Τέσσερα νέα βιβλία για την (νέα) εβδομάδα της καραντίνας ή, πώς Μένουμε Σπίτι -μετά και την απαγόρευση των άσκοπων μετακινήσεων- ταξιδεύοντας μέσα από ωραίες ιστορίες.
«Βαλκανική Τριλογία» της Ολίβια Μάνινγκ (εκδόσεις Μεταίχμιο, μετάφραση Κλαίρη Παπαμιχαήλ)
Στην καρδιά της κλασικής πλέον τριλογίας της Βρετανίδας συγγραφέα και κριτικού Ολίβια Μάνινγκ (1908-1980) –που περιλαμβάνει τα μυθιστορήματα Η μεγάλη τύχη, Η κατεστραμμένη πόλη, Ήρωες και φίλοι- βρίσκονται ο Γκάι και η Χάριετ Πρινγκλ, νιόπαντρο ζευγάρι Άγγλων που φτάνουν στο Βουκουρέστι –το αποκαλούμενο Παρίσι της Ανατολής– το φθινόπωρο του 1939, λίγες εβδομάδες μετά τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία. Όσο ασυγκράτητα κοινωνικός είναι ο Γκάι, τόσο εσωστρεφής είναι η Χάριετ, που ανακαλύπτει, προς έκπληξή της, ότι πρέπει να μοιραστεί τον λατρεμένο της σύζυγο με έναν ευρύ κύκλο φίλων και γνωστών. Ακολουθούν κι άλλες εκπλήξεις: η Ρουμανία εντάσσεται στον Άξονα, και σύντομα η πρωτεύουσα κατακλύζεται από Γερμανούς στρατιώτες. Οι Πρινγκλ καταφεύγουν στην Ελλάδα, με μια ομάδα προσφύγων που αποτελείται από Ρώσους «λευκούς εμιγκρέδες», δημοσιογράφους, απατεώνες και αξιωματούχους. Στην Αθήνα, ωστόσο, το ζευγάρι θα βρεθεί μπροστά σε μια νέα πρόκληση – με τον τρόπο της, εξίσου σπουδαία με το θέατρο του πολέμου που ακόμη διευρύνεται.
Η Βαλκανική τριλογία είναι η ιστορία ενός γάμου και ενός πολέμου, ένα πολυσύνθετο αριστούργημα στο οποίο η Ολίβια Μάνινγκ ζωντανεύει την αβεβαιότητα που επικρατεί στις ζωές των πολιτών όταν βρίσκονται υπό στρατιωτική πολιορκία. Κέντρο του ενδιαφέροντος της Manning δεν είναι το πεδίο της μάχης αλλά η καφετέρια και η κουζίνα, η κρεβατοκάμαρα και ο δρόμος, η καθημερινότητα των απλών πολιτών που έχει διαταραχτεί από τον πόλεμο και όμως παραμένει απαράλλαχτη.
Οι σύγχρονοι αναγνώστες της Βαλκανικής Τριλογίας θα τη θαυμάσουν σίγουρα ως τεχνικό επίτευγμα, ως αξιανάγνωστο βιβλίο και ίσως ακόμα και ως λεπτομερές ιστορικό ντοκουμέντο. Ωστόσο αυτό που μάλλον θα εντυπωσιάσει το σημερινό αναγνωστικό κοινό περισσότερο από καθετί άλλο είναι η αξία της ως ενός ολοκληρωμένου χρονικού μιας σημαντικής περιόδου για τη συναισθηματική εξέλιξη της δυτικής κοινωνίας. Η σχέση ανάμεσα στη θεσμική εκπροσώπηση και στο προσωπικό βίωμα έχει επαναπροσδιοριστεί στην εποχή μας. Ο εαυτός βρίσκεται σε άνοδο, η έννοια του καθήκοντος γίνεται μακρινή. Ωστόσο αποτελούμε κι εμείς μέρος της αιώνιας ροής. Το προσωπικό και το πολιτικό, η ειρήνη και ο πόλεμος, το ατομικό και το συλλογικό, η ανάγκη και η υποχρέωση, ο εαυτός και η κοινωνία του, όλα βρίσκονται εν κινήσει, όπως γινόταν πάντα. Κι αν οι αναγνώστες συμπεράνουν ότι ο δικός μας κόσμος είναι τουλάχιστον πιο απελευθερωμένος από τον κόσμο του Γκάι και της Χάριετ, πιο εκφραστικός, πιο ανεκτικός, ίσως ακόμα και πιο τρυφερός, θα έχουν αποκτήσει επίσης και μια καλύτερη αίσθηση για το πώς έφτασε να γίνει έτσι και για την αξία της αγάπης που τόσο απεγνωσμένα αναζητούμε, για την οποία με τόση μανία παλεύουμε. Από την εισαγωγή της Ρέιτσελ Κασκ.
