Στους Ντάρον Ατζέμογλου, Σάιμον Τζόνσον και Τζέιμς Α. Ρόμπινσον απονεμήθηκε το φετινό Νόμπελ Οικονομίας για τη προσφορά τους στην κατανόηση του τρόπου δημιουργίας των θεσμών και του πώς επηρεάζουν την ευημερία σε μια χώρα.
Οι δύο πρώτοι βραβευθέντες είναι καθηγητές στο ΜΙΤ (Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασσαχουσέτης-ΗΠΑ) και ο τρίτος στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο.
Ο Ατζέμογλου είναι τουρκοαμερικανός και οι άλλοι δύο βρετανοαμερικανοί.
Η έρευνά τους, μεταξύ άλλων, καταλήγει στο συμπέρασμα πως είναι η διαφορά που απαντάται σε διάφορους οικονομικούς θεσμούς ο κρίσιμος παράγοντας που επηρεάζει τις εισοδηματικές διαφορές μεταξύ κρατών και όχι παράγοντες όπως η γεωγραφία και ο πολιτισμός.
Πώς να κατανοήσουμε το έργο τους
″Οι φετινοί βραβευθέντες στις οικονομικές επιστήμες έχουν αναδείξει τη σημασία των κοινωνικών θεσμών για την ευημερία μιας χώρας. Οι κοινωνίες με φτωχό κράτος δικαίου και οι θεσμούς που εκμεταλλεύονται τον πληθυσμό δεν δημιουργούν ανάπτυξη ή αλλαγές προς το καλύτερο. Η έρευνα των βραβευθέντων μας βοηθά να καταλάβουμε γιατί”.
Όπως τονίζεται στην ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας προκειμένου να γίνει πιο κατανοητό το έργο των τριών βραβευθέντων, όταν οι Ευρωπαίοι αποίκησαν μεγάλα τμήματα του πλανήτη, οι θεσμοί σε αυτές τις κοινωνίες άλλαξαν. Αυτό όμως δεν έγινε παντού με τον ίδιο τρόπο. Σε ορισμένα μέρη ο στόχος ήταν η εκμετάλλευση του γηγενούς πληθυσμού και η εξόρυξη πόρων προς όφελος των αποίκων. Σε άλλες, οι άποικοι διαμόρφωσαν πολιτικά και οικονομικά συστήματα χωρίς αποκλεισμούς προς όφελος των Ευρωπαίων μεταναστών μακροπρόθεσμα.
″Οι βραβευθέντες έχουν δείξει ότι μια εξήγηση για τις διαφορές στην ευημερία των χωρών είναι οι κοινωνικοί θεσμοί που εισήχθησαν κατά τη διάρκεια του αποικισμού. Οι θεσμοί χωρίς αποκλεισμούς εισήχθησαν συχνά σε χώρες που ήταν φτωχές όταν έγιναν αποικίες, με την πάροδο του χρόνου, με αποτέλεσμα έναν γενικά ευημερούντα πληθυσμό. Αυτός είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο οι πρώην αποικίες που κάποτε ήταν πλούσιες είναι τώρα φτωχές και το αντίστροφο”.
Ορισμένες χώρες παγιδεύτηκαν από μη συμπεριληπτικούς, ανοιχτούς θεσμούς (ελίτ) μορφές θεσμών-αντί συμπερίληπτικών και χαμηλή οικονομική ανάπτυξη. ”Η εισαγωγή θεσμών χωρίς αποκλεισμούς θα δημιουργούσε μακροπρόθεσμα οφέλη για όλους, αλλά αυτοί οι μη συμπεριληπτικοί παρέχουν βραχυπρόθεσμα οφέλη για τους ανθρώπους που βρίσκονται στην εξουσία. Όσο το πολιτικό σύστημα εγγυάται ότι θα διατηρήσουν τον έλεγχο, κανείς δεν θα εμπιστευτεί τις υποσχέσεις τους για μελλοντικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις”.
″Σύμφωνα με τους βραβευθέντες, γι′ αυτό δεν υπάρχει καμία βελτίωση. Ωστόσο, αυτή η αδυναμία να δοθούν αξιόπιστες υποσχέσεις για θετική αλλαγή μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί μερικές φορές βλέπουμε σημάδια εκδημοκρατισμού. Όταν υπάρχει κίνδυνος επανάστασης, οι άνθρωποι στην εξουσία αντιμετωπίζουν ένα δίλημμα”.
Θα προτιμούσαν να παραμείνουν στην εξουσία και να προσπαθήσουν να κατευνάσουν τις μάζες υποσχόμενοι οικονομικές μεταρρυθμίσεις, αλλά ο πληθυσμός είναι απίθανο να πιστέψει ότι δεν θα επιστρέψουν στο παλιό σύστημα μόλις η κατάσταση ρυθμιστεί. Τελικά, η μόνη επιλογή μπορεί να είναι η μεταφορά της εξουσίας και η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας”.
″Η μείωση των τεράστιων διαφορών στο εισόδημα μεταξύ των χωρών είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας. Οι βραβευθέντες έχουν δείξει τη σημασία των κοινωνικών θεσμών για την επίτευξη αυτού του στόχου”, ανέφερε ο Τζέικομπ Σβένσον Πρόεδρος της Επιτροπής για το Βραβείο Οικονομικών Επιστημών.