Η απόφαση για τον εορτασμό των 200 ετών από την Επανάσταση του 1821 είναι ορθή, επιβεβλημένη και πολυσήμαντη, υπό τον όρο βέβαια να υπάρχει σαφής στόχευση. Πολλοί λόγοι συναινούν στην ουσιαστική αξιοποίηση αυτής της μοναδικής ιστορικής ευκαιρίας υπό την προϋπόθεση του σεβασμού της ιστορίας και της κατάλληλης προετοιμασίας για την απαραίτητη υπέρβαση. Το σημερινό αδιέξοδο πρέπει να λήξει.
Ετσι στις αρχές του 2021 ο ελληνισμός, απανταχού της γης, θα θυμηθεί, θα συγκινηθεί, θα γιορτάσει την επέτειο αυτή περήφανος και με αυτοπεποίθηση.
“Αν η διχόνοια δεν είχε εμπεδωθεί το έθνος ήταν σε καλύτερη μοίρα.”
Ωστόσο παρελθόν χωρίς μέλλον δεν νοείται και γι αυτό θα πρέπει να προβάλουμε ταυτόχρονα τα οράματά μας για την επόμενη φάση. Ιστορικά ο ελληνισμός λειτούργησε με ισχυρή οικουμενική αποστολή και η μεγάλη συμβολή του στην δημοκρατία, στον πολιτισμό, στην παιδεία και στις τέχνες έχουν σημαδέψει την ανθρωπότητα. Η συνέχεια και η διαχρονικότητα εξάλλου μας χαρακτηρίζει ως ιστορικό έθνος αφού διανύσαμε πολλές χιλιετίες, με διάφορες κρατικές οντότητες και εθνική μας ιδιοπροσωπία έχει αναλυθεί και τεκμηριωθεί σε ικανοποιητικό βαθμό. Γεωγραφία και ιστορία, εθνική θέληση και δημιουργικότητα συνθέτουν την εκπληκτική ιστορία του ελληνισμού. Αν η διχόνοια δεν είχε εμπεδωθεί το έθνος ήταν σε καλύτερη μοίρα.
Για τους αγωνιστές του 1821 το κύριο θέμα ήταν η εθνική απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, η εθνική ανεξαρτησία και η ελευθερία. Σήμερα το ζητούμενο είναι βέβαια άλλο. Η εσωτερική και η διεθνής συγκυρία είναι πρωτόγνωρη. Η βαθιά οικονομική κρίση που περνά η χώρα σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση των θεσμών, ο σκληρός ανταγωνισμός της παγκοσμιοποίησης και η αύξηση των ανισοτήτων δημιουργούν αστάθεια, συγκρούσεις, αβεβαιότητα. Επιπλέον οι επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή λόγω του ισχύοντος διεθνώς οικονομικού μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης είναι ορατές. Πώς θα συμβάλουμε ως ιστορικό έθνος στην επίλυση των εσωτερικών, αλλά και των διεθνών προκλήσεων; Ποιές είναι οι επιλογές και ποιοί οι στόχοι;
Σχετικά με την σημαντική απόφαση του εθνικού εορτασμού τίθενται συνεπώς πολλά ερωτήματα. Το θέμα δεν προσφέρεται για πολυδάπανες και ανούσιες φιέστες επικοινωνιακού χαρακτήρα, αντίθετα μάλιστα, με την χρήση των νέων τεχνολογιών η εμβέλεια των μηνυμάτων μπορεί να αυξηθεί, ενώ το κόστος της όποιας διοργάνωσης να ελαχιστοποιηθεί. Τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν είναι πολλά, όπως: Εορτασμός ελλαδικός ή και διεθνής; Μονοθεματικός, τοπικός ή δημιουργία νέων και χρήσιμων θεσμών και πολιτιστικών προϊόντων διαχρονικής αξίας, παιδείας και αισθητικής;
“Θα αναμετρηθούμε πρώτα με τον εαυτό μας...”
Η Ελλάδα είναι σήμερα μια ευρωπαϊκή ανεξάρτητη χώρα, μέλος ισχυρών διεθνών οργανισμών και παράγοντας σταθερότητας στην περιοχή. Η χώρα μας με την ιστορική αυτή ευκαιρία αυτή θα κληθεί να δώσει το νέο της στίγμα, τα νέα της μηνύματα προς το εσωτερικό και το εξωτερικό, ενώ η διεθνής κοινότητα και βεβαίως ο άμεσος περίγυρος θα μας παρακολουθεί με μεγάλο ενδιαφέρον. Μετά από μια δεκαετία κρίσης και αρνητικής προβολής έχουμε την ευκαιρία να στραφούμε προς το μέλλον και να προβάλουμε νέες ιδέες, ελπιδοφόρες προτάσεις. Η σύγκριση με την επιτυχή διοργάνωση από την χώρα μας των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 είναι αναπόφευκτη, αλλά το ζήτημα τώρα είναι εντελώς διαφορετικό. Δεν πρόκειται για μια διεθνή εκδήλωση, για υποδοχή αθλητικών αντιπροσωπειών, για κατασκευή μεγάλων έργων. Πρόκειται όμως για γεγονός υψηλού συμβολισμού, όπου οι δυνάμεις του πολιτισμού και της δημιουργικότητας καλούνται να αναμετρηθούν με πολλές παθογένειες, την αδράνεια, τα αδιέξοδα, την παρακμή.