Στα έργα της, λογοτεχνικά και μη, η Ολίβια Μάνινγκ συνήθως περιγράφει τα ταξίδια και τις προσωπικές της οδύσσειες που διαδραματίζονται τόσο στην Αγγλία και την Ιρλανδία όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Τον Αύγουστο του 1939 παντρεύτηκε τον R. D. Smith, λέκτορα του Βρετανικού Συμβουλίου, τον οποίο ακολούθησε στο Βουκουρέστι και εν συνεχεία στην Ελλάδα, την Αίγυπτο και την Παλαιστίνη, καθώς οι Ναζί επέλαυναν στην Ανατολική Ευρώπη. Στις εμπειρίες της βασίστηκαν τα πιο γνωστά της έργα, τα έξι μυθιστορήματα που αποτελούν τη Βαλκανική τριλογία και την Τριλογία του Λεβάντε. Η δόξα και η αναγνώριση ήρθαν, όπως το φοβόταν, μετά τον θάνατό της το 1980, όταν οι δύο τριλογίες της μεταφέρθηκαν στη μικρή οθόνη με τον τίτλο Fortunes of War και πρωταγωνιστές τους Κένεθ Μπράνα και Έμμα Τόμσον.
«Ως τις άκρες της γης» του Έντουαρντ Τζ. Λάρσον (εκδόσεις Ψυχογιός, μετάφραση Μαρία Βαρδοπούλου)
Από τον βραβευμένο με Πούλιτζερ Έντουαρντ Τζ. Λάρσον, ένα συναρπαστικό χρονικό του περιπετειώδους 1909: της χρονιάς κατά την οποία τρεις τολμηρές αποστολές -υπό τον Έρνεστ Σάκλετον, τον Ρόμπερτ Πίρι και τον δούκα των Αβροζίων- στόχευσαν ταυτόχρονα τις δύο άκρες και την πιο ψηλή κορυφή του κόσμου.
Στην αυγή του 1909 τα πολυτιμότερα πετράδια στο στέμμα των εξερευνήσεων δεν είχαν ακόμη διεκδικηθεί: ο Βόρειος και ο Νότιος Πόλος και ο λεγόμενος «Τρίτος Πόλος», το ψηλότερο σημείο του κόσμου, στις απάτητες κορυφές των Ιμαλαΐων. Προτού τελειώσουν τα φύλλα του ημερολογίου, τρεις αποστολές θα έχουν έρθει αντιμέτωπες με τον θάνατο, την ανταρσία και τις σκληρότερες συνθήκες στον πλανήτη, για να καρφώσουν τις σημαίες τους στις άκρες της Γης.
Βασισμένος σε πλήθος ντοκουμέντων αλλά και επιτόπια έρευνα, ο Λάρσον συνυφαίνει τις τρεις αυτές ιστορίες σε μια συναρπαστική περιπέτεια. Συγγραφέας του αναγνωρισμένου έργου για τους Πόλους An Empire of Ice, ο Λάρσον αντλεί και από τις προσωπικές του εμπειρίες στα Ιμαλάια, στην Αρκτική και την Ανταρκτική, όπου έφτασε και ο ίδιος στον Νότιο Πόλο και έμεινε στο Ακρωτήριο Ρόιντς του Σάκλετον, συμμετέχοντας στο Πρόγραμμα Καλλιτεχνών και Συγγραφέων της Ανταρκτικής του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών των ΗΠΑ.
