Η ΕΕ βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή για την πορεία που θα ακολουθήσει στη νέα τάξη πραγμάτων: είτε θα προχωρήσει στην πολιτική της ενοποίηση, όπως την οραματίστηκαν οι εμπνευσμένοι πατέρες της, είτε θα ακολουθήσει το δρόμο μιας Ευρώπης διαφορετικών ταχυτήτων και περιφερειακών συνεργασιών, επιβεβαιώνοντας τη γερμανική σχολή που προωθεί αυτή την επιλογή.
Το διακύβευμα για την Ένωση των 27 πλέον κρατών είναι ξεκάθαρο και ο απόηχος των όποιων επιλογών ορατός! Μάλιστα, οι κρίσιμες αποφάσεις που καλείται να λάβει η Ένωση, λαμβάνουν χώρα σε μια χρονική συγκυρία όπου το παγκόσμιο σύστημα αλλάζει λόγω γεωπολιτικών ανακατατάξεων, συσχετισμού δυνάμεων και σφαιρών επιρροής, μετακίνησης πληθυσμών σε αυτά οι συρράξεις, η φτώχεια, η κλιματική κρίση, κλπ), ενώ μεταβάλλονται άρδην η κατοχή και η χρήση του παραγόμενου πλούτου!
Σε αυτή την κρίσιμη χρονική περίοδο για την Ένωση, το αδιέξοδο της Συνόδου Κορυφής στις 20-21 Φεβρουαρίου 2020 ως προς την ψήφιση του Προϋπολογισμού της ΕΕ (Π/Υ) για το 2021-2027, προβληματίζει και εντείνει την ανησυχία για το μέλλον της Ένωσης, το κοινό μας μέλλον.
Από τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ ως προς τη μη συμφωνία της ψήφισης του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) για το 2021-2027, τα ερωτηματικά είναι πολλά και δυστυχώς όχι ευοίωνα για το μέλλον της Ένωσης! Η μίζερη και χωρίς όραμα παρουσίαση του Π/Υ, αναδεικνύει το μεγάλο έλλειμμα ηγεσίας στην Ένωση! Έλλειμμα κοινού οράματος για υπέρβαση των ορίων των Κ Μ και για ανάδειξη μιας ισχυρής Ευρώπης που να αντιμετωπίζει τις σύγχρονες προκλήσεις με πολιτικές και όχι με ψυχρή «μπακαλίστικη» λογιστική!
Κι αυτό προκύπτει από την πρόταση που κατέθεσε ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Charles Michel, με μειωμένο κατά 17,4% του Π/Υ από την φιλόδοξη πρόταση του ΕΚ, δηλ κατά 223 δισ €. Με άλλα λόγια στη νέα ΠΔΠ θα υπάρχουν λιγότεροι πόροι για να διανεμηθούν! Ο μειωμένος Π/ Υ σε συνάρτηση με τις νέες πολιτικές προτεραιότητες της Ένωσης, (Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal), ΚΕΠΠΑ, Μεταναστευτική Πολιτική, κα), αυτομάτως θα συμπιέσει τις κλασικές πολιτικές της ΕΕ, όπως αυτή της Πολιτικής Συνοχής, της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) , πολιτικές που έχουν ανάγκη οι ευρωπαϊκές περιφέρειες οι οποίες βρίσκονται στη διαδικασία της σύγκλισης!
Ένας μεγάλος αδικημένος από την περικοπή της Πολιτικής Συνοχής και της ΚΑΠ, είναι αναμφισβήτητα οι ευρωπαϊκές νησιωτικές περιφέρειες, καθώς διαχρονικά παλεύουν για την ανάπτυξη ενός ειδικού προγράμματος στο πλαίσιο της Συνοχής. Μια τέτοια πρωτοβουλία προωθούσε η CPMR (Conference of Peripheral Maritime Regions) με το πρόγραμμα Islands 2020. Εις μάτην όμως, καθώς η Επιτροπή ήταν ανέκαθεν αντίθετη σε μια τέτοια προοπτική και φυσικά και οι ισχυροί παίχτες της Ένωσης (πχ η Γερμανία, κα). Πιο συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην 6η Έκθεση Συνοχής (2014), αμφισβήτησε το ότι γεωγραφικά χαρακτηριστικά όπως η νησιωτικότητα, με τις αδυναμίες που αυτά συνεπάγονται, αποτελούν επαρκή αιτιολογική βάση για ειδική χρηματοδότηση, καθώς αυτές οι αδυναμίες αποτελούν ταυτόχρονα και κίνητρα ανάπτυξης, και για αυτό το λόγο τα χρηματοδοτικά εργαλεία εστιάζουν σε ανθρωπογενείς δράσεις ανάπτυξης παρά σε δράσεις απομείωσης επιπτώσεων φυσικών μειονεξιών των περιοχών.
