήσουν τη σταθερότητα της ιρανικής κυβέρνησης, καθώς θα έχουν μεγάλες επιπτώσεις για τον λαό, που ήδη αντιμετωπίζει δυσκολίες εξαιτίας της αύξησης των τιμών, των ελλείψεων και της πτώσης της αξίας του ριάλ. Όπως σημειώνει ο ανταποκριτής του BBC στο Ιράν, Κάσρα Νατζί, με αυτά τα δεδομένα θεωρείται βέβαιη η αύξηση της πίεσης προς τον πρόεδρο Ρουχανί, ο οποίος προσπαθούσε να ακολουθήσει μια πιο μετριοπαθή οδό. Ως εκ τούτου, αναμένεται να ενισχυθούν οι πιο σκληροπυρηνικές φράξιες, που ζητούν από τον Ανώτατο Ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, να αποπέμψει τον Ρουχανί για ανικανότητα και να τους δώσει την εξουσία. Ωστόσο, ο Χαμενεΐ δεν φαίνεται πρόθυμος για κάτι τέτοιο, λόγω των δύσκολων συνθηκών, που θα μπορούσαν να πλήξουν τόσο τον ίδιο όσο και τους σκληροπυρηνικούς, αν πάρουν την εξουσία.
Η Μ. Βρετανία, η Γερμανία και η Γαλλία, που εξακολουθούν να υποστηρίζουν τη συμφωνία, έχουν αντιτεθεί στις κυρώσεις, και έχουν δεσμευτεί να βοηθήσουν ευρωπαϊκές εταιρείες που έχουν «νόμιμες επιχειρηματικές σχέσεις» με το Ιράν, στήνοντας έναν εναλλακτικό μηχανισμό πληρωμών (SPV- Special Purpose Vehicle), που θα βοηθά τις εταιρείες να άνουν εμπόριο χωρίς να υπόκεινται σε κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Ωστόσο, όπως σημειώνει το BBC, αναλυτές θεωρούν μάλλον αμφίβολο αυτό να μειώσει σημαντικά την πίεση προς το Ιράν, δεδομένης της σημασίας και του ρόλου των ΗΠΑ στο διεθνές εμπόριο. Ο Μάικ Πομπέο είπε πως πάνω από 100 μεγάλες εταιρείες έχουν αποσυρθεί από το Ιράν, λόγω των επερχόμενων κυρώσεων, ενώ, ακόμα και αν χρησιμοποιούν το SPV, αμερικανικές εταιρείες που διατηρούν επιχειρηματικές σχέσεις με το Ιράν κινδυνεύουν με κυρώσεις.
Το ΔΝΤ ανακοίνωσε την Πέμπτη πως το Ιράν θα έπρεπε να εφαρμόσει πολιτικές που θα προστατέψουν τη μακροοικονομική του σταθερότητα απέναντι στις κυρώσεις, ωστόσο ανώτεροι Ιρανοί αξιωματούχοι απέρριψαν προβληματισμούς για την επίδρασή τους στην οικονομία της χώρας: Πέρα από τις δηλώσεις Ρουχανί, ο Μπαχράμ Κασεμί, εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ, είπε πως «η Αμερική δεν θα μπορέσει να υλοποιήσει οποιοδήποτε μέτρο εναντίον του μεγάλου και θαρραλέου μας έθνους...έχουμε τη γνώση και τη δυνατότητα να διαχειριστούμε τις οικονομικές υποθέσεις της χώρας».
(με πληροφορίες από BBC, Reuters)