Το Ντιγιάρμπακιρ, ιστορικά γνωστό ως Αμιδα, στη νοτιοανατολική Τουρκία, είναι μια αρχαιότατη πόλη. Μέχρι τον Α′ Παγκόσμιο Πόλεμο, διέθετε σημαντικό χριστιανικό πληθυσμό, αρμενικό και συριακό, ο οποίος όμως εξοντώθηκε ή εκτοπίστηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Σήμερα ο πληθυσμός της πόλης είναι στη μεγάλη πλειοψηφία του Κούρδοι και γι’αυτό η πόλη θεωρείται ως η «ανεπίσημη πρωτεύουσα» του τουρκικού Κουρδιστάν.
Ενα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της παλιάς πόλης είναι τα άριστα διατηρούμενα βυζαντινά τείχη (ανηγερμένα από τον αυτοκράτορα Κωνστάντιο Β′), μήκους 5,8 χιλιομέτρων, τα οποία από το 2015 αποτελούν μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Εκεί, στη βορειοανατολική γωνία της ιστορικής ακρόπολης (τουρκικά: Iç Kale) της συνοικίας Σουρ στον ποταμό Τίγρη, βρίσκεται εδώ και 1.600 χρόνια η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου η οποία ωστόσο υπέστη σοβαρές ζημιές κατά τους σεισμούς του Καχραμανμαράς τον περασμένο Φεβρουάριο.
Τους τελευταίους τέσσερις μήνες, οι τουρκικές αρχές ξεκίνησαν έργα αποκατάστασης στο ναό όπου ένας νέος τρούλος ετοιμάστηκε και τοποθετήθηκε με γερανό μετά από σχεδόν 100 χρόνια.
Ο Δήμος του Ντιγιάρμπακιρ αναστήλωσε την εκκλησία, η οποία προηγουμένως χρησιμοποιούνταν ως πινακοθήκη, το 2020 και η οποία άνοιξε ξανά τον Ιούνιο του 2021. Ωστόσο, η εκκλησία υπέστη σημαντικές ζημιές από τους καταστροφικούς σεισμούς, γεγονός που ώθησε το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας να ξεκινήσει μια νέα φάση αποκατάστασης τον Ιούλιο του 2023.
Ο πρόσφατα εγκατεστημένος θόλος αντικαθιστά την αρχική δομή, η οποία είχε χαθεί πριν από περίπου 100 χρόνια, και σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα προς την αποκατάσταση της αρχαίας δομής.
Ο Cemil Koç, διευθυντής του Τμήματος Τοπογραφίας και Μνημείων του Ντιγιάρμπακιρ, δήλωσε: «Δημιουργήσαμε ένα κάλυμμα θόλου από πολυκαρβονικό υλικό σε μια ξύλινη κατασκευή με περιφέρεια 40 μέτρων (131,23 πόδια) και διάμετρο 14 μέτρων, στόχος μας ήταν να το καλύψουμε μ′ ένα νέο κάλυμμα χωρίς να αλλοιωθεί η οπτική σύνδεση με τον ουρανό, η οποία έχει εμπεδωθεί στο μυαλό των επισκεπτών».
Η Γενική Διεύθυνση Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού και η Διεύθυνση Τοπογραφίας και Μνημείων του Ντιγιάρμπακιρ συνεργάστηκαν για να επαναφέρουν την εκκλησία στην παλιά της αίγλη.
«Δημιουργήσαμε αυτόν τον διαφανή θόλο για να προστατεύσουμε το κτίριο από τα στοιχεία της φύσης, όπως η βροχή και το χιόνι, διατηρώντας παράλληλα τη ζεστασιά της στο εσωτερικό», πρόσθεσε ο Koç. «Η εγκατάσταση του θόλου επιτάχυνε τις τρέχουσες εργασίες αποκατάστασης».
Η ακριβής χρονολογία κατασκευής της εκκλησίας δεν είναι γνωστή. Ωστόσο, η εκκλησία χτίστηκε σε βυζαντινό στυλ μεταξύ του 4ου και 5ου αιώνα. Οι ιστορικοί έχουν προτείνει διάφορες θεωρίες για την ιστορία της αλλά και σε ποιο δόγμα του χριστιανισμού άνηκε. Ο Τζόσεφ Στρζιγκόφσκι υποστήριζε πως ήταν μια νεστοριανή εκκλησία που χτίστηκε τον 4ο αιώνα, ανακαινίστηκε το 518 από τον Αυτοκράτορα Αναστάσιο Α′ και μετατράπηκε σε τζαμί τον 14ο ή 15ο αιώνα.
Παρέχοντας πληροφορίες σχετικά με τα έργα αποκατάστασης, ο Cemil Koç δήλωσε: «Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στη βορειοανατολική γωνία του Içkale, είναι μια κατασκευή χτισμένη στα εξωτερικά τείχη του βυζαντινού κάστρου. Το τμήμα της εκκλησίας χτίστηκε τον τρίτο αιώνα κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής περιόδου. Η εκκλησία είναι γνωστή ως ”Εκκλησία του Μαύρου Ιερέα”, το τμήμα στο οποίο βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή χτίστηκε ως προσθήκη στη δυτική πρόσοψη της εκκλησίας κατά την περίοδο των Αρτουκιδών, η οποία ήταν ευρέως γνωστή ως λουτρό από το κοινό, αλλά έχει αναγνωριστεί ως Μεντρεσές σε ερευνητικές μελέτες».
«Στις εργασίες αποκατάστασης που έχουμε πραγματοποιήσει μέχρι σήμερα, έχουμε εντοπίσει διαφορετικές παρεμβάσεις σε πέντε διαφορετικές περιόδους. Κατά τη διάρκεια της οθωμανικής περιόδου, χρησιμοποιήθηκε ως οπλοστάσιο. Με βάση τις διαθέσιμες φωτογραφίες και τα ιστορικά αρχεία, μέχρι τη δεκαετία του 1910, μπορούμε να πούμε ότι ήταν καλυμμένη με θόλο. Μετά την κατεδάφιση του τρούλου κατά τη διάρκεια της περιόδου της (σ.σ Τουρκικής) Δημοκρατίας, από τη δεκαετία του 1930, αυτός αντικαταστάθηκε από ένα ξύλινο, οκταγωνικό κάλυμμα από κεραμίδια σε σχήμα κώνου, αλλά η δομή παρέμεινε εκτεθειμένη, διάφοροι λόγοι προκάλεσαν ζημιές στο ανώτερο τμήμα της και συνέχισε να υπάρχει χωρίς σκεπή μέχρι σήμερα».
Οι εργασίες αποκατάστασης αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του έτους. Μόλις ολοκληρωθούν, η εκκλησία θα επαναλειτουργήσει ως γκαλερί τέχνης, συνεχίζοντας την κληρονομιά της τόσο ως ιστορικό μνημείο όσο και ως πολιτιστικός χώρος.
Πηγές: Arkeonews, Daily Sabah, Wikipedia