Το στίγμα του βάρους έρχεται σε τόσες πολλές μορφές, (κι) από τόσες πολλές πηγές. Είναι διαδεδομένο στα μέσα ενημέρωσης και την ψυχαγωγία, στο σχολείο και στην εργασία, ακόμη και στην υγειονομική περίθαλψη, όπου εργαζόμενοι κάνουν τους ασθενείς να νιώθουν ντροπή στο όνομα της «υγείας».
Αλλά όλο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι οι άνθρωποι που μας κάνουν να τρεπόμαστε για τα κιλά μας, δεν είναι μόνο επιβλαβείς συναισθηματικά, αλλά μπορεί να ωθήσουν τους ανθρώπους να πάρουν ακόμη περισσότερο βάρος. Και οι γυναίκες μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτες.
Μια μικρή νέα μελέτη, που παρουσιάστηκε πρόσφατα σε ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας, διαπίστωσε ότι οι γυναίκες ήταν πιο πιθανό από τους άνδρες να πουν ότι αισθάνονται στίγμα για το κοιλιακό τους λίπος, ανεξάρτητα από το (γενικότερο) βάρος τους. Αυτό το εσωτερικευμένο στίγμα βάρους συνδέθηκε με επιπλέον αύξηση βάρους.
«Κάποιοι άνθρωποι που παλεύουν να διαχειριστούν το βάρος τους μπορεί να υποτιμούν τον εαυτό τους με βάση μηνύματα που δέχονται από το κοινωνικό τους περιβάλλον, σύμφωνα με τα οποία δεν είναι ελκυστικοί, είναι ”καλοπερασάκηδες” ή αδύναμοι επειδή ζυγίζουν περισσότερο», ανέφερε σε ανακοίνωση η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Νάταλι Κάιρνς, υποψήφια διδάκτορας στην κλινική ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα. «Όταν αυτά τα μηνύματα ”κατά του λίπους” εσωτερικεύονται, οι άνθρωποι συχνά νιώθουν ντροπή, κάτι που με τη σειρά του μπορεί να τους κάνει ευάλωτους στην αύξηση βάρους».
Οι παγίδες του body-shaming
Η νέα έρευνα έχει περιορισμούς, συμπεριλαμβανομένου του μικρού της μεγέθους (μόνο 70 συμμετέχοντες) και του γεγονότος ότι ήταν μια διατομεακή μελέτη, επομένως βασίστηκε σε δεδομένα από μια χρονική συγκυρία και δεν μπόρεσε να καθορίσει την αιτία και το αποτέλεσμα.
Ωστόσο, οι ερευνητές πιστεύουν ότι εγείρει πολλά ενδιαφέροντα ερωτήματα σχετικά με το πώς ακριβώς συνδέονται το στίγμα και η αύξηση βάρους. Μια υπόθεση είναι ότι οι άνθρωποι που ντρέπονται για το βάρος τους μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να αναζητήσουν ιατρική περίθαλψη - ιδιαίτερα εάν υπήρξαν εργαζόμενοι στην υγειονομική περίθαλψη που τους έκαναν να αισθάνονται άσχημα για το βάρος τους στο παρελθόν. Μπορεί επίσης να είναι πιο πιθανό να στραφούν σε ανθυγιεινές συμπεριφορές για να διαχειριστούν αυτό το είδος στιγματισμού.
Μπορεί επίσης να υπάρχει μια υποκείμενη φυσιολογική σύνδεση μεταξύ του στίγματος και της αύξησης βάρους.
«Η ντροπή, ειδικά ως συναίσθημα, σχετίζεται με στρεσογόνα αντίδραση», λέει η Κάιρνς. «Όταν νιώθουμε ντροπή, η παραγωγή κορτιζόλης αυξάνεται, κάτι που μπορεί να οδηγήσει στη συσσώρευση σπλαχνικού λίπους».
Επανεξετάζοντας το βάρος ως μέτρο υγείας
Η Κάιρνς και οι συν-ερευνητές της πιστεύουν ότι η μελέτη τους είναι η πρώτη που καταλήγει σε μια σύνδεση μεταξύ του εσωτερικευμένου στίγματος βάρους και του σπλαχνικού λίπους συγκεκριμένα. Το σπλαχνικό λίπος είναι ένας συγκεκριμένος τύπος βαθύτερου κοιλιακού λίπους που περιβάλλει τα όργανα ενός ατόμου και έχει συνδεθεί με σοβαρά προβλήματα για την υγεία, όπως ο διαβήτης, οι καρδιακές παθήσεις και η υψηλή αρτηριακή πίεση. Εδώ και χρόνια, πολλοί ειδικοί έχουν προειδοποιήσει ότι αυτό το είδος λίπους στην κοιλιά είναι ιδιαίτερα «επικίνδυνο».
Αλλά την ίδια στιγμή, γιατροί και ερευνητές επανεξετάζουν την σχέση μεταξύ βάρους και υγείας, ή τουλάχιστον υποστηρίζουν ότι είναι πολύ πιο διαφοροποιημένη από ότι πολλοί από εμάς έχουν οδηγηθεί να πιστεύουν.
Η χρήση του δείκτη μάζας σώματος ενός ατόμου, ή του ΔΜΣ, ως μέτρησης της υγείας έχει επικριθεί όχι μόνο επειδή είναι υπερβολικά απλοϊκός, αλλά και επειδή έχει ρατσιστικό και σεξιστικό χαρακτήρα. Η έρευνα δείχνει επίσης ότι η υπερβολική εστίαση στο βάρος πραγματικά χάνει το νόημα.
Πρόσφατη επιστημονική ανασκόπηση διαπίστωσε ότι η σωματική δραστηριότητα είναι πολύ πιο σημαντική για την πρόβλεψη του εάν ένα άτομο θα ζήσει μια μακρά και υγιή ζωή από το βάρος του. Όπως είπε ένας από τους ερευνητές που εργάστηκε σε αυτήν τη μελέτη: «Θα θέλαμε οι άνθρωποι να γνωρίζουν ότι μπορούν να είναι σε φόρμα και (με) λίπος και ότι τα κατάλληλα και υγιή σώματα έχουν όλα τα σχήματα και τα μεγέθη».
Οι ερευνητές πίσω από τη νέα μελέτη λένε ότι πραγματικά ελπίζουν ότι οι γιατροί θα λάβουν υπόψη τα ευρήματά τους και θα επικεντρωθούν πολύ περισσότερο στην προώθηση υγιεινών συμπεριφορών παρά στο βάρος. Οι «υγιεινές» συμπεριφορές μπορεί να περιλαμβάνουν περισσότερη σωματική δραστηριότητα (πράγματα όπως η εργασία στον κήπο, το γρήγορο περπάτημα και η γιόγκα μετρούν σίγουρα), η κατανάλωση περισσότερων φρούτων και λαχανικών ή ακόμα και η καθορισμός μιας υγιούς ώρας για ύπνο.
«Μεταξύ των επαγγελματιών υγείας, πρέπει να έχουμε μεγαλύτερη επίγνωση των υποθέσεων μας και του τρόπου με τον οποίο η προκατάληψη απέναντι στο βάρος μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τους ασθενείς μας», είπε η Κάιρνς.