Το φαγητό είναι ανάγκη, απαραίτητο για να προσφέρουμε στο σώμα μας όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, να το διατηρήσουμε υγιές και παράλληλα να το τροφοδοτήσουμε με ενέργεια για να ανταπεξέλθει στις καθημερινές δραστηριότητες. Το φαγητό είναι ευχαρίστηση και συχνά αφορμή για να μαζευτούμε με την οικογένεια ή τους φίλους μας και να απολαύσουμε ένα ωραίο γεύμα. Τι γίνεται όμως όταν η βασική αυτή ανάγκη παραγκωνίζεται και ελαχιστοποιείται; Οι λανθασμένες διατροφικές συμπεριφορές οδηγούν σε δυσάρεστες και αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία μας.
Τα τελευταία χρόνια τα συμπτώματα των διατροφικών διαταραχών είναι πιο έντονα από ποτέ. Η περίοδος της πανδημίας και του «εγκλεισμού» που όλοι βιώσαμε άφησε σε κάποιους αθεράπευτα τραύματα. Χάσαμε τον ρυθμό της κοινωνικοποίησης μας, κλειστήκαμε πολύ στο εαυτό μας, εγκαταλείψαμε τις ομάδες των δραστηριοτήτων που ακολουθούσαμε και ασχοληθήκαμε πολύ έντονα είτε με το φαγητό, είτε με τη γυμναστική - ή και με τα δύο μαζί. Παράλληλα, βρεθήκαμε εκτεθειμένοι σε πρότυπα μη κατάλληλα για εμάς. Η πολύωρη παρακολούθηση ατόμων στα κοινωνικά δίκτυα που υποδείκνυαν τρόπους γυμναστικής ή απώλειας κιλών, όχι απαραίτητα με επιστημονική γνώση, οδήγησε ορισμένους σε υπερβολικές στερήσεις και μη κατάλληλες συνήθειες επιβαρυντικές για το σώμα μας. Τα κρούσματα των διατροφικών διαταραχών αυξήθηκαν, προβληματίζοντας τους επιστήμονες.
Μια από τις σοβαρότερες διατροφικές διαταραχές είναι η νευρική ανορεξία, μια πάθηση που συνήθως συναντάται σε κορίτσια που βρίσκονται στην εφηβεία. Τα τελευταία χρόνια όμως έχει αλλάξει το ηλικιακό όριο, ενώ παράλληλα διαπιστώνεται ότι η πάθηση «χτυπάει» κατά ένα ποσοστό και το αντρικό φύλο.
Μιλήσαμε με την ψυχολόγο Νικολέττα Γιαλελάκη και την διατροφολόγο Αλιόνα Στρατουλάτ, οι οποίες ειδικεύονται σε θέματα διατροφικών διαταραχών και μας εξήγησαν πως μπορεί να παρουσιαστεί, να εξελιχθεί αλλά και να θεραπευτεί η νευρική ανορεξία.
Σύμφωνα με την κα Γιαλελάκη, η ανορεξία πάντα ξεκινάει με δίαιτα και πυροδοτείται από αυτήν. Συνήθως αρχίζει με μια φαινομενικά αθώα μείωση θερμίδων και στη συνέχεια παρουσιάζει ακατάλληλες και ακραίες συμπεριφορές. Τα άτομα που εξελίσσονται σε ανορεξικά δεν είναι απαραίτητα υπέρβαρα. Μπορεί να έχουν λίγα κιλά παραπάνω κι όταν τα χάνουν να δέχονται θετικά σχόλια ή να έχουν ιδανικό σωματικό βάρος και να θέλουν να το διατηρήσουν πιστεύοντας ότι με αυτό τον τρόπο θα συνεχίσουν να δέχονται την αποδοχή και τον θαυμασμό των γύρω τους.
Είναι κάποια άτομα πιο επιρρεπή σε τέτοιες συμπεριφορές; Πράγματι, όπως εξηγεί η κα Γιαλελάκη υπάρχουν κάποιοι προδιαθεσικοί παράγοντες, τους οποίους δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Μεγάλο ρόλο παίζει η προσωπικότητα. Τα άτομα με αυξημένα επίπεδα στρες, που είναι πιο ευαίσθητα ή αισθάνονται την ανάγκη να ικανοποιούν τις απαιτήσεις των δικών τους και να είναι αρεστά από όλους, είναι πιο εύκολο να επηρεαστούν από λανθασμένα πρότυπα.
Μεγάλο ρόλο παίζει και το περιβάλλον, τόσο το οικογενειακό όσο και το κοινωνικό. Στο οικογενειακό περιβάλλον συχνά οι γονείς κάνουν σφάλματα. Όταν ένας γονιός ασχολείται υπερβολικά με το βάρος του ή κάνει μη κολακευτικά σχόλια για τα κιλά των άλλων ή για τις αναλογίες του ίδιου του παιδιού, τότε πιθανόν να μεταφέρει στο παιδί λανθασμένα μηνύματα. Ο κοινωνικός κύκλος επίσης επηρεάζει ένα παιδί, ειδικά όταν βρίσκεται στη δύσκολη περίοδο της εφηβείας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η νευρική ανορεξία χτυπάει κυρίως το γυναικείο φύλο. Οι πιέσεις που ασκούνται στα κορίτσια καθώς αναπτύσσονται τις επιβαρύνουν περισσότερο. Δέχονται μηνύματα να είναι πιο υποχωρητικές, να καταπιέζουν την άποψη τους, να κρύβουν τον θυμό τους και παράλληλα να είναι τέλειες για να είναι αποδεκτές.
