Χιλιάδες Αρμένιοι έχουν εγκαταλείψει τις πατρογονικές τους εστίες στο Ναγκόρνο Καραμπάχ στο Νότιο Καύκασο, θύματα των νέων διεθνών ισορροπιών στην περιοχή, των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης και της αδυναμίας του ΟΗΕ. Στελέχη των Ηνωμένων Εθνών εκτιμούν ότι από τις 120 χιλιάδες Αρμένιους έχουν απομείνει πλέον στο Ν. Καραμπάχ, μερικές εκατοντάδες. Ίσως , λιγότεροι από χίλιους… Μια ολόκληρη περιοχή με ιστορία και πολιτισμό αιώνων, που διεκδικούσε την αυτονομία της, «χάθηκε» κυριολεκτικά μέσα σε λιγότερο από μια εβδομάδα.
Η στρατιωτική επίθεση του Αζερμπαϊτζάν στον αρμενικό θύλακα εκδηλώθηκε χρονικά παράλληλα με τις εργασίες της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ αλλα αυτο δεν εμπόδισε την ολοκλήρωση μιας προαναγγελθείσας “εθνοκάθαρσης” και, εκ του αποτελέσματος, πλήρως επιτυχημένης!
Μιλώντας στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 23 Σεπτεμβρίου , ο Αζέρος υπουργός Εξωτερικών Y.Az.Bayramov θέλησε να καθησυχάσει τους διπλωμάτες των κρατών-μελών του Οργανισμού λέγοντας πως η χωρα του είναι αποφασισμένη να «ενσωματώσει τους Αρμένιους του Ναγκόρνο Καραμπάχ ως ισότιμους πολίτες του Αζερμπαϊτζάν».
Δυστυχώς για εκείνον δεκάδες μέσα ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο κατέγραψαν το δεκάμηνο (ήδη από το Δεκέμβριο του 2022) αποκλεισμό του αρμενικού θύλακα από τις δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν με αποτέλεσμα χιλιάδες Αρμένιοι να αντιμετωπίσουν για μεγάλο διάστημα ελλείψεις όχι μόνο σε φάρμακα αλλά και σε βασικά είδη διατροφής.[1] Το χειρότερο για τον υπουργό Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν είναι ότι ελάχιστοι Αρμένιοι τον πίστεψαν όπως δείχνει η μαζική έξοδος και όσα δήλωναν στο πρακτορείο Reuters [2].
Ο ρόλος της Αγκυρας
Μεγάλος κερδισμένος της «εξαφάνισης» του Αρτσάχ, όπως λένε το Ναγκόρνο Καραμπάχ οι Αρμένιοι, είναι η Τουρκία, μέρος της κρίσης και η ίδια καθώς είναι γνωστός ο ρόλος της στον (νικηφόρο για το Αζερμπαϊτζάν) πόλεμο του 2020 αλλά και στην πρόσφατη επίθεση εναντίον του θύλακα των Αρμενίων αυτονομιστών. Άλλωστε ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος με μια κίνηση υψηλού συμβολισμού (ανάλογη είχε κάνει και μετά τον πόλεμο του 2020) έσπευσε μόλις πριν λίγες μέρες, λίγα μόλις 24ωρα μετά την επίθεση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ να συναντήσει , για τα επινίκια, τον Αζέρο ομόλογό του στο Ναχιτσεβάν, μια περιοχή που ανήκει στο Μπακού και συνορεύει με Τουρκία, Ιράν και Αρμενία. Η δημιουργία διόδου που θα συνδέει την Τουρκία με το Αζερμπαιτζάν είναι ένας «στρατηγικός στόχος» και μεταξύ των σχεδίων που επεξεργάζονται οι δύο χώρες για τις οποίες συχνά ο Τούρκος πρόεδρος λέει πως είναι «ένα έθνος , δυο κράτη» [3]!
Ήδη, στην αζέρικη πρωτεύουσα είναι πολλοί εκείνοι που συζητούν εκτός από το διάδρομο του Ζαγκεζούρ και για το δυτικό Αζερμπαϊτζάν , ένα “αλυτρωτικό” αφήγημα στη βάση του οποίου υπάρχει η απόσπαση αρμενικού εδάφους προκειμένου το Μπακού να ενωθεί με το θύλακα του Ναχιτσεβάν και κατ επέκταση να αποκτήσει σύνορα με την Τουρκία.
“Ειδικό καθεστώς” και νέες απειλές
Ο πειρασμός για τις δύο χώρες είναι μεγάλος. Τι θα εμπόδιζε την Τουρκία να το κάνει; Για σχεδόν μισό αιώνα κατέχει παράνομα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας μετά από στρατιωτική εισβολή, τα τελευταία χρόνια έχει εισβάλει στρατιωτικά στη Συρία όπου και διεκδικεί ζώνη ασφαλείας 30 χιλιομέτρων (!), επιχειρεί στρατιωτικά στο Ιράκ και κατα παράβαση αποφάσεων του ΟΗΕ έχει εμπλακεί στην εμφύλια διαμάχη της Λιβύης.[4]
Η ουσιαστική εμπλοκή της Τουρκίας στον πόλεμο του 2020 στο πλευρό του Αζερμπαϊτζάν αλλά και η πιθανολογούμενη στην πρόσφατη αιφνιδιαστική επίθεση του αζέρικου στρατού εναντίον του Αρμενίων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ενισχύουν την παραβατική συμπεριφορά που επιδεικνύει η Αγκυρα εμπλεκόμενη σε «θερμές» περιοχές αδιαφορώντας για τη στάση άλλων κρατών (συμμάχων ή μη) και αγνοώντας τις αποφάσεις διεθνών οργανισμών ενώ η απουσία κυρώσεων την τροφοδοτεί περαιτέρω. Συχνά, η Αγκυρα διεκδικεί για τον εαυτό της ένα “ειδικό καθεστώς” που πάντως αρνείται να αναγνωρίσει σε άλλους!
