«Οι αναμνήσεις μας με το χρόνο ξεθωριάζουν. Ενώ στις φωτογραφίες όλες οι λεπτομέρειες παραμένουν. Με απόλυτη ακρίβεια. Ανελέητες. Σαν μια πληγή που δεν κλείνει. Από ένα σημείο και μετά, κάποιες εικόνες που αντέχουν περισσότερο στο χρόνο, αποκτούν μεγαλύτερη έκταση και βάθος μέσα μου. Στην έκθεση «Γεφυροποιός» μοιράζομαι ακριβώς αυτό. Από πολλές φωτογραφίες, επιλέγω τις 20 εικόνες που επισκέπτομαι εδώ και χρόνια και συνθέτουν το τοπίο που σχηματίστηκε, εκείνες τις ημέρες του 2012, εντός μου...»
Φωτογράφος σε περισσότερες από 40 διεθνείς και ελληνικές κινηματογραφικές παραγωγές, από τις «Νύφες» και τη «Μικρά Αγγλία» του Παντελή Βούλγαρη μέχρι την νέα ταινία του Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ «Crimes of the Future», σκηνοθέτης με ταινίες μεγάλου και μικρού μήκους που έχουν αποσπάσει βραβεία, ο Νίκος Νικολόπουλος, έμελε να γίνει όχι μόνο ο «αθόρυβος» αυτόπτης μάρτυρας όσων συνέβησαν στα γυρίσματα της 14ης ταινίας του Θόδωρου Αγγελόπουλου, γεγονός που εξ ορισμού έχει αξία ντοκουμέντου, αλλά επιπλέον, ο άνθρωπος που απαθανάτισε με τον φακό του τις ύστατες μέρες του μεγάλου σκηνοθέτη.
Δέκα χρόνια μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Θόδωρου Αγγελόπουλου που σόκαρε το πανελλήνιο και έγινε είδηση στα διεθνή ΜΜΕ, όταν στις 24 Ιανουαρίου του 2012 τραυματίστηκε θανάσιμα από διερχόμενη μοτοσυκλέτα στον περιφερειακό δρόμο Δραπετσώνας - Κερατσινίου, σε ένα διάλειμμα των γυρισμάτων της μοιραίας ταινίας, ο Νίκος Νικολόπουλος μιλά στη HuffPost.
Με αφορμή την έκθεση με 20 αδημοσίευτες φωτογραφίες του, όσες και οι μέρες των γυρισμάτων, από το «πλατό» της τελευταίας, ανολοκλήρωτης ταινίας του Αγγελόπουλου, που εγκαινιάζεται 29 Ιανουαρίου, στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων, ανακαλεί στιγμές από την πρώτη συνάντηση τους, περιγράφει τη συνύπαρξη στην «Άλλη Θάλασσα» -«υπήρχε μια ησυχία μεταξύ μας και μια δημιουργική απόσταση»-, μιλά για τον πρωταγωνιστή Τόνι Σερβίλο και για τον «εξαιρετικά γοητευτικό άνθρωπο» Αγγελόπουλο, ενώ εξηγεί γιατί δεν θέλει να μιλήσει για το δυστύχημα.
-Θα πρότεινα να ξεκινήσουμε εξηγώντας τι κάνει ο φωτογράφος πλατό κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων μίας ταινίας.
Ο/H φωτογράφος πλατό είναι παρών/παρούσα σε όλη τη διάρκεια των γυρισμάτων και φωτογραφίζει αφενός ό,τι συμβαίνει μπροστά από την κάμερα, δηλαδή τις σκηνές της ταινίας, αφετέρου ότι συμβαίνει πίσω από την κάμερα, δηλαδή τη διαδικασία των γυρισμάτων. Επιπλέον συχνά κάνει μια ανεξάρτητη φωτογράφιση με πορτραίτα των βασικών ηθοποιών στο ρόλο τους, για την αφίσα και την συνολική προώθηση της ταινίας. Βεβαίως, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος ήταν σκηνοθέτης - auteur και όλα ήταν λίγο διαφορετικά.