Το ζητούμενο είναι η υπέρβαση, γι αυτό και η έννοια της διεθνούς συνεργασίας είναι κρίσιμο στοιχείο, η συνεργασία εξάλλου επιβάλλεται από τη φύση του ελληνισμού, τα ισχυρά του δίκτυα και την παγκόσμια εμβέλειά τους.
“χρειάζεται σχέδιο που να αντανακλά τις φιλοδοξίες της χώρας για το μέλλον, τις προτάσεις της για μια νέα Πολιτεία που να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της εποχής”
Τώρα λοιπόν θα αναμετρηθούμε πρώτα με τον εαυτό μας, δεν γίνεται αλλιώς. ”Κι όμως πρέπει να λογαριάσουμε κατά πού προχωρούμε”, όπως έγραψε ο νομπελίστας ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης. Ποιοί είμαστε, τί θέλουμε και τί μπορούμε. Με την έννοια αυτή ο εορτασμός αυτός λόγω του χαρακτήρα του είναι διττός: εθνικός και παγκόσμιος, ελληνικός και οικουμενικός. Ο εορτασμός πρέπει να είναι στρατηγικά διττός, δηλαδή άσκηση αυτογνωσίας και εργαλείο σχεδιασμού για ένα φιλόδοξο εθνικό πρόγραμμα στραμμένο στο μέλλον. Πρόγραμμα που αφορά φυσικά τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές.
Γι αυτό ο δημόσιος διάλογος πρέπει να οργανωθεί με συστηματικό τρόπο, ώστε οι καλύτερες προτάσεις να συζητηθούν και να αξιολογηθούν έγκαιρα. Ολοι οι ενδιαφερόμενοι πολίτες, έλληνες και φιλέλληνες, όλοι οι επιστήμονες, καλλιτέχνες, διανοούμενοι θα κληθούν να καταθέσουν τις απόψεις τους. Μια Επιτροπή Εορτασμού με πρόσωπα κύρους θα συνδράμει τον δημόσιο διάλογο και θα συλλέξει τις προτάσεις που άρχισαν ήδη να διατυπώνονται στην Ελλάδα και στις πολλές εστίες του Ελληνισμού. Αντί λοιπόν για βιαστικές κινήσεις εντυπωσιασμού χρειάζεται σχέδιο που να αντανακλά τις φιλοδοξίες της χώρας για το μέλλον, τις προτάσεις της για μια νέα Πολιτεία που να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της εποχής. Αυτή η επεξεργασία του νέου ελληνικού σχεδίου θα αποδώσει το ζητούμενο αν αξιοποιήσει την ιστορική ευκαιρία ενός νέου εθνικού στόχου σε συνθήκες διευρυμένης διεθνοποίησης. Η Ελλάδα με σχέδιο, με θάρρος, με αυτοπεποίθηση, με ελπίδα, με ευθύνη. Γιατί είναι βαριά η ιστορική ευθύνη.
Ο εθνικοαπελευθερωτικός χαρακτήρας της Επανάστασης του 1821 ξεκίνησε μια νέα εποχή στην περιοχή μας και δικαιώθηκε με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους-έθνους. Αυτό που πρέπει να αποφύγουμε τώρα είναι η στείρα αντιπαράθεση σε ζητήματα που άπτονται πλέον της ιστορικής έρευνας και τεκμηρίωσης. Ας σεβαστούμε την Ιστορία, ας διδαχθούμε από τις μεγάλες στιγμές και τα λάθη μας κι ας εστιάσουμε στο μέλλον, αυτό χρειάζεται ο τόπος σήμερα. Αντί για κινήσεις εντυπωσιασμού χρειάζεται σχέδιο που να αντανακλά τις φιλοδοξίες της χώρας για το μέλλον.
Ως επισφράγισμα της προσπάθειας χρειάζεται βεβαίως κάτι ουσιαστικό, κάτι που να δίνει νόημα στη νέα αυτή αφετηρία. Γιατί το 2021 πρέπει να γίνει η αφετηρία μιας νέας εποχής. Η Ελλάδα μπορεί να προσφέρει στον εαυτό της και να συνεισφέρει στην ανθρωπότητα. Ο πολιτικός κόσμος οφείλει να αξιοποιήσει συναινετικά την εν εξελίξει διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος και στις αρχές του 2021 να οργανωθεί ένα λυτρωτικό δημοψήφισμα. Ετσι θα ξεκινήσει η νέα εποχή, με το νέο Σύνταγμα της Δ′ Ελληνικής Δημοκρατίας και νέο εθνικό συμβόλαιο. Για ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος και μια συνειδητή πανεθνική απόφαση αντιμετώπισης των μεγάλων προκλήσεων της εποχής. Βιώσιμη ανάπτυξη, δημογραφικό ζήτημα, παιδεία υψηλού επιπέδου, σύγχρονο κράτος.
Ας εστιάσουμε στον πολιτισμό, εκεί είναι η δύναμή μας, αυτό μας διακρίνει ιστορικά. Το κύριο σύνθημα ας είναι: Ελλάδα σημαίνει πολιτισμός, δημοκρατία, ανθρωπιά.
Ετσι θα τιμήσουμε ουσιαστικά το 1821 και τους αγωνιστές του, την μεγάλη εθνική εξέγερση και το παλλαϊκό αίτημα της ανεξαρτησίας, της δημοκρατίας και της ελευθερίας.