Η Ευρώπη καλείται να αποφασίσει πόσο δύσκολο θα είναι να αναμιχθεί σε μια παγκόσμια διαμάχη για τον περιορισμό των εξαγωγών εμβολίων.
Εξοργισμένοι από τις μειωμένες παραδόσεις εμβολίων από αυτές που αρχικά είχε υποσχεθεί ο Αγγλοσουηδικός φαρμακευτικός κολοσσός AstraZeneca, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θα δώσεουν σήμερα, Παρασκευή, τις λεπτομέρειες ενός μηχανισμού που θα απαιτεί ειδοποίηση και άδεια για τις εξαγωγές εμβoλίων κατά της Covid-19 από την Ευρωπαϊκή Ενωση, μετά τις μειώσεις των ποσοτήτων των προγραμματισμένων παραδόσεων εμβολίων από τις φαρμακευτικές εταιρείες στις 27 χώρες μέλη.
Το μεγάλο ερώτημα είναι πόσο μακριά θα φτάσει αυτός ο μηχανισμός. Αυτό το δίλημμα θέτει τώρα σε τροχιά σύγκρουσης τους φιλελεύθερους Ευρωκράτες στις Βρυξέλλες εναντίον πολιτικών και ηγετών από πολλά κράτη, οι οποίοι αντιμετωπίζουν αυξανόμενη λαϊκή οργή για την αποτυχημένη διάθεση εμβολίων της Ε.Ε. σε σύγκριση με τις ταχύτερες παραδόσεις στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Ισραήλ.
Ενώ κάποιοι Ευρωπαίοι βαρυσήμαντοι πολιτικοί, όπως ο Γερμανός υπουργός Υγείας, Γενς Σπαν, θέλουν τις χώρες της Ε.Ε. να είναι σε θέση να περιορίσουν τις εξαγωγές εντελώς, αυτό αποτελεί «ανάθεμα» για τους ευαγγελιστές τους ελεύθερου εμπορίου, που διαχειρίζονται τη γενική εμπορική πολιτική της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες.
Πράγματι, η έκκληση για περιορισμούς στις εξαγωγές ωθεί το εμπορικό τμήμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε μια βασανιστική θέση, διότι είναι υπό κανονικές συνθήκες μια από τις κορυφαίες παγκόσμιες δυνάμεις ενάντια στους εμπορικούς περιορισμούς και τον προστατευτισμό ως τρόπο αντιμετώπισης των οικονομικών σοκ. Γνωρίζει, επίσης, πολύ καλά ότι τέτοιοι περιορισμοί θα μπορούσαν να βλάψουν τις σχέσεις με τους συμμάχους και τους γείτονες της Ε.Ε., που βασίζονται στα εμβόλια που παράγονται στην Ευρώπη.
Σε ένδειξη της εσωτερικής αγωνίας της Κομισιόν σχετικά με τους περιορισμούς που θα προτείνει, ο επικεφαλής του εμπορίου της Ε.Ε. Βάλντις Ντομπρόβσκις δήλωσε την Τρίτη ότι το μέτρο αυτό δεν είχε «πρωτίστως» σκοπό να εμποδίσει τις αποστολές φαρμάκων σε λιμάνια. Αντίθετα, είχε σκοπό να δημιουργήσει μεγαλύτερη λογοδοσία μεταξύ των φαρμακευτικών εταιρειών, ρίχνοντας φως στο πότε και πού στέλνουν τα φάρμακά τους - ένα θέμα στο οποίο η Ε.Ε. αγωνίζεται να πάρει ικανοποιητικές απαντήσεις από στελέχη των μεγάλων φαρμακευτικών.
«Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν σκοπεύουμε να επιβάλουμε απαγόρευση εξαγωγής ή περιορισμούς στις εξαγωγές», είπε Ντομπρόβσκις όταν ρωτήθηκε από το Politico σχετικά με το νέο νόμο που ανακοινώθηκε αυτή την εβδομάδα.
«Είναι κατά κύριο λόγο ένας μηχανισμός διαφάνειας στις εξαγωγές για να αποσαφηνιστεί η παραγωγική ικανότητα των κατασκευαστών, ο αριθμός των δόσεων που παράγονται, σε ποια κέντρα παραγωγής, πόσες δόσεις πωλήθηκαν σε ποιες χώρες, πόσες δόσεις εξήχθησαν. Επομένως πρωτίστως είναι θέμα διαφάνειας στις παραδόσεις» εξήγησε.
Παρά την εκφοβιστική ρητορική που προέρχεται από την Ε.Ε., ο Βρετανός υπουργός Υγείας, Ματ Χάνκοκ, είπε ότι ήταν σίγουρος πως δεν υπήρχε αποκλεισμός. «Είμαι βέβαιος ότι μπορούμε να συνεργαστούμε με την Ε.Ε. για να διασφαλίσουμε ότι - αν και η διαφάνεια είναι ευπρόσδεκτη - δεν θα προκύψει κανένα μπλοκάρισμα. Είμαι αισιόδοξος, έχοντας μιλήσει με τα διευθυντικά στελέχη τόσο της Pfizer όσο και της AstraZeneca. Είμαι βέβαιος για την προμήθεια εμβολίων στο Ηνωμένο Βασίλειο. Είμαι βέβαιος ότι δεν θα διαταραχθεί».
Ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Μπόρις Τζόνσον, κάλεσε επίσης την Ε.Ε. να μην δημιουργήσει πραγματικά εμπόδια.
Αποκλίνουσες απόψεις
Ενώ οι αξιωματούχοι υπέρ του ελεύθερου εμπορίου στις Βρυξέλλες είναι τεχνικά υπεύθυνοι για τα επικείμενα μέτρα, δύο άτομα κοντά στην απόφαση δήλωσαν ότι δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα κερδίσουν οπωσδήποτε τη μάχη για τη μορφή που θα έχει ο νέος μηχανισμός και ότι θα τον περιορίσουν μόνο στην επιτήρηση της διαφάνειας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται, την ίδια ώρα, να αντιμετωπίσει μια ολοένα και πιο βάναυση δημόσια αντίδραση για το γεγονός ότι η Ευρώπη υστερεί μέχρι τώρα σε σχέση με πολλά έθνη στους εμβολιασμούς.
Οι άνθρωποι που εργάζονται στην Κομισιόν δήλωσαν ότι υπάρχει επανάληψη της δυναμικής ισχύος που πέρυσι ανάγκασε την Ε.Ε. να περιορίσει τις εξαγωγές μασκών και άλλων εργαλείων ασφαλείας.
Την περασμένη άνοιξη, η Γερμανία και η Γαλλία εμπόδισαν τις εξαγωγές μάσκας εκτός των συνόρων τους. Φοβούμενη την κατάρρευση της ενιαίας αγοράς, η Επιτροπή ζήτησε δημοσίως την άρση αυτών των περιορισμών, αλλά το Βερολίνο συμφώνησε να καταργήσει την απαγόρευσή μόνο αφού η Επιτροπή επέβαλε περιορισμούς στις εξαγωγές εκτός της Ε.Ε.
Σύμφωνα με αυτό το πανευρωπαϊκό σύστημα άδειας εξαγωγής, οι Ευρωπαίοι παραγωγοί μάσκας, προστατευτικών γυαλιών και στολών έπρεπε να ζητήσουν από τις εθνικές κυβερνήσεις τους άδεια εξαγωγής προτού πουλήσουν τέτοια προϊόντα εκτός του μπλοκ.
Για άλλη μια φορά, η Γερμανία είναι μια από τις κινητήριες δυνάμεις δράσης. «Μια νομική υποχρέωση για την έγκριση των εξαγωγών εμβολίων σε επίπεδο Ε.Ε. έχει νόημα», έγραψε ο Σπαν στο Twitter τη Δευτέρα, επαναλαμβάνοντας αυτό το επιχείρημα σε αρκετές τηλεοπτικές συνεντεύξεις.
Ο Σπαν, που θεωρείται πιθανός υποψήφιος για την καγκελαρία στις φετινές εθνικές εκλογές, αντιμετώπισε τους τελευταίους μήνες έντονη κριτική για την εξωτερική ανάθεση της αγοράς εμβολίων για την Ε.Ε.
Οι επικριτές του, τόσο από τους Σοσιαλδημοκράτες όσο και από τους δικούς του κεντροδεξιούς Χριστιανοδημοκράτες, κατηγόρησαν αυτήν την απόφαση για τις καθυστερήσεις στη διάθεση εμβολίων σε σύγκριση με χώρες όπως το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Κίνδυνος κλιμάκωσης
Εμπειρογνώμονες και βουλευτές της Ε.Ε. έσπευσαν να προειδοποιήσουν ότι τυχόν περιορισμοί στις εξαγωγές θα μπορούσαν να κλιμακωθούν αμέσως σε έναν εξαντλητικό εμπορικό πόλεμο για την προμήθεια εμβολίων. Ενας από τους σημαντικότερους κινδύνους είναι ότι οι αλυσίδες εφοδιασμού για την παρασκευή των εμβολίων είναι συχνά αλληλένδετες σε πολλές χώρες, επομένως το αποτέλεσμα των αμοιβαία κλιμακωτών περιορισμών στα εμβόλια θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στην παραγωγή.
«Πριν από λίγο καιρό, το εμβόλιο κατά της Covid-19 ήταν ακόμα ένα ″δημόσιο αγαθό″», δήλωσε ο Μπέρντ Λάνγκε, πρόεδρος της εμπορικής επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. «Τώρα η μάχη για αυτό έχει ξεκινήσει για τα καλά», πρόσθεσε.
Το μήνυμα ότι ακόμη και οι υποτιθέμενες ανοιχτές αγορές της Ε.Ε. είναι πρόθυμες να παίξουν το χαρτί του περιορισμού των εξαγωγών εγκυμονεί τον κίνδυνο ενός παγκόσμιου «ντόμινο».
Ο Λάνγκε προειδοποίησε ότι τυχόν νέα μέτρα θα έβλαπταν την αξιοπιστία της Ε.Ε. διεθνώς, καθώς έχει εδώ και καιρό κάνει κήρυγμα σε άλλες χώρες ενάντια σε τέτοιες πολιτικές.
«Στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, η Ε.Ε. υποστηρίζει την ελεύθερη ροή φαρμάκων κατά της Covid. Θα ήταν περίεργο εάν επιβάλουμε τώρα μέτρα που περιορίζουν τις εξαγωγές» τόνισε ο Λάνγκε.
(με πληροφορίες από Politico)