Τόσο η κα Γιαλελάκη, όσο και η κα Στρατουλάτ τονίζουν ότι τα τελευταία χρόνια η πάθηση έχει διευρυνθεί σε ότι αφορά το ηλικιακό όριο. Στα γραφεία τους παρουσιάζονται παιδιά που δεν έχουν μπει ακόμη στην εφηβεία, αλλά και γυναίκες πολύ μεγαλύτερες που πάσχουν από ανορεξία. Στα μικρότερα κορίτσια αυτό συμβαίνει γιατί μπορεί οι ορμονικές διαταραχές να ξεκινούν νωρίτερα, ενώ στις μεγαλύτερες γυναίκες η πάθηση συνήθως συναντάται όταν δυσκολεύονται να συμβιβαστούν με τις αλλαγές που παρουσιάζονται στο σώμα τους, όπως είναι η κλιμακτήριος και η εμμηνόπαυση.
Πως αντιμετωπίζεται
Όπως σε κάθε πάθηση η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική για την εξέλιξη, αλλά ακόμη καλύτερη είναι η πρόληψη. Η οικογένεια, οι φίλοι, το σχολείο, οι εκπαιδευτικοί, οι προπονητές και οι γιατροί θα πρέπει να είναι υποψιασμένοι και να αναγνωρίζουν εγκαίρως μια πιθανή διαταραχή. Τα άτομα που πάσχουν από νευρική ανορεξία δύσκολα ζητούν βοήθεια γιατί πιστεύουν ότι δεν έχουν πρόβλημα. Οι κοντινοί τους άνθρωποι θα πρέπει να τους προτρέψουν ώστε να επισκεφτούν τους ειδικούς.
Σύμφωνα με τις κυρίες Γιαλελάκη και Στρατουλάτ, τα άτομα που πάσχουν από διατροφική διαταραχή χρειάζονται μια υποστηρικτική ομάδα που θα συμφιλιώσει ψυχικά και σωματικά τη σχέση τους με το φαγητό. Απαιτείται η συστηματική παρακολούθηση από καρδιολόγο, ψυχολόγο και διατροφολόγο. Όπως εξηγεί η κα Στρατουλάτ, όσο πιο υποστηρικτικό είναι το περιβάλλον, τόσο πιο καλά θα είναι τα αποτελέσματα. Χρειάζεται προσπάθεια και επιμονή για να υπάρξει σταδιακή βελτίωση.
Κι όταν ξεκινήσει η θεραπεία;
Οι αλλαγές στη βελτίωση της εικόνας ενός ανορεξικού ατόμου γίνονται σταδιακά γι′ αυτό θα πρέπει να υπάρχει μεγάλη υπομονή και εμπιστοσύνη του ασθενούς στους φροντιστές του. Για να παγιωθεί μια υγιής κατάσταση απαιτείται χρόνια παρακολούθηση. Σύμφωνα με την κα Γιαλελάκη το μικρότερο διάστημα που προτείνεται σε μια τέτοια περίπτωση είναι διετής παρακολούθηση από τους ειδικούς, ώστε να γίνουν βίωμα του ασθενούς οι σωστές διατροφικές συμπεριφορές. Θεραπεία δεν σημαίνει μόνο να αποκατασταθεί το βάρος, αλλά να αποκατασταθεί η σχέση του ατόμου με το σώμα του και την προσωπικότητα του. Να ξαναμάθει να σκέφτεται με τον σωστό τρόπο και να έχει καλή επαφή με τα συναισθήματα του. Όπως εξηγεί η κα Στρατουλάτ, τα παιδιά που πάσχουν συνήθως είναι μπερδεμένα και δεν ακούνε. Χρειάζεται χρόνος για να εμπιστευτούν τους θεράποντες και να προχωρήσουν μαζί τους με τα διάφορα «εργαλεία συνεργασίας» όπως χαρακτηριστικά ονομάζουν τις μεθόδους ξεδιπλώματος συναισθημάτων και αναγκών.
Η ανάγκη για την πρόληψη
Μικρές αλλαγές στην καθημερινότητα μπορούν να αποτρέψουν μια πιθανή διατροφική διαταραχή. Οι ειδικοί μας συμβουλεύουν.
-Κρύψτε τη ζυγαριά.
-Φροντίστε το διαιτολόγιο σας να περιλαμβάνει όλη τη διατροφική αλυσίδα, χωρίς να αποκλείονται τροφές.
-Να υπάρχουν διακριτά όρια μεταξύ των μελών στην οικογένεια κι όχι ακραίες συμπεριφορές.
-Να αναπτύσσεται η καλή επικοινωνία μέσα στο σπίτι κι όχι ένα χαοτικό και άκαμπτο περιβάλλον.
-Οι γονείς να σέβονται τα όρια του παιδιού και να φροντίζουν για τη διατήρηση τους.
-Να μοιράζονται και να αγκαλιάζουν τα συναισθήματα των παιδιών.
-Να τηρούμε -όσο είναι δυνατόν- τη συνθήκη του οικογενειακού γεύματος.
- Να παρατηρούμε τα παιδιά μας.