Οι τρεις αποστολές του 1909 εξυμνήθηκαν ως τα όρια του θρύλου και οι αρχηγοί τους θεωρήθηκαν ήρωες. Αφαιρώντας το κάλυμμα του μύθου, ο Λάρσον φωτίζει ξανά τα γεγονότα υπενθυμίζοντας πως στην καρδιά αυτής της μοναδικής ιστορίας εξερεύνησης δε βρίσκονταν θεοί αλλά άνθρωποι – κι αυτό είναι που κάνει το επίτευγμά τους ακόμη σπουδαιότερο.
«Μέχρι τα μέσα του αιώνα και μετά το φρικτό τέλος της χαμένης αποστολής του Φράνκλιν το 1845 καθώς και την κολοσσιαία προσπάθεια των Βρετανών να την εντοπίσουν, όλοι συνειδητοποίησαν ότι ένα εμπορικό Βορειοδυτικό Πέρασμα δεν ήταν εφικτό την εποχή εκείνη. Μονάχα τότε, με την ολοένα πιο έντονη γοητεία που παρουσίαζαν τα ταξίδια περιπέτειας και τα αυξανόμενα οικονομικά και τεχνολογικά μέσα που επέτρεπαν στους Ευρωπαίους να φτάνουν σε όλο πιο απομακρυσμένα μέρη, το ενδιαφέρον τους για την Αρκτική μετατοπίστηκε από τον πραγματιστικό στόχο της εύρεσης ενός Βορειοδυτικού Περάσματος στο ρομαντικό όνειρο κατάκτησης του Βόρειου Πόλου. Φυσικά, η ιδέα του Βόρειου Πόλου δεν εμφανιζόταν τότε πρώτη φορά. Τουλάχιστον από τον 3ο αιώνα π.Χ., όταν ο Έλληνας χαρτογράφος Ερατοσθένης πρόσθεσε παράλληλους και μεσημβρινούς στη θεωρία του Πυθαγόρα για το σφαιρικό σχήμα της Γης, οι μορφωμένοι Ευρωπαίοι γνώριζαν ότι ένα γεωμετρικό σημείο –ή, αλλιώς, ένας «πόλος»– αποτελεί το βορειότερο τμήμα του κόσμου. Ακόμη και ο Ερατοσθένης, ωστόσο, απεικόνιζε την Αρκτική ως ένα παγωμένο τοπίο και για πάνω από δύο χιλιετίες κανείς δε φαινόταν να ενδιαφέρεται για την αναζήτησή του. Εντούτοις, κάτι στο απάτητο μεγαλείο και στις πρωτόγονες κακουχίες που εξιστορούνταν στις διηγήσεις όσων επέστρεψαν από τις αποστολές στο Βορειοδυτικό Πέρασμα εξήψε τη φαντασία των Βρετανών στις αρχές της εποχής του Ρομαντισμού. Μέχρι το 1800 ο θαλάσσιος πάγος της Αρκτικής είχε πλέον μόνιμη παρουσία στη βρετανική ζωγραφική και τη λογοτεχνία.
Πολύ ταιριαστά, ένα δημοφιλές ρομαντικό μυθιστόρημα –μια γοτθική ιστορία επιστημονικής ύβρεως– χαρακτήρισε πρώτη φορά τον Βόρειο Πόλο «απόλυτο και πιθανά τον τελικό προορισμό ενός ανθρώπου». Το κλασικό έργο της Μέρι Σέλεϊ του 1818 Φράνκενσταϊν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας αρχίζει με τον μισότρελο ομώνυμο πρωταγωνιστή του να κυνηγά τη δημιουργία του στους θαλάσσιους πάγους της Αρκτικής, κινούμενοι και οι δύο προς τον Βόρειο Πόλο, όπου το τέρας σκόπευε να βάλει τέλος στη ζωή του. Τέσσερα χρόνια αργότερα ο περίφημος ποιητής Λόρδος Μπάιρον αναφέρθηκε στον Βόρειο Πόλο στο έργο του Όραμα της Κρίσης. Ύστερα από αυτό ακολούθησε πληθώρα λογοτεχνικών αναφορών, με τον Βόρειο Πόλο σύντομα να αποτυπώνεται στο μυαλό των Βρετανών. Η πρώτη αποστολή που είχε ξεκάθαρο στόχο να φτάσει στον Βόρειο Πόλο αντί να ανακαλύψει απλά ένα Βορειοδυτικό Πέρασμα ή κάποιο άλλο κομμάτι της Αρκτικής ήταν η τέταρτη και τελευταία εξόρμηση του Πέρι το 1827, η οποία κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία όταν οι επιπλέουσες μάζες πάγου της Σπιτσβέργης, τις οποίες ήλπιζε να διασχίσει με έλκηθρα που οι άνδρες θα έσερναν ως τον Βόρειο Πόλο, παρέσυραν την ομάδα του νότια πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι αυτή μπορούσε να πεζοπορήσει βόρεια. Από τότε ο αγώνας για την κατάκτηση του Βόρειου Πόλου άρχισε για τα καλά». (Απόσπασμα).
