Η υπογραφή του μνημονίου Άγκυρας – Τρίπολης για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων, ανέδειξε σύμμαχο της Ελλάδας, το στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, ηγέτη του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA), ο οποίος μάχεται την κυβέρνηση της Τρίπολης (GNA).
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών στη διεθνή διπλωματική του εκστρατεία, για την ακύρωση του παράνομου μνημονίου, προσέγγισε το Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος επισκέφθηκε τον Ιανουάριο την Αθήνα και συναντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Δένδια και τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
O στρατάρχης Χαφτάρ προ ημερών, ανακοίνωσε ότι αναλαμβάνει τον έλεγχο της Λιβύης, γεγονός που προκάλεσε τις αντιδράσεις των Ηνωμένων Εθνών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και της Ρωσίας, που του παρέχει σκιώδη στήριξη.
To ερώτημα που εγείρεται είναι αν ο Χαφτάρ, θα αποδειχθεί αξιόπιστος σύμμαχος της Ελλάδας. Ο στρατάρχης έχει καταστήσει σαφές ότι δεν αποδέχεται το τουρκό-λιβυκό μνημόνιο. Όμως, εάν η πορεία του εμφυλίου πόλεμου δεν ευνοήσει το Χαφτάρ, τότε ενδέχεται να αναθεωρήσει τη στρατηγική του και να προσαρμόσει την πολιτική του, σε νέα δεδομένα.
Ο Χαφτάρ γνωρίζοντας ότι στα 76 χρόνια του, έχει τη μόνη ευκαιρία να γίνει ηγέτης της Λιβύης, μπορεί να συμμαχήσει και με το «διάβολο» για να το πετύχει. Η ανάγνωση του ιστορικού του, δείχνει εμμονή με την εξουσία.
Ο Χαφτάρ υπηρέτησε υπό τον Μουαμάρ Καντάφι και συμμετείχε στο πραξικόπημα του 1969, που τον έφερε στην εξουσία. Όταν έχασε την εύνοια του Καντάφι, και συμμάχησε με τον NFSL, στρατιωτική ομάδα που υποστηρίζονταν από τις ΗΠΑ. Το 1996 συμμετείχε, στην αποτυχημένη εξέγερση κατά του Καντάφι. Ο Χαφτάρ έμεινε περίπου δυο δεκαετίες στις ΗΠΑ και το 2011 επανήλθε στη Λιβύη αλλά δεν βρήκε ρόλο και επέστρεψε πίσω. Το 2014 σε τηλεοπτικό διάγγελμα πρότεινε τη δημιουργία μεταβατικής κυβέρνησης, που απορρίφθηκε. Με προπύργιο τη Βεγγάζη, ο Λιβυκός Εθνικός Στρατό (LNA) έθεσε υπό έλεγχο το 2019, την περιοχή με τα κοιτάσματα πετρελαίου.
Οι εξελίξεις στον εμφύλιο της Λιβύης δείχνουν για πρώτη φορά το Χαφτάρ, να χάνει έδαφος. Οι παραστρατιωτικές οργανώσεις που πολεμούν στο πλευρό της αναγνωρισμένης από τα Ηνωμένα Έθνη κυβέρνησης της Τρίπολης (GNA), υποστηριζόμενες και από την Τουρκία, έχουν ανακαταλάβει μια σειρά από πόλεις που συνδέουν την Τρίπολη με τα σύνορα της Τυνησίας.
Οι επιχειρήσεις του στρατού της GNA έχουν, επικεντρωθεί εναντίον της πόλης Ταρχούνα, που την πολιορκούν, της επιχειρησιακής βάσης του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA), που βρίσκεται περίπου 60 χλμ. νοτιοανατολικά της Τρίπολης.
Παρασκήνιο
Η κίνηση του Χαλίφα Χαφτάρ να αυτοανακηρυχθεί ηγέτης της Λιβύης, ενδεχομένως να υποδηλώνει νευρικότητα και διαφωνία με τον πρόεδρο του κοινοβουλίου του Τομπρούκ και επιφανή πολιτικό της ανατολικής Λιβύης Ακίλα Σαλέχ (επισκέφτηκε και αυτός την Αθήνα).
Τέσσερις μέρες πριν την ανακοίνωση του Χαφτάρ, ο Σαλέχ πρότεινε ένα σχέδιο ειρήνης που είχε εγκριθεί, όπως αναφέρουν ξένα ΜΜΕ, από τα Ηνωμένα Έθνη. Το σχέδιο προέβλεπε εθνικό διάλογο, με στόχο τη δημιουργία οντοτήτων εξουσίας, αποδεκτές από όλους, που θα αντιπροσωπεύουν εξίσου τις τρεις κύριες περιοχές της Λιβύης – Τριπολιτάνα, Κυρηναϊκή, Φεζάν.
Ιδιαίτερη σημασία έχει, η απόρριψη από τη Μόσχα της ανακοίνωσης του ηγέτη του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) για διακυβέρνηση της Λιβύης. Η δήλωση του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβφόρ «έδειξε», σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS, την πρόταση του Ακίλα Σαλέχ για ειρήνευση. Η Ρωσία ίσως και να διερωτάται αν η πρόσβαση στα πετρέλαια της Λιβύης, αξίζει πλέον εξαιτίας των προβλημάτων στη Λιβύη, δεδομένου και της χαμηλής τιμής του πετρελαίου.
Ο Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος ελέγχει τα 2/3 της ανατολικής Λιβύης, θα διαδραματίσει ρόλο στη μετά τον εμφύλιο εποχή. Το διακύβευμα είναι ότι στις διαπραγματεύσεις «παίρνεις και δίνεις». Ενδεχομένως η αντιπαράθεση Χαφτάρ και κυβέρνησης της Τρίπολης για το τούρκο-λιβυκό μνημόνιο να αποτελέσει δευτερεύον θέμα. Οι εξελίξεις δεν αποκλείουν και το σενάριο διχοτόμησης της Λιβύης.
Η καταγγελία του μνημονίου χρησιμοποιήθηκε από το Χαφτάρ για να κερδίσει τη διεθνή νομιμότητα και της στήριξη κυρίως της Γαλλίας. Παράλληλα, η ανάδειξη του προφίλ του, ως «τουρκοφάγου» από ελληνικά ΜΜΕ και η επίσκεψη θαυμαστών του, στο ξενοδοχείο που διέμενε όταν επισκέφθηκε την Αθήνα, προκάλεσαν ευφορία. Μάλλον υπέθεσαν, ότι η άμεση προτεραιότητα του εάν αναλάβει την εξουσία θα είναι η ακύρωση του μνημονίου.
Όμως στη διπλωματία και στις διεθνείς σχέσεις τίποτα δεν είναι σίγουρο και όλα ανατρέπονται, ειδικά σε περιπτώσεις που εμπλέκονται ξένα συμφέροντα και ασκούνται πιέσεις.