Όταν ο νεαρός Robur επιστρέφει στην πατρίδα του από τις Συρακούσες (της Νέας Υόρκης!) με το σκηνοθετικό του δίπλωμα στην τσέπη θα σπεύσει να ξαναβρεί όχι κινηματογραφιστές αλλά τους συναδέλφους του ποιητές!
Αλλά ας αρχίσουμε από την αρχή.
Νοσταλγία βέβαια, αλλά έχω ανάμεικτα συναισθήματα για ένα όνομα που μου δημιούργησε ένα κάρο προβλήματα από την ημέρα που εισέβαλε ασεβώς σ’ ένα από ληξιαρχεία του πλανήτη. Ασεβώς, γιατί δεν ανήκε, ως φαίνεται, σε καμιά μυθολογική, βιβλική, χριστιανική, ισλαμική και πάσης φύσεως Ανατολική ή Δυτική ιστορική ιερότητα.
Robur είναι το ανύπαρκτο όνομα που έδωσε ο Ιούλιος Βερν στον ήρωα του βιβλίου του Robur le Conquerant που έγινε Ροβύρος ο Κατακτητής στα ελληνικά. Μόνο που αυτό το ύψιλον μου κάθονταν στο στομάχι. Διαβάζονταν βέβαια όπως το γαλλικό «u» στην αρχαιότητα αλλά εμένα μου φαίνονταν σαν καθικάκι. Και για να μοιάζει πιο ηρωικό το έκανα «ήτα». Μ’ αυτό θα μείνει στην ιστορία, όχι για κανένα σπουδαίο κατόρθωμα αλλά γιατί το φέρει, ως φαίνεται προ το παρόν, ένα και μόνο αγόρι, εγώ! Έψαξα παντού, σε όλον τον κόσμο, τουλάχιστον στις 40 περίπου χώρες που έχω επισκεφτεί, τον έναν τηλεφωνικό κατάλογο μετά τον άλλον. Το μόνο που πέτυχα να βρω σε τηλεφωνικό κατάλογο ήταν ένα ελληνικό όνομα στο Φαίρμπανξ της Αλάσκας όταν είχα μείνει με δύο δολάρια ένα καλοκαίρι και έπρεπε το συντομότερο να βρω μια δουλειά σε κανένα από τα δύο χρυσορυχεία που είχε τότε η Αλάσκα. Τον Έλληνα τον βρήκα, αλλά Ροβήρο πουθενά!
Όταν έβγαλα το πρώτο μου διαβατήριο το Ροβήρος έγινε Robert, το Ρόμπερτ στην Αμερική θα γίνει Bob και το Bob θα γίνει Bobby! Που προφέρεται Baabby. Πράγμα που έκανε έναν Ελληνοαμερικανό να με φωνάζει Μπάμπη νομίζοντας ότι το όνομά μου ήταν Χαράλαμπος!
Όχι, αυτή η περιπέτεια δεν τελειώνει εδώ! Παρατάω κάποτε τον φασιστικό Μακαρθισμό της Δεκαετίας του 50 και τρέχω λοιπόν να ανέβω τη σκάλα που οδηγεί στο Πατάρι του Λουμίδη, το κεντρικό αυτό λογοτεχνικό καφενείο-λέσχη. Εκεί θα ξαναβρώ τον Μιχάλη Κατσαρό, τον Χριστοδούλου, τον Ζενάκο, τον Γκάτσο και όλους τους άλλους, από την εποχή που, 18 χρονών, είχα εκδώσει την πρώτη μου συλλογή με τον προφητικό τίτλο ΣΚΑΛΟΠΑΤΙΑ. Ο μέσος όρος της ημερήσιας διαμονής μας εκεί ήταν 9 ώρες. Σε μια απ’ αυτές μου διαβάζει φωναχτά ο Κατσαρός τις 2 σελίδες μας εφημερίδας που περιέγραφαν με σχολαστική λεπτομέρεια την εκτέλεση στην Αμερική, στην ηλεκτρική καρέκλα, του ζεύγους Ρόζενμπεργκ. Δύο από τα θύματα του Μακαρθισμού. Η ανάγνωση τελειώνει με την φράση «και άφησαν δύο παιδιά, τον Μάικαελ» (ο Μιχάλης δείχνει τον εαυτό του) «και τον Ρόμπυ» (και ο Μιχάλης δείχνει εμένα!). Έκτοτε το «Ρόμπυ» καθιερώθηκε και όχι μόνο Λουμιδικά. Αλλά το Ροβήρος βέβαια παραμένει πιο ποιητικό για πολλούς άλλους.
Κάποτε έμαθα ότι δεν είναι η μόνη περίπτωση που κατασκευάστηκε λέξη. Μια άλλη είναι η Νοσταλγία. Αυτή τουλάχιστον έγινε διεθνής όρος. Αν ο Ιούλιος Βερν πήρε το λατινικό robust, που σημαίνει δυνατός, για να κάνει τον δικό του Robur, το 1688 ένας ελληνομαθής Αλσατός φοιτητής της Ιατρικής, ο Γιοχάννες Χόφερ, χρειάστηκε να την κατασκευάσει για να εξηγήσει στην διατριβή του την συναισθηματική φόρτιση που ένιωθαν, μακριά από την πατρίδα τους οι Ελβετοί μισθοφόροι, στην υπηρεσία του Λουδοβίκου 14ου! (1)
Θα πάρει δύο αρχαίες ελληνικές λέξεις, τον νόστο, που σημαίνει «επιστροφή» (στην πατρίδα) και το άλγος που μεταφράζεται πόνος. Οι δυο μαζί συνθέτουν την νοσταλγία. Μια λέξη, πολύ πιο χρήσιμη από το λατινογενές Ροβήρος, η οποία θα καθιερωθεί παγκοσμίως. Ο Οδυσσέας ήξερε μόνο τη μισή (νόστος) ενώ οι σημερινοί Οδυσσείς που σπουδάζουν στο εξωτερικό την ήξεραν ολόκληρη. Και βιάζονται να επιστρέψουν στην πατρίδα Ελλάδα (αν όχι όλοι…).
Ένα άλλο γενεαλογικό πρόβλημα που είχα στο Syracuse University είναι το επώνυμό μου Μανθούλης. Ήταν αδύνατο να το συγκρατήσουν οι γνησίως Αμερικανοί συμφοιτητές μου. Και με φώναζαν Μαθουσάλα!. Μathousales. Μακάρι, έλεγα. Γιατί ο Μαθουσάλας ήταν ο Παππούς του Νώε! Και τώρα θα μου πείτε «και τι θα έκανες τρεισήμισι χιλιάδες χρόνια χωρίς κινηματογράφο; Θα έγραφα ποιήματα, ρε! Δεν είδες τα 37; (2)
Τώρα,
που φύγαν όλοι
και ισιώσαμε το τσαλαπατημένο μαξιλάρι
δόξα σοι ο θεός να μιλήσουμε κάποτε.
Μην ανησυχείτε, πριν από μερικά χρόνια έστειλα στην ελληνική και στη γαλλική Βουλή ένα αίτημα να προστεθεί στο Σύνταγμα ένα άρθρο που να λέει: Απαγορεύεται ο θάνατος. Η ελληνική αδιαφόρησε. Περιμένω τώρα κάτι καλύτερο από την Γαλλική. Γιατί έχω ένα προηγούμενο. Πριν από χρόνια, μάθαμε ότι είχε επιτευχθεί το DVD. Μπαίνω μια μέρα σ’ ένα παρισινό βιβλιοπωλείο και βλέπω ένα DVD ανάμεσα σε δύο βιβλία. Ήταν μια τηλεοπτική εκπομπή για τη λογοτεχνία. Ρωτάω πόσο κάνει. Μου λένε την τιμή συν ένα ΦΠΑ 30%! Όταν το βιβλίο που ήταν κοντά του είχε μόνο ΦΠΑ 5%. Για την διάδοση της κουλτούρας.
Είχα εξοργιστεί. Πλησίαζε η ημέρα που θα ψηφίζονταν στη Βουλή ο νέος Προϋπολογισμός. Στέλνω ένα τηλεγράφημα στους 540 βουλευτές ζητώντας να ορισθεί για τα DVD το ΦΠΑ που ισχύει για το βιβλίο. Σημειώνοντας το προφανές, ότι και τα δύο έχουν την ίδια πολιτιστική ταυτότητα. Δεν θα με πιστέψετε, κατέβασαν το ΦΠΑ στο 18%! Έστω. Ίσως κάτι θα γίνει και για το άρθρο του Συντάγματος που αναφέραμε πιο πάνω. Εγκαίρως.
1. Πηγή Life’O
2. Ροβήρου Μανθούλη
3. 37 ΠΟΙΗΜΑΤΑ, Εκδ. Γαβριηλίδη