«Οι Αθάνατοι» της Κλόι Μπέντζαμιν (εκδόσεις Ωκεανός, μετάφραση Άρτεμις Τρίκα)
Αν γνωρίζατε την ημερομηνία του θανάτου σας, πώς θα επιλέγατε να ζήσετε; Μπεστ σέλερ στην λίστα των New York Times, το βιβλίο έχει μεταφραστεί σε 28 γλώσσες.
To καλοκαίρι του 1969, στο Λόουερ Ιστ Σάιντ της Νέας Υόρκης κυκλοφορούν φήμες για την άφιξη μιας μυστηριώδους γυναίκας, ενός περιπλανώμενου μέντιουμ που ισχυρίζεται ότι μπορεί να πει σε οποιονδήποτε την ημέρα που θα πεθάνει. Τα τέσσερα παιδιά της οικογένειας Γκολντ, πηγαίνουν κρυφά για να μάθουν τη μοίρα τους.
Οι προφητείες του ισχυρού μέντιουμ θα επηρεάσουν τις δεκαετίες της ενήλικης ζωής τους. Ο μικρός Σάιμον πηγαίνει στη Δυτική Ακτή για να αναζητήσει τον έρωτα στο Σαν Φρανσίσκο της δεκαετίας του ’80. Η ονειροπόλα Κλάρα γίνεται ταχυδακτυλουργός στο Λας Βέγκας προσπαθώντας να αναμίξει την πραγματικότητα και τη φαντασία. Ο μεγαλύτερος γυιός, ο Ντάνιελ, πασχίζει να διατηρήσει την θέση του ως στρατιωτικός γιατρός μετά την αποφράδα 11η Σεπτεμβρίου. Και η βιβλιοφάγος Βάργια καταπιάνεται με έρευνες για τη μακροβιότητα, δοκιμάζοντας τα όρια μεταξύ επιστήμης και αθανασίας. Με τις επιλογές τους τραβούν μια γραμμή ανάμεσα στο πεπρωμένο, στην πραγματικότητα και στις αυταπάτες τους, σε αυτόν τον κόσμο, αλλά και στον επόμενο.
Η Κλόι Μπέντζαμιν έχει γράψει επίσης το μυθιστόρημα Anatomy of Dreams που κατέκτησε βραβείο μυθοπλασίας Έντνα Φέρμπερ και ήταν υποψήφιο για το πρώτο βραβείο μυθιστορήματος του Center for Fiction. Η Μπέντζαμιν κατάγεται από το Σαν Φρανσίσκο και έχει αποφοιτήσει από το Κολέγιο Βασάρ και το Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν, όπου πήρε μεταπτυχιακό στη Μυθιστοριογραφία. Ζει με τον σύζυγό της στο Μάντισον του Ουισκόνσιν.
«Τα Όνειρα ενός Αλαφροΐσκιωτου επεξηγημένα μέσα από τα όνειρα της Μεταφυσικής» του Ιμμάνουελ Καντ (εκδ. Εκκρεμές, μετάφραση Στέλιος Γκαδρής)
Μια σύντομη πραγματεία που συγγράφει και δημοσιεύει ο Καντ το 1766 ανώνυμα, παρόλο που αποστέλλει, επώνυμα, αντίτυπα σε φίλους και ομότεχνούς του. Αντικείμενο της πραγματείας είναι τα έργα και οι ημέρες ενός Σουηδού «πνευματιστή» του Emmanuel Swedenborg, στα οποία ισχυρίζεται ότι βλέπει, ακούει, κυρίως συναναστρέφεται με πνεύματα –τους νεκρούς- σε έναν επουράνιο τόπο που μπορεί και επισκέπτεται όποτε ο ίδιος το επιθυμεί.