Τα 362 νησιά της ΕΕ αντιμετωπίζουν διαρθρωτικά, μόνιμα και ειδικά προβλήματα που επιβαρύνουν το κόστος διαβίωσης των νησιωτών αλλά και της ανάπτυξης . Δυστυχώς, η πλειοψηφία των νησιωτικών περιοχών δεν παρουσίασε οικονομική σύγκλιση στην τελευταία δεκαετία του 2010-2020, και σε μερικές περιπτώσεις η κατάστασή τους έχει επιδεινωθεί, κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης και έλλειψης καινοτομίας. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η Περιφέρεια Ν.Αιγαίου που ενώ την ΠΔΠ 2014-2020, με βάση τα στοιχεία του 2009-2010 είχε ταξινομηθεί στις πιο ανεπτυγμένες περιφέρειες, πλέον λόγω της κρίσης και της ως εκ τούτου μεταβολής του ΑΕΠ προς τα κάτω, ταξινομείται, για τη νέα ΠΔΠ 2021-2027, στις περιφέρειες μετάβασης.
Τελικά, στο νέο ΠΔΠ 2021-2027 τα νησιά δεν θα δουν στους άξονες της Πολιτικής Συνοχής μια ευρωπαϊκή νησιωτική πολιτική, τουναντίον θα βρεθούν και πάλι με λιγότερους πόρους. Το αξιοσημείωτο δε είναι πως σε κανένα ευρωπαϊκό κείμενο διαβούλευσης δεν αναφέρεται ρητά η διάσταση της νησιωτικότητας, ενώ και πάλι συναντούμε διατάξεις για τις εξόχως απόκεντρες περιοχές (outermost regions).
Και πάλι λοιπόν, η νησιωτικότητα συνεχίζει να βρίσκεται εκτός των προτεραιοτήτων της Ένωσης! Και εν τέλει πρέπει να καταστεί σαφές, πως δεν αρκεί μόνο η θεσμική αναγνώριση της ιδιαιτερότητας των νησιών, όπως αποτυπώνεται στα άρθρα 170 και 174 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Τα νησιά της Ευρώπης πρέπει να θωρακιστούν και στην πράξη, με πολιτικές και δράσεις στοχευμένες και προσαρμοσμένες στις ανάγκες των νησιωτών!
Η νησιωτικότητα αποτελεί μια ιδιαιτερότητα που δεν έχει μόνο συγκριτικά πλεονεκτήματα, αλλά και μειονεκτήματα που δυσκολεύουν τη διαβίωση των νησιωτών! Επιπλέον, τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου Πελάγους, τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζουν, πέραν όλων των άλλων μειονεξιών που απορρέουν από την νησιωτικότητα (μεγάλη ανασφάλεια λόγω προβλημάτων στον τομέα της υγείας, ελλιπή ενδο/διαπεριφερειακή διασύνδεση, απουσία υποδομών δημοσίου συμφέροντος, οικονομία κλίμακας, υποστελέχωση, κα), το μεγάλο πρόβλημα του μεταναστευτικού/προσφυγικού, ένα πρόβλημα που πλέον λαμβάνει διαστάσεις «ασύμμετρης» απειλής και ξεφεύγει από τα όρια της Ελλάδας καθώς αποτελεί ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα.
Η μεταναστευτική κρίση, αναδεικνύει τη γεωπολιτική διάσταση των νησιών. Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη η ΕΕ να αναγνωρίσει τη γεωπολιτική διάσταση των ευρωπαϊκών νησιών , όχι μόνο στη λογική της δημιουργίας πολιτικών για τα νησιά! Ειδικά σε αυτή τη χρονική συγκυρία, όπου η νέα Επίτροπος, Ursula von der Layen , έδωσε το στίγμα μιας «γεωπολιτικής» Επιτροπής που σημαίνει πως οι νέες πρωτοβουλίες που θα προωθήσει το 2020 θα είναι με γνώμονα μια στρατηγική παγκόσμιας επιρροής.
Σε αυτή τη «γεωπολιτική» στρατηγική της Επιτροπής, τα νησιά πρέπει να αποτελέσουν σημαντικούς δρώντες στο γεωπολιτικό παιχνίδι της Ένωσης. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε πως στην πλειοψηφία τους , τα ευρωπαϊκά νησιά αποτελούν και τα σύνορα της ΕΕ προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, ειδικά προς Ανατολάς, όπου τα νησιά του Αρχιπελάγους αποτελούν το προπύργιο της προς την Ανατολή και ΝΑ Μεσόγειο!
Οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές σε αυτή την καμπή οφείλουμε να εντείνουμε την προσπάθεια μας για έναν μεγαλόπνοο Π/Υ για τη νέα ΠΔΠ 2021-2027 , με πόρους και πολιτικές που θα στηρίζουν την ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή, τον αγροτικό κόσμο, με τα νησιά στο επίκεντρο των πολιτικών της ΕΕ.
«Η Ρήτρα νησιωτικότητας» πρέπει να συμπεριληφθεί στην πολιτική συνοχής, μέσω νέων δεικτών μέτρησης της κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης για τον καθορισμό της κατανομής των διαρθρωτικών ταμείων, κριτηρίων προσβασιμότητας και ανταγωνιστικότητας των νησιών σε τομείς της νησιωτικής οικονομίας (γαλάζια ανάπτυξη, πράσινη ενέργεια, αειφόρο τουρισμό, κα).
Τα νησιά αποτελούν βασικούς συντελεστές της γεωπολιτικής πολιτικής της Ευρώπης! Σε αυτήν την πρόσκληση, η σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία οφείλει να δώσει απαντήσεις και να μετασχηματίσει τις προκλήσεις σε βιώσιμες αναπτυξιακές πολιτικές προς όφελος των νησιών.