Το πρώτο φουσκωτό σκάφος στη Σκάλα Συκαμνιάς έφτασε περίπου στις 5:45 μ.μ., σε βραχώδη ακτή κοντά στο απομακρυσμένο ελληνικό ψαροχώρι. Μετά τη δέκατη τρίτη άφιξη πλοιάριου περίπου 35 λεπτά αργότερα, 547 μετανάστες είχαν αποβιβαστεί στο νησί της Λέσβου.
Με αυτές τις γραμμές ξεκινάει το συγκλονιστικό οδοιπορικό των New York Times στη Λέσβο. Και συνεχίζει: Αυτός ο μικρός στόλος που έκανε την εμφάνισή του στις 29 Αυγούστου επανέφερε ένα φαινόμενο που είχε να παρατηρηθεί - σε αυτόν τον βαθμό - από τις αρχές του 2016, όταν η Ευρωπαϊκή Ενωση δεσμεύθηκε ότι θα δώσει περισσότερα από 6 δισεκατομμύρια δολάρια στην Τουρκία για να εντείνει τις συνοριακές περιπολίες και να κρατήσει τους μετανάστες εκτός Ευρώπης.
Τα χρόνια που ακολούθησαν, μόνο ένα ή δύο σκάφη με πρόσφυγες έκαναν την εμφάνισή τους καθημερινά σε αυτό το τμήμα της ελληνικής ακτής, μειώνοντας ουσιαστικά την μεταναστευτική κρίση της Ευρώπης. Αλλά αυτός ο ρυθμός άλλαξε τον φετινό Αύγουστο, το πιο πολυάσχολο μήνα των τελευταίων τριών χρόνων, εντείνοντας τους φόβους για ένα νέο κύμα μαζικής μετανάστευσης σε όλο το Αιγαίο.
Το ποσοστό των αφίξεων εξακολουθεί να είναι μικρό σε σχέση με το 2015, όταν η Λέσβος ήταν το πιο πολυσύχναστο σημείο εισόδου στην Ευρώπη για τους μετανάστες - κυρίως για τους ανθρώπους που εγκατέλειψαν τη Συρία λόγω του εμφυλίου πολέμου. Τον περασμένο μήνα, περίπου 10.000 μετανάστες έφτασαν σε όλη την Ελλάδα. Τον Οκτώβριο του 2015, στο αποκορύφωμα της μεταναστευτικής κρίσης, ήταν περισσότεροι από 210.000.
Αλλά η πρόσφατη άνοδος των ροών έρχεται την ώρα που ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, απειλεί για άλλη μια φορά να αφήσει πολλούς μετανάστες να περάσουν από την Τουρκία στην Ελλάδα, εάν οι Ευρωπαίοι δεν παράσχουν στη χώρα του περαιτέρω οικονομική στήριξη ή εάν απορρίψουν τα σχέδιά του για επέκταση της τουρκικής επιρροής στη βόρεια Συρία. «Ή θα γίνει αυτό ή θα αναγκαστούμε να ανοίξουμε τις πύλες» είπε ο Ερντογάν σε μια ομιλία του την περασμένη εβδομάδα.
Η αύξηση του Αυγούστου δείχνει ότι αυτό μπορεί να μην είναι μια αόριστη απειλή. Αν όμως σκοπεύει να δημιουργήσει μια νέα προσφυγική κρίση στην Ευρώπη, ο Ερντογάν έχει λιγότερα «εργαλεία» στα χέρια του, σε σύγκριση με το 2015, όταν οι πρόσφυγες από τη Συρία έμπαιναν πολύ πιο εύκολα στην Τουρκία.
Από τότε η Τουρκία ολοκλήρωσε τον τοίχο στα σύνορα και επέβαλε περιορισμούς στους Σύριους που ταξιδεύουν από το Λίβανο ή την Ιορδανία. Οποιαδήποτε χαλάρωση αυτών των ελέγχων, θα ήταν πολιτικά επικίνδυνη για τον Ερντογάν.
Ωστόσο, 3,6 εκατομμύρια Σύριοι πρόσφυγες ζουν ήδη στην Τουρκία - ο μεγαλύτερος απόδημος πληθυσμός Σύριων στον κόσμο - μαζί με εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους από άλλες χώρες. Εάν η Τουρκία κάνει τη ζωή ανυπόφορη για αυτούς ή χαλαρώσει τις προσπάθειες να τους κρατήσει μακριά από την Ευρώπη, το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι δραματικό.
