Το ναυάγιο του «Τιτανικού» το 1912 ίσως να είναι το πιο διάσημο ναυάγιο της σύγχρονης ιστορίας: Κινηματογραφικές ταινίες και σειρές έχουν γυριστεί για αυτό, αμέτρητα βιβλία έχουν γραφτεί, εξερευνητικές αποστολές έχουν πραγματοποιηθεί για χάρη του τραγικού «αβύθιστου» υπερωκεανίου. Πάνω από 100 χρόνια μετά το ναυάγιο, ο «Τιτανικός» συνεχίζει να προκαλεί έντονο ενδιαφέρον, ιστορικό και μη- και ως γνωστόν, ελάχιστα είναι τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα τα οποία δεν συνοδεύονται από μερικές θεωρίες συνωμοσίας.
Ο «Τιτανικός» δεν αποτελεί εξαίρεση: Τα τελευταία χρόνια, μια εξωφρενική θεωρία συνωμοσίας κάνει τις γύρες της online, και πρόσφατα πέρασε και από το Reddit. Το ερώτημα στην «καρδιά» της είναι το εξής: Ήταν όντως ο «Τιτανικός» το πλοίο που βυθίστηκε;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Όλοι φαίνονται να συμφωνούν πως όντως ένα πλοίο βυθίστηκε στον βόρειο Ατλαντικό στις 15 Απριλίου 1912, με περίπου 1.500 νεκρούς. Η θεωρία συνωμοσίας, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Popular Mechanics, είναι ότι το πλοίο δεν ήταν το «τεχνολογικό θαύμα» που είχε υποσχεθεί η White Star Line- αλλά η εταιρεία στην πραγματικότητα άλλαξε τα πλοία, παρουσιάζοντας στη θέση του «Τιτανικού», ένα άλλο, παλαιότερο πλοίο της, τον «Ολυμπιακό» (Olympic). Γιατί να το κάνει αυτό; Σύμφωνα με τη θεωρία, όλη η υπόθεση ήταν μια ασφαλιστική απάτη που πήγε πάρα πολύ στραβά.
Ο ανταγωνισμός
Η βρετανική White Star Line είχε έντονο ανταγωνισμό: Στη Βρετανία ο κύριος ανταγωνιστής της ήταν η Cunard Steamship Company Ltd., η οποία το 1906-1907 είχε στείλει στα παρθενικά τους ταξίδια τα μεγαλύτερα (τότε) επιβατηγά πλοία του κόσμου, τα «Λουζιτάνια» και «Μαυριτανία». Για να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό, η White Star Line μπήκε σε έναν «πόλεμο μεγάλων πλοίων». Αν και η εταιρεία είχε εμπειρία σε τέτοιου είδους «κούρσες», τα δύο πλοία της Cunard ξεπερνούσαν τα τέσσερα μεγάλα πλοία της White Star από άποψης ταχύτητας. Οπότε, το σκεπτικό της εταιρείας πήρε άλλη οδό: Εάν δεν μπορούσαν να είναι πιο γρήγορα, τα πλοία της θα ήταν πιο μεγάλα και πιο πολυτελή.
Το 1902 η White Star πέρασε στην International Mercantile Marine Co (IMM), εταιρείας με τη χρηματοδότηση του διάσημου τραπεζίτη Τζ. Π. Μόργκαν (J.P. Morgan). Με την άδεια του Μόργκαν, ο πρόεδρος της White Star, Τζ. Μπρους Ίσμεϊ, άρχισε τη δουλειά πάνω στα πλοία κλάσης «Ολυμπιακού» (Olympic). Παραγγέλθηκαν τρία σκάφη: Ο «Ολυμπιακός», ο «Τιτανικός» και ο «Βρεταννικός» (ο οποίος, παρεμπιπτόντως, βυθίστηκε το 1916, εν μέσω του Α′ Παγκοσμίου Πολέμου, σε ελληνικά νερά, στα ανοιχτά της Κέας, έχοντας χτυπήσει νάρκη που ποντίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο – το πλοίο χρησιμοποιούνταν τότε ως πλωτό νοσοκομείο).
Πρώτος ναυπηγήθηκε ο «Ολυμπιακός». Το παρθενικό του ταξίδι διαφημίστηκε πολύ, και τα πρώτα ταξίδια ήταν επιτυχή. Ωστόσο, στο πέμπτο συγκρούστηκε με ένα πολεμικό πλοίο, το «Hawke»- και η White Star Line κρίθηκε στα δικαστήρια υπεύθυνη για το συμβάν.