Η επι δεκάμηνο, σχεδόν, «πολιορκία» του Ναγκόρνο Καραμπάχ από τις αζερικές ένοπλες δυνάμεις χωρίς καμία κύρωση για το Μπακού ήταν μια ιδανική ευκαιρία να “μετρηθούν” οι διεθνείς αντιδράσεις και τα όρια των δυτικών κρατών. Η αντίδραση της ΕΕ ήταν τόσο αργή [5] και τόσο εκκωφαντική[6] που η μόνη σοβαρή απόπειρα διάσπασης του αποκλεισμού του Αρτσάχ έγινε από το κομβόι δεκάδων φορτηγών με ανθρωπιστική βοήθεια που συνόδευσαν, στα τέλη Αυγούστου, η δήμαρχος του Παρισιού An. Hidalgo και η αρμενικής καταγωγής δήμαρχος του Στρασβούργου J.Bargeshian.
Η στάση της Μόσχας στις πρόσφατες εξελίξεις και ειδικά στην εξουδετέρωση και “αυτοδιάλυση” του θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ σηματοδοτεί την απροθυμία ή την αδυναμία της Ρωσίας να παίξει το ρόλο που θα ήθελε τη στιγμή μάλιστα που οι επιχειρήσεις στην Ουκρανία προκαλούν όχι μόνον τεράστιες απώλειες σε διπλωματικό κεφάλαιο αλλά δεσμεύουν στρατιωτικές δυνάμεις και πόρους. Οι νέες συνθήκες ανοίγουν το δρόμο στην Τουρκία σ αυτή την περιοχή όπου υπάρχουν τα κράτη του “τουρκικού κόσμου” αλλά και ορισμένες από τις δημοκρατίες της πρώην ΕΣΣΔ όπως το Τατζικιστάν και το Καζακστάν που συμμετέχουν μαζί με τη Ρωσία στον Οργανισμό Συλλογικής Ασφάλειας ( CSTO )[7].
Η Αγκυρα με τον “αιώνα της Τουρκίας” και άλλες ασκήσεις “Μεγαλοϊδεατισμού” επιχειρεί να επεκτείνει την απήχησή της, κατ΄αρχήν και την επιρροή της στη συνέχεια, σε μια τεράστια γεωγραφική έκταση που θα φτάνει μέχρι την ευαίσθητη περιοχή των Ουιγούρων στην Κίνα. Στην περιοχή που , όπως είπε ο Τούρκος πρόεδρος -με μια δόση υπερβολικής αυταρέσκειας- στην εναρκτήρια συνεδρίαση της τουρκικής βουλής πριν απο δυο εβδομάδες, από τα Βαλκάνια έως την Ασία και από τον Καύκασο μέχρι τη Μέση Ανατολή “εκατομμύρια πολίτες αισθάνονται ηρεμία και ασφάλεια λόγω της Τουρκίας”...[8]
[1] Πρακτορείο Reuters , 23 Δεκ. 2022 –« Armenia says food shortages hit Nagorno-Karabakh, blames Azerbaijan, Russia» και 17 Αυγ. 2023 – «Nagorno-Karabakh residents say ‘disastrous’ blockade choking supplies CNN , 6 Ιαν 2023 – «Nagorno-Karabakh: Empty shops and blockade pile pressure on Armenians»
[2] (The Nagorno-Karabakh leadership told Reuters the region’s 120,000 Armenians did not want to live as part of Azerbaijan for fear of persecution and ethnic cleansing.)
[3] Το ανέφερε για πρώτη φορά στην επίσκεψη του το 2020 και το επανελαβε στις 25 Σεπτεμβρίου στο Ναχιτσεβάν.
[4] Η Τουρκία πλέον χρησιμοποιεί στρατιωτικές εγκαταστάσεις στη Λιβύη
[5] Η προειδοποίηση της Γερμανίδας υπουργού Εξωτερικών An. Baerbock για την ασφάλεια των Αρμενίων τις ώρες που συντελούνταν η μαζική έξοδος από το Αρτσάχ και η επίσκεψη της Γαλλίδας υπουργού των Εξωτερικών C.Colonna στις 4 Οκτωβρίου μάλλον ήρθαν αργά. Ειδικά για την τελευταία και την απόφαση του Παρισιού να προσφέρει όπλα στην Αρμενία, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν προειδοποίησε ότι ”η Γαλλία θα είναι υπεύθυνη για οποιαδήποτε νέα σύγκρουση μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν”, μετά την υπόσχεση του Παρισιού να παραδώσει στρατιωτικό εξοπλισμό στην Αρμενία.
[6] Ενδεικτικό της κριτικής και όχι τυχαίο, ήταν το άρθρο με τίτλο «Charles Michel’s Nagorno-Karabakh fiasco”, POLITICO (politico.eu) , 30 SEP. 2023
[7] Μέλη του CSTO είναι η Ρωσία, η Λευκορωσία, το Τατζικιστάν, η Κιργιζία , το Τατζικιστάν και η Αρμενία που μάλλον θα αποχωρήσει.
[8] Ομιλία Ερντογάν στην έναρξη των εργασιών της τουρκικής βουλής, ( 1η Οκτωβρίου 2023 )