«Τα πρόσφατα σχόλια του Ερντογάν για την απελευθέρωση ενός νέου κύματος προσφύγων είναι προϊόν της αυξανόμενης απογοήτευσης του με τον τεράστιο αριθμό που υπάρχει ήδη στην Τουρκία» δήλωσε ο Μπουλέντ Αλιρίζα, διευθυντής του προγράμματος στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών της Τουρκίας.
«Είναι απίθανο να υπάρχει έτοιμο για υλοποίηση κάποιο ολοκληρωμένο γενικό σχέδιο», πρόσθεσε.
Το γεγονός ότι οι Τούρκοι λαθρέμποροι κατάφεραν να συγκεντρώσουν τόσους πολλούς ανθρώπους στις 29 Αυγούστου και να τους στείλουν στην Ελλάδα με τόσο γρήγορη ροή ξεσήκωσαν ερωτήματα σχετικά με τη συνενοχή του τουρκικού κράτους.
Η ακτοφυλακή της Τουρκίας, συνήθως αρκετά δραστήρια σε αυτά τα νερά, δεν απάντησε εκείνο το απόγευμα στα επανειλημμένα αιτήματα για παρέμβαση από τους Ελληνες ομολόγους τους σύμφωνα με την Refugee Rescue, μια μικρή ιδιωτική οργάνωση σωστικών σκαφών που βοηθά τους κατατρεγμένους μετανάστες και έχει πρόσβαση στις θαλάσσιες επικοινωνίες.
Τα τουρκικά πλοία επέμειναν, επίσης, να κάνουν περιπολίες τα πρωινά του Αυγούστου, ακόμη και όταν οι λαθρέμποροι έστειλαν κατ ’επανάληψη πρόσφυγες στην Ελλάδα το απόγευμα.
«Αυτό που βρήκαμε περίεργο ήταν ότι αυτή ήταν μια τάση και δεν άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσαν για να προσπαθήσουν να σταματήσουν αυτό», δήλωσε ο Φιν Σαντς Ρόμπινσον, ο οποίος ηγείται της ομάδας παρατήρησης του Rescuee Rescue.
Ενας ανώτερος αξιωματούχος της Τουρκίας, ο οποίος επέμεινε να διατηρηθεί η ανωνυμία του, αρνήθηκε ότι οι τουρκικές αρχές είχαν κλείσει τα μάτια.
Η κυβέρνηση του Ερντογάν ενέτεινε την απέλαση των Συρίων από την Τουρκία αυτό το καλοκαίρι και υποτίθεται ότι αυτό προκάλεσε την άνοδο των αφίξεων στην Ελλάδα.
Ομως, πάνω από το 80% των μεταναστών που έφτασαν στη Λέσβο τον Αύγουστο ήταν από το Αφγανιστάν. Οι όλο και πιο επισφαλείς συνθήκες στην Τουρκία και το Ιράν, όπου τουλάχιστον ένα εκατομμύριο Αφγανοί ζουν σε καθεστώς εξορίας, καθώς και στο ίδιο το Αφγανιστάν, οδήγησαν πολλούς Αφγανούς πρόσφυγες στην Ευρώπη. Η Αγκυρα έχει απελάσει 32.000 Αφγανούς μέχρι στιγμής φέτος, τους περισσότερους από κάθε άλλη εθνική ομάδα.
Μόλις 5% των μεταναστών που έφτασαν στη Λέσβο τον περασμένο μήνα ήταν από τη Συρία, γεγονός που υποδηλώνει ότι λίγοι Σύριοι αισθάνονται ακόμα ανήσυχοι για να εγκαταλείψουν την Τουρκία. Αλλά οι μαρτυρίες των νέων αφίξεων παρέχουν μια γεύση για το τι μπορεί να επακολουθήσει.
Μια ομάδα οικογενειών από τη βόρεια Συρία, που στριμώχτηκαν σε μια σκηνή στην Ελλάδα, αρνούνταν για επτά χρόνια να εγκαταλείψουν τη γειτονιά τους, παρά τις συχνές αεροπορικές επιδρομές, την καταστροφή των σπιτιών και των σχολείων τους και τον θάνατο πολλών συγγενών και φίλων.
Αλλά αυτό το καλοκαίρι αποφάσισαν τελικά να εγκαταλείψουν το Τζαμπάλ αλ-Ζαβίγια, ένα προπύργιο ανταρτών, λόγω της έντονης κλιμάκωσης των αεροπορικών επιθέσεων και της πιθανής ανάκτησης της περιοχής από τις δυνάμεις του προέδρου Μπασάρ Αλ-Ασαντ.
«Ο στρατός του Ασαντ, όταν καταλάβει ένα μέρος, το καίει», δήλωσε ο Ομπέιντα Αλ-Νασούχ, καταστηματάρχης που είπε ότι είχε πληρώσει 3.500 δολάρια για να διακινηθεί με την οικογένειά του μέσω μυστικού τούνελ στην Τουρκία και στη συνέχεια στη Λέσβο.
Οι μάχες έχουν ενταθεί στο Ιντλίμπ, μια επαρχία της Συρίας που συνορεύει με την Τουρκία, ωθώντας όλο και περισσότερους ανθρώπους να φύγουν από εκεί.
Ο τεράστιος αριθμός Σύριων στην Τουρκία προκαλεί έντονη δυσαρέσκεια στην πολιτική βάση του Ερντογάν, ο οποίος εμφανίζεται πρόθυμος να μειώσει τον πληθυσμό των προσφύγων.
Αλλά ακόμη και μια μικρή αύξηση στις αφίξεις δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερη δυστυχία στους πρόσφυγες που βρίσκονται στην Ελλάδα
Το 2015, οι νέες αφίξεις μπορούσαν να μετακινηθούν γρήγορα προς την ηπειρωτική Ελλάδα και στη συνέχεια προς τη Γερμανία. Αλλά σήμερα, οι μετανάστες στοιβάζονται στα ελληνικά νησιά, κυρίως σε υπερπληθείς καταθλιπτικούς καταυλισμούς.
Στη Λέσβο, περίπου 10.000 άνθρωποι έχουν γεμίσει τη Μόρια, ένα καταυλισμό που κατασκευάστηκε για μόλις 3.100 κατοίκους. Αν και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει διαθέσει περίπου 1,9 δισεκατομμύρια δολάρια στην ελληνική κυβέρνηση για να εξασφαλίσει την ευημερία των προσφύγων, η Ελλάδα - επισημαίνει το δημοσίευμα των New York Times - αρνήθηκε να βελτιώσει τις εγκαταστάσεις από φόβο μήπως ενθαρρύνει ακόμη περισσότερους μετανάστες.
Οι φιλοξενούμενοι εδώ περνούν μερικές φορές μέχρι και ένα χρόνο σε σκισμένες σκηνές και περιμένουν μέχρι 12 ώρες την ημέρα στην ουρά για φαγητό, το οποίο συχνά εξαντλείται πριν εξυπηρετηθούν όλοι.
«Κάθε μέρα περιμένουμε για ώρες και λένε: ”Δεν έχει απομείνει τίποτα”», δήλωσε ο Ρέζα Σαλάχι. «Και αυτό ισχύει για το 25% που βρισκόμαστε εδώ».
Τα υγρά απόβλητα πολλές φορές φτάνουν μέχρι τις σκηνές, ενώ οι συμπλοκές και οι σεξουαλικές επιθέσεις είναι τακτικό φαινόμενο. Το ιατρικό προσωπικό προσπαθεί να αντιμετωπίσει έναν αυξανόμενο αριθμό ασθενών.
Σε συνδυασμό με τις ατελείωτες διαδικασίες χορήγησης ασύλου, όλα αυτά έχουν δημιουργήσει αυτό που οι κοινωνικοί λειτουργοί ονομάζουν «κρίση ψυχικής υγείας» στους πρόσφυγες του νησιού.
Από τον Ιούλιο, ο αριθμός των παιδιών με σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας έχει υπερδιπλασιαστεί σε 73, σύμφωνα με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.
Τα ασυνόδευτα παιδιά διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο. Επισήμως υπάρχουν 747 προσφυγόπουλα μόνο στη Λέσβο, που ζουν χωρίς τους γονείς τους. Αλλά οι κακές διαδικασίες εγγραφής υποδηλώνουν ότι υπάρχουν περισσότερα παιδιά χωρίς κηδεμόνες που ζουν χωρίς έγγραφα στον καταυλισμό.
Πηγή: New York Times