Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι θεωρούσαν τον Νείλο πηγή όλης της ζωής- και όχι άδικα, καθώς πρόκειται για τον ποταμό που «έθρεφε» τις κοιλάδες της βορειοανατολικής Αφρικής για εκατομμύρια χρόνια, επηρεάζοντας σημαντικά την πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού.
Το αμετάβλητο «μονοπάτι» του Νείλου προς τα βόρεια, ωστόσο, αποτελούσε ανέκαθεν γεωλογικό μυστήριο, επειδή οι μεγάλης ηλικίας ποταμοί τείνουν να μετακινούνται με το πέρασμα του χρόνου. Επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Όστιν θεωρούν ότι έλυσαν το μυστήριο αυτό, συνδέοντας τη ροή του ποταμού με τη μετακίνηση των βράχων στα βάθη του μανδύα της Γης. Στην πορεία της έρευνάς τους, διαπίστωσαν ότι ο «αιώνιος» ποταμός είναι κατά πολύ αρχαιότερος από ό,τι πιστευόταν, με τους επιστήμονες να υπολογίζουν την ηλικία του στα 30 εκατ. χρόνια- σχεδόν έξι φορές μεγαλύτερη από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως.
Η έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε στις 11 Νοεμβρίου στο Nature Geoscience, έδειξε πως εάν δεν υπήρχε η κίνηση του μανδύα που διατηρεί τον ποταμό στην ίδια πορεία, ο Νείλος θα είχε στρίψει προς τα δυτικά πριν πολύ καιρό, πιθανότατα αλλάζοντας και την πορεία της ίδιας της ιστορίας.
«Ένα από τα μεγάλα ερωτήματα σχετικά με τον Νείλο είναι από πού προήλθε και γιατί άντεξε για τόσο καιρό» είπε ο Κλαούντιο Φατσένα, καθηγητής στη Σχολή Γεωεπιστημών Τζάκσον του πανεπιστημίου και lead author της έρευνας. «Η λύση μας είναι στα αλήθεια συναρπαστική».
Τα αποτελέσματα της έρευνας θεωρείται πως μπορούν να δώσουν τέλος στη μακρά επιστημονική διαφωνία γύρω από την ηλικία του ποταμού και να παρέχουν αποδείξεις πως η αργή κίνηση του μανδύα είναι μία από τις κύριες δυνάμεις που διαμορφώνουν το τοπίο και τις γεωλογικές διεργασίες της Γης.
Ο μανδύας αποτελείται από βράχο ο οποίος κινείται σαν ρευστό σε μεγάλο βάθος χρόνου. Σαν τα ρεύματα στον ωκεανό, διαφορετικές περιοχές του μανδύα έχουν διαφορετικά «μοτίβα» κίνησης.
Στο σχετικό επιστημονικό άρθρο οι ερευνητές συνέδεσαν την «κυρτή» φύση της τοπογραφίας του Νείλου με έναν «ιμάντα» βράχου του μανδύα που ασκεί πίεση στα υψίπεδα της Αιθιοπίας στον νότο και τραβά την επιφάνεια προς τα κάτω στα βόρεια. Από την αρχή του προς τέλος του, αυτό το «ρεύμα» κρατά τον Νείλο σε μια σταθερή πορεία προς τα βόρεια.
Η έρευνα αυτή περιελάμβανε τη μελέτη της γεωλογικής ιστορίας του Νείλου μέσω της ανάλυσης αρχαίων ηφαιστειακών βράχων στα υψίπεδα της Αιθιοπίας και τον συσχετισμό αυτής με τα μεγάλα αποθέματα ιζήματος που βρίσκονται κάτω από το Δέλτα του Νείλου. Αυτό έδειξε στους ερευνητές πως, μετά την απότομη (για τα γεωλογικά δεδομένα) άνοδό τους, τα υψίπεδα της Αιθιοπίας έχουν παραμείνει σε παρόμοιο ύψος για εκατομμύρια χρόνια, την οποία οι επιστήμονες αποδίδουν στη στήριξη του βράχου του μανδύα από κάτω.
«Ξέρουμε πως η υψηλή τοπογραφία του αιθιοπικού οροπεδίου σχηματίστηκε περίπου 30 εκατομμύρια χρόνια πριν» είπε ο Θόρστεν Μπέκερ, καθηγητής της Σχολής Τζάκσον. Μέχρι τώρα, ωστόσο, ήταν ασαφές πώς διατηρήθηκε αυτή η τοπογραφία για τόσο καιρό.
Οι ερευνητές επικύρωσαν τα ευρήματά τους χρησιμοποιώντας προσομοιώσεις υπολογιστή που αναδημιούργησαν 40 εκατομμύρια χρόνια τεκτονικής δραστηριότητας. Το μοντέλο αυτό έδειξε μια θερμή «έξαρση» του μανδύα που πιθανότατα οδήγησε σε έκλυση λάβας, η οποία δημιούργησε τα υψίπεδα της Αιθιοπίας, ενεργοποιώντας παράλληλα έναν «ιμάντα» στον μανδύα ο οποίος εξακολουθεί να υφίσταται ως σήμερα. Η προσομοίωση αναπαρήγαγε τις αλλαγές στο τοπίο, σχεδόν ακριβώς όπως αναμενόταν- περιλαμβάνοντας ακόμα και μικρές λεπτομέρειες.