«Η παιγνιώδης σοβαρότητα του ύφους του σύντομου αυτού έργου αφήνει τον αναγνώστη σε αμφιβολία σχετικά με το εξής: Είχε πρόθεση ο κ. Kant να καταστήσει περίγελο τη μεταφυσική ή αξιόπιστο τον πνευματισμό;» (Μ. Mendelssohn)
Η παραπάνω αναφορά του Mendelssohn συνοψίζει και τον ερμηνευτικό τρόπο που έχει προσλάβει η καντιανή βιβλιογραφία τα Όνειρα ενός αλαφροΐσκιωτου επεξηγημένα μέσα από τα όνειρα της μεταφυσικής (1766). Πρόκειται άραγε για μια αντιμεταφυσική πραγματεία που γελοιοποιεί όχι μόνο τη μεταφυσική (όπως υποστηρίζει ο Mendelssohn), αλλά και τον ίδιο τον συγγραφέα της (όπως θα υποστηρίξει τον 20ό αιώνα ο Cassirer); Ή μήπως πρόκειται για μια σοβαρή ενασχόληση του Kant με τον κόσμο των πνευμάτων, ενασχόληση που δεν μαρτυρεί μόνον το ειλικρινές ενδιαφέρον του για τον μυστικισμό, αλλά επιπλέον επιτρέπει να ανιχνεύσουμε και μια ενδεχόμενη επίδρασή του στο έργο του;
Σε μια ανελέητη σάτιρα, όχι μόνον του μυστικισμού (στο πρόσωπο του Swedenborg), αλλά κυρίως της μεταφυσικής, τα Όνειρα ενός αλαφροΐσκιωτου επεξηγημένα μέσα από τα όνειρα της μεταφυσικής, εν είδει μιας διανοητικής αυτοβιογραφίας, μας συστήνουν έναν Kant πέρα από την καθιερωμένη εικόνα, την εικόνα δηλαδή του φιλοσόφου του Διαφωτισμού, ο οποίος χρησιμοποιεί στρυφνή και τεχνική γλώσσα προκειμένου να θεμελιώσει στέρεα την κριτική φιλοσοφία. Αντίθετα, στα Όνειρα η γλώσσα μεταμφιέζεται, πότε είναι ανάλαφρη και πότε σοβαρή, αναγκάζοντάς μας να ερμηνεύσουμε τις προθέσεις του συγγραφέα, παρά να επικεντρωθούμε σε ενδεχόμενα επιχειρήματα. Η ερμηνεία εντέλει των προθέσεων του Kant θα καθορίσει και το νόημα του κειμένου.
Ο Ιμμάνουελ Καντ, ίσως ο μεγαλύτερος φιλόσοφος όλων των εποχών, καταπιάνεται με παιγνιώδη σοβαρότητα με τον μυστικισμό και τη μεταφυσική. Αν και παραμένουν, εξίσου παιγνιωδώς, ασαφείς οι πραγματικές προθέσεις του φιλοσόφου, όπως κάθε φιλοσοφικό κείμενο μας δίνει τα εφόδια για να σκεφτούμε πολλά από τα σημερινά ζητήματα που φύονται στο σημείο συνάντησης της επιστήμης, της πίστης αλλά και του καθαρού παραλογισμού.
Πολίτες που ανησυχούν ότι πάσχουν από λοίμωξη του αναπνευστικού (πυρετό ή/και βήχα ή/και δύσπνοια) και ήρθαν σε επαφή με πιθανό ή επιβεβαιωμένο κρούσμα ή έχουν ιστορικό ταξιδιού σε πληττόμενες χώρες θα πρέπει να επικοινωνούν με τον ΕΟΔΥ στο τηλ. 1135.
Προσοχή: Δεν θα πρέπει να επισκέπτονται ιδιωτικά ιατρεία, εφημερεύοντα νοσοκομεία, εξωτερικά ιατρεία κ.λπ. Ο ΕΟΔΥ θα μεριμνήσει για την διακομιδή τους σε νοσοκομεία αναφοράς του κορονοϊού. Χρήσιμες πληροφορίες εδώ.