Ο κατηγορούμενος ως εγκέφαλος των τρομοκρατικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ δεν δήλωσε ένοχος την Παρασκευή (10/01), αφού η αμερικανική κυβέρνηση προχώρησε στην παρεμπόδιση των συμφωνιών που συνήφθησαν πέρυσι.
Ο λόγος για τον Χαλίντ Σέιχ Μοχάμεντ, ο οποίος συχνά αναφέρεται ως KSM, επρόκειτο να παραδώσει την ομολογία του σε πολεμικό δικαστήριο στη ναυτική βάση του Κόλπου του Γκουαντάναμο, όπου κρατείται σε στρατιωτική φυλακή επί σχεδόν δύο δεκαετίες
Ο Μοχάμεντ είναι ο πιο διαβόητος κρατούμενος του Γκουαντάναμο και ένας από τους τελευταίους που κρατούνται στη βάση.
Όμως, ομοσπονδιακό εφετείο διέκοψε το βράδυ της Πέμπτης (9/01) την προγραμματισμένη διαδικασία για να εξετάσει τα αιτήματα της κυβέρνησης να εγκαταλείψει τις συμφωνίες ομολογίας για τον Μοχάμεντ και δύο συγκατηγορουμένους του, οι οποίες, όπως είπε, θα προκαλούσαν «ανεπανόρθωτη» ζημία τόσο στην ίδια όσο και στο κοινό.
Μια τριμελής επιτροπή δικαστών δήλωσε ότι η καθυστέρηση «δεν θα πρέπει να ερμηνευθεί με κανέναν τρόπο ως απόφαση επί της ουσίας», αλλά αποσκοπούσε στο να δοθεί χρόνος στο δικαστήριο να λάβει πλήρη ενημέρωση και να ακούσει τα επιχειρήματα «σε ταχεία βάση».
Η καθυστέρηση σημαίνει ότι το θέμα θα περιέλθει πλέον στην επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ.
Τι ήταν προγραμματισμένο να συμβεί αυτή την εβδομάδα
Σε μια ακρόαση που είχε προγραμματιστεί για την Παρασκευή (10/01), ο Μοχάμεντ αναμενόταν να δηλώσει ένοχος για τη συμμετοχή του στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, όταν αεροπειρατές κατέλαβαν επιβατικά αεροπλάνα και τα έριξαν στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου στη Νέα Υόρκη και στο Πεντάγωνο κοντά στην Ουάσιγκτον. Ένα άλλο αεροπλάνο κατέπεσε σε ένα χωράφι στην Πενσυλβάνια, αφού οι επιβάτες αντέδρασαν και προσπάθησαν να αναλάβουν τον έλεγχο.
Ο Μοχάμεντ κατηγορείται για σειρά αδικημάτων, όπως συνωμοσία και δολοφονία, με το κατηγορητήριο να αναφέρεται σε 2.976 θύματα. Στο παρελθόν, είχε δηλώσει ότι ήταν αυτός που σχεδίασε την ”επιχείρηση της 11ης Σεπτεμβρίου από το Α έως το Ω”, αναπτύσσοντας την ιδέα να εκπαιδεύσει πιλότους για να πετούν εμπορικά αεροπλάνα σε κτήρια και να μεταφέρει τα σχέδια στον Οσάμα μπιν Λάντεν, τον ηγέτη της Αλ Κάιντα, στα μέσα της δεκαετίας του 1990.
Η ακρόαση της Παρασκευής (10/01) ήταν προγραμματισμένη να πραγματοποιηθεί σε δικαστική αίθουσα της στρατιωτικής βάσης, όπου οι συγγενείς των θυμάτων και οι εκπρόσωποι του Τύπου θα παρακολουθούσαν από θεωρείο πίσω από προστατευτικό τζάμι.
Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά 23 χρόνια μετά την 11η