Η συνωμοσία
Από εδώ και πέρα τη σκυτάλη λαμβάνουν οι συνωμοσιολόγοι, που τονίζουν ότι ο «Ολυμπιακός» αποτέλεσε οικονομική καταστροφή για την εταιρεία, καθώς η αγωγή που έγινε και η δικαστική απόφαση σήμαιναν ότι το πλοίο δεν καλυπτόταν από ασφάλεια και δεν απέφερε χρήματα. Οπότε- πάντα σύμφωνα με τη θεωρία- η εταιρεία έκανε ένα τέχνασμα: Το δεύτερο, νέο της σκάφος θα ονομαζόταν «Ολυμπιακός», ενώ το «τραυματισμένο» πρώτο πλοίο θα επισκευαζόταν και θα γίνονταν οι απαραίτητες μετατροπές για να γίνει ο «Τιτανικός». Κάποια στιγμή, ο πραγματικός «Ολυμπιακός» (νυν «Τιτανικός») θα βυθιζόταν εσκεμμένα σε ένα ατύχημα, από το οποίο η White Star Line θα εισέπραττε την ασφάλεια που θα αντιστοιχούσε σε ένα ολοκαίνουριο πλοίο, ενώ παράλληλα το πλοίο που είχε κατασκευαστεί εξαρχής για να γίνει ο «Τιτανικός», θα συνέχιζε να χρησιμοποιείται. Εν τέλει, το σχέδιο χάλασε εξαιτίας του γνωστού παγόβουνου- ωστόσο άλλοι συνωμοσιολόγοι πηγαίνουν ακόμα παραπέρα, λέγοντας πως πίσω από την αλλαγή των δύο σκαφών ήταν ο ίδιος ο Μόργκαν, ο οποίος ήθελε να στείλει στον θάνατο, μαζί με το ναυάγιο του σκάφους, αντιπάλους του.
Σε κάθε περίπτωση, οι υποστηρικτές των θεωριών αυτών υπογραμμίζουν πως δεν έγινε δημόσια εξέταση του «Τιτανικού» πριν το ταξίδι του, επειδή η εταιρεία φοβόταν πως θα διαπιστωνόταν ότι επρόκειτο για το παλαιότερο σκάφος. Επίσης, κάποιες φωτογραφίες στο Ίντερνετ δείχνουν «ύποπτες ομοιότητες» ανάμεσα στα σκάφη.
«Στέκει» η θεωρία;
Στην ιστοσελίδα Titantic Switch υπάρχουν 44 ξεχωριστά επιχειρήματα που υποστηρίζουν τη θεωρία. Η ιστοσελίδα σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται πάνω στη δουλειά των ερευνητών Στιβ Χολ και Μπρος Μπέβεριτζ, που είχαν εκδώσει ένα βιβλίο, το «Τιτανικός ή Ολυμπιακός: Ποιο πλοίο βυθίστηκε;» και έχουν συμμετάσχει και σε άλλα. Ένα από τα επιχειρήματά τους ήταν πως ο «Ολυμπιακός», όπως και ο «Τιτανικός» είχαν την ίδια διαρρύθμιση 14 φινιστρινιών στην αριστερή πλευρά του εμπρόσθιου τμήματος κάτω από το κατάστρωμα, όπου διέμενε το πλήρωμα- ωστόσο αργότερα προστέθηκαν άλλα δύο, που ήταν εκεί, τον Μάρτιο του 1912.
Ο ιστορικός Μαρκ Τσίρνσαϊντ έχει επίσης ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα: Το 2005 ανέλυσε τη θεωρία περί ασφαλιστικής απάτης. Σύμφωνα με τον Ίσμεϊ, ο «Τιτανικός είχε κοστίσει 7.500.000 δολάρια και ήταν ασφαλισμένος για 5.000.000 δολάρια, όπως ξέρω». Αυτό επιβεβαιώνεται και από τον αντιπρόεδρο της ΙΜΜ, Φίλιπ Φράνκλιν.
«Αν υπήρχε μια συνωμοσία, θα περίμενε κάποιος ότι η ασφάλιση θα είχε αλλάξει για να καλύπτει όλο το κόστος του πλοίου» λέει ο Τσίρνσαϊντ. «Όπως είχαν τα πράγματα, η White Star μπορούσε να ανακτήσει τα 2/3 της αξίας».
Επίσης, σύμφωνα με το δημοσίευμα του Popular Mechanics, κανένας από τους ισχυρισμούς για την αλλαγή των δύο σκαφών δεν αντέχει πολύ, καθώς τα δύο σκάφη δεν ήταν εντελώς όμοια: Ενδεικτικά, ο «Τιτανικός» είχε ένα «μοναδικό cafe και μεγεθυμένο εστιατόριο a la carte» γράφει ο Τσίρνσαϊντ- και η τροποποίηση αυτή είχε γίνει με βάση τις προηγούμενες εμπειρίες από τον «Ολυμπιακό».
Ακόμη, όπως τονίζει, είναι απλά αδύνατον ένα σκάφος ηλικίας ενός έτους να περάσει ως καινούριο, που μόλις αρχίζει τα ταξίδια του. Ο ιστορικός, σε αυτό το πλαίσιο, υποδεικνύει επιπρόσθετες πλάκες ατσαλιού που είχαν εγκατασταθεί σε συγκεκριμένα σημεία του «Ολυμπιακού» και δεν βρέθηκαν στον «Τιτανικό» όταν εξετάστηκε από την αρμόδια βρετανική υπηρεσία. Συνοπτικά, καταλήγει το δημοσίευμα, υπάρχει έλλειψη απτών στοιχείων που να υποδεικνύουν μια τέτοια συνωμοσία- συγκριτικά, τουλάχιστον, με αυτά που παρουσιάζονται από τους ιστορικούς.