-Πότε και πώς έγινε η γνωριμία σας με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο; Από την πρώτη συνάντηση μέχρι τη στιγμή που σας πρότεινε να αναλάβετε το «ημερολόγιο καταστρώματος» της «Άλλης Θάλασσας», πόσος χρόνος μεσολάβησε;
Αγαπάω τον κινηματογράφο του Αγγελόπουλου από μικρός. Ήθελα πολύ να φωτογραφίσω σε ταινία του και να τον καταγράψω τη στιγμή της καλλιτεχνικής πράξης. Εκείνη την περίοδο ζούσα στην Κωνσταντινούπολη και έκανα ένα προσωπικό φωτογραφικό πρότζεκτ με φωτογραφίες δρόμου της Πόλης. Ήμουν σε μια φάση που δεν με ενδιέφερε να εργάζομαι σε ταινίες ως φωτογράφος πλατό. Όταν όμως έμαθα ότι ετοιμάζει ταινία ο Αγγελόπουλος ένιωσα μεγάλη επιθυμία να ζήσω την εμπειρία. Ήθελα να κάνω όμως κάτι πιο προσωπικό. Αυτό έχει ξανασυμβεί στον Αγγελόπουλο με τον σπουδαίο Josef Kudelka στο «Βλέμμα του Οδυσσέα», αλλά και με άλλους φωτογράφους.
“Δεν μου ετέθη ποτέ κανένας περιορισμός. Ούτε καν ως παρότρυνση προς κάποια κατεύθυνση. Εγώ τον παρατηρούσα και τον φωτογράφιζα και συχνά ένιωθα κι εκείνον να παρατηρεί εμένα. Υπήρχε μια ησυχία μεταξύ μας και μια δημιουργική απόσταση”
Ήθελα να βρεθώ κυριολεκτικά και καλλιτεχνικά στον «ενδιάμεσο χώρο», ανάμεσα στο έργο που έφτιαχνε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και στο έργο που διαδραματιζόταν πίσω από την κάμερα, και να τον αποτυπώσω. Με ισχυρό υποκειμενισμό και εσωτερικότητα. Γνώριζα πολύ καλά τι ήθελα να κάνω σε σχέση με τη φόρμα και τα κάδρα μου. Γνώριζα ακόμη ότι δεν ήθελα σε καμία περίπτωση να κάνω ασπρόμαυρο. Ήθελα να δουλέψω με χρώμα. Ζήτησα, λοιπόν, από τον παραγωγό Κώστα Λαμπρόπουλο, με τον οποίο είχα συνεργαστεί σε πολλές ταινίες, να με συστήσει. Πήγα στο γραφείο του Αγγελόπουλου στα Εξάρχεια. Η συνάντηση μας ήταν σύντομη. Προετοίμαζε την «Αλλη Θάλασσα» και ο χρόνος του ήταν πολύ περιορισμένος. Ήθελε όμως να με γνωρίσει προτού μου επιτρέψει την πρόσβαση στα γυρίσματα. Δέχτηκε αμέσως.
-Τι σας ζήτησε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, πόση ελευθερία κινήσεων είχατε; Υπήρξε κάποιος όρος ή περιορισμός από την πλευρά του όσον αφορά τον τρόπο λειτουργίας σας στα γυρίσματα;
Δεν μου ζήτησε κάτι συγκεκριμένο. Ήμουν πολύ έμπειρος και ήξερα πως ο φωτογράφος σε ένα γύρισμα οφείλει να είναι σχεδόν αόρατος. Στο γύρισμα την πρόσβαση την κερδίζεις ημέρα με την ημέρα. Κανείς δεν μπορεί να σου την εγγυηθεί εκ των προτέρων. Όπως την εμπιστοσύνη. Στην περίπτωση του Αγγελόπουλου μάλιστα, αισθανόσουν ότι ανά πάσα στιγμή η πρόσβαση υπό αίρεση. Αυτό αφορούσε τους πάντες. Και με αυτό τον τρόπο παρέμεναν συνεχώς σε ετοιμότητα. Σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο, είχα απόλυτη καλλιτεχνική ελευθερία. Δεν μου ετέθη ποτέ κανένας περιορισμός. Ούτε καν ως παρότρυνση προς κάποια κατεύθυνση. Εγώ τον παρατηρούσα και τον φωτογράφιζα και συχνά ένιωθα κι εκείνον να παρατηρεί εμένα. Υπήρχε μια ησυχία μεταξύ μας και μια δημιουργική απόσταση.
“Ήμουν εκεί, παρών, όλη νύχτα. Δεν θέλω να αναφερθώ στο συμβάν, γιατί αυτό που με αφορά είναι η καλλιτεχνική πράξη και αυτό που επιλέγω να μοιραστώ είναι η ζωοφόρος ενέργεια που μετέδιδε ο Αγγελόπουλος”
Με τον Toni Servillo, από την άλλη, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Πιο άμεσα. Και θα ήθελα να αναφερθώ στον Toni, γιατί είναι ένας σπουδαίος ηθοποιός, που ήταν παρών σε όλες σχεδόν τις σκηνές που γυρίσαμε, όπως και στις περισσότερες φωτογραφίες στην έκθεση. Μου έδειξε πολύ μεγάλη εμπιστοσύνη από την αρχή. Τον ευχαριστώ.
-Σημειώνετε ότι ο τίτλος της έκθεσης («Γεφυροποιός») περιγράφει την ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο πλατό της «Άλλης Θάλασσας». Όταν λέτε «ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα», τι εννοείτε;
Ο Αγγελόπουλος κατάφερνε να δημιουργήσει την ενέργεια, τις εντάσεις και τη συνθήκη εκείνη που καθιστούσε όλους τους συμμετέχοντες παρόντες σε αυτό που συνέβαινε και σε διαρκή εγρήγορση. Με τον δικό του μοναδικό τρόπο, έκανε τους πάντες να θέλουν να υπερβαίνουν τα όρια τους καθημερινά. Αυτό ονομάζω ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα: την αγωνία της δημιουργίας και την ισχυρή επιθυμία για έργο, για πράξη και για ζωή που είχε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και που τη μετέδιδε κάθε φορά on deck.
-Ποια στιγμή έχετε κρατήσει για πάντα στη μνήμη από τα μοιραία γυρίσματα; Υποθέτω ότι πέραν των φωτογραφιών που θα δούμε στην έκθεση, υπάρχουν πολλές περισσότερες στο προσωπικό αρχείο σας.
Η μνήμη μου είναι φωτογραφική. Μπορώ να επιστρέφω στις στιγμές συνεχώς μέσα από τις φωτογραφίες μου. Επιστρέφω συνεχώς, σε κάτι που είναι τετελεσμένο και παραμένει απαράλλαχτο, χωρίς την επιείκεια της λησμονιάς που υπάρχει στον τρόπο που λειτουργεί ο άνθρωπος. Οι αναμνήσεις μας με το χρόνο ξεθωριάζουν. Ενώ στις φωτογραφίες όλες οι λεπτομέρειες παραμένουν. Με απόλυτη ακρίβεια. Ανελέητες. Σαν μια πληγή που δεν κλείνει. Από ένα σημείο και μετά, κάποιες εικόνες που αντέχουν περισσότερο στο χρόνο, αποκτούν μεγαλύτερη έκταση και βάθος μέσα μου. Στην έκθεση «Γεφυροποιός» μοιράζομαι ακριβώς αυτό. Από πολλές φωτογραφίες, επιλέγω τις 20 εικόνες που επισκέπτομαι εδώ και χρόνια και συνθέτουν το τοπίο που σχηματίστηκε, εκείνες τις ημέρες του 2012, εντός μου.
-Όταν σας ζήτησα φωτογραφία σας με τον Αγγελόπουλο είπατε ότι δεν υπάρχει.
Σε ελάχιστες φωτογραφίες απεικονίζομαι, ακόμα και με τους πολύ δικούς μου ανθρώπους. Σκεφτείτε ένα ζευγάρι που ταξιδεύει μαζί. Επισκέπτονται έναν τόπο ή ένα μνημείο και φωτογραφίζονται μπροστά του. Με αυτό τον τρόπο δηλώνουν ότι ήταν μαζί σε εκείνο το τοπίο, τη δεδομένη στιγμή. Είναι ένα souvenir. Η απόδειξη της φυσικής τους παρουσίας.
“Μπορούσε να είναι τρυφερός, αλλά την ίδια στιγμή δεν άφηνε κανένα περιθώριο σε κάποιον να αισθανθεί εφησυχασμό. Κοντά του αισθανόσουν διαρκώς το αναπάντεχο να ελλοχεύει”
Για εμένα η φωτογραφία δεν λειτουργεί ως αναμνηστικό. Είναι η μνήμη μου, όπως σας ανέφερα και αποτελεί κομμάτι μου. Επιπλέον πιστεύω ότι η παρουσία μου υπάρχει πάντα εντός του κάδρου, ενίοτε ακόμη και στο βλέμμα του φωτογραφιζόμενου.
-Πού σας βρήκε η ώρα του θανάσιμου τραυματισμού του; Για ποιόν λόγο δεν θέλετε να μιλήσετε για το δυστύχημα;
Ήμουν εκεί, παρών, όλη νύχτα. Δεν θέλω να αναφερθώ στο συμβάν, γιατί αυτό που με αφορά είναι η καλλιτεχνική πράξη και αυτό που επιλέγω να μοιραστώ είναι η ζωοφόρος ενέργεια που μετέδιδε ο Αγγελόπουλος. Δεν νομίζω ότι έχει κάποια αξία σήμερα το αστυνομικό ρεπορτάζ των ημερών. Εξάλλου, υπάρχουν πολλά δημοσιεύματα, που αναφέρονται σε αυτό αναλυτικά. Προσωπικά θεωρώ ότι είναι ένα πολύ προσωπικό ζήτημα που αφορά τους οικείους του και όχι το κοινό.
-Ποιός ήταν ο άνθρωπος Θόδωρος Αγγελόπουλος; Ποιά είναι η επίγευση που σας έχει αφήσει δέκα χρόνια μετά;
Ήταν ένας εξαιρετικά γοητευτικός άνθρωπος, με πολύ διεισδυτικό βλέμμα. Είχε ωραία βαθιά φωνή και μιλούσε αργά και με καθαρή άρθρωση. Η έντονη εκφραστικότητα των χεριών του ενώ κατηύθυνε τους ηθοποιούς και τους συνεργάτες του πιστεύω πως αποτυπώνεται πολύ καθαρά στις φωτογραφίες μου. Μπορούσε να είναι τρυφερός, αλλά την ίδια στιγμή δεν άφηνε κανένα περιθώριο σε κάποιον να αισθανθεί εφησυχασμό. Κοντά του αισθανόσουν διαρκώς το αναπάντεχο να ελλοχεύει.
-Πριν από λίγους μήνες (Αύγουστο και Σεπτέμβριο, αν δεν κάνω λάθος) συνεργαστήκατε με τον Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ στα γυρίσματα της ταινίας του «Crimes Of The Future», που έγιναν στην Ελλάδα.
Αισθάνομαι πολύ τυχερός που είχα τη δυνατότητα να είμαι στην ταινία του David Cronenberg. Είναι ένας από τους ελάχιστους σκηνοθέτες-auteur αυτού του μεγέθους και ένας καλλιτέχνης το έργο του οποίου με έχει επηρεάσει πυρηνικά. Ειδικά το Crash και το Dead Ringers υπήρξαν πολύ επιδραστικές στην τελευταία μου ταινία MUSA που θα διαγωνιστεί αυτές τις ημέρες στο 34ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου· η συνεργασία στο Crimes of the Future προέκυψε ως προοπτική αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της.
Ο Cronenberg είναι ένας μεγάλος δημιουργός, εξαιρετικά ευγενής, με σεβασμό στους συνεργάτες του. Πέραν των γυρισμάτων, όπου ήμουν συνεχώς παρών, είχα την τεράστια τύχη να φωτογραφίσω κατ’ ιδίαν σε ένα αυτοσχέδιο studio, που ετοιμάσαμε εντός του πλατό, τον Vigo Mortensen, τη Léa Seydoux, την Kristen Stewart και τους υπόλοιπους βασικούς ηθοποιούς. Θα θυμάμαι αυτές τις μοναδικές στιγμές της studio φωτογράφισης με τον Vigo και τη Léa, καθώς και τις τελευταίες ημέρες που είχαμε νυχτερινά στο νεκροταφείο πλοίων στην Ελευσίνα. Υπήρξαν μαγικές και συγκινητικές στιγμές για όλους.
Info
«Γεφυροποιός»
Δέκα χρόνια χωρίς τον Θόδωρο Αγγελόπουλο
Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» Δήμου Αθηναίων: Ηρακλειδών 66 & Θεσσαλονίκης, Θησείο, Στάση Μετρό: Κεραμεικός
Διοργάνωση ΟΠΑΝΔΑ
Επιμέλεια έκθεσης Χριστόφορος Μαρίνος, επιμελητής εκθέσεων και δράσεων του ΟΠΑΝΔΑ σε συνεργασία με τον Βαγγέλη Ιωακειμίδη.
Τη μουσειογραφική πρόταση συνυπογράφουν οι επιμελητές της έκθεσης, ο καλλιτέχνης και η αρχιτέκτονας Μαρία Μανέτα.
Χορηγός έκθεσης: Faliro House Productions
Είσοδος: Ελεύθερη
Έναρξη: Σάββατο 29 Ιανουαρίου, 10:00-20:00
Διάρκεια: 29 Ιανουαρίου - 2 Μαρτίου 2022
Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη - Παρασκευή, 11:00 – 19:00
Σάββατο - Κυριακή, 10:00 – 15:00, Δευτέρα κλειστά
Τηλ. επικοινωνίας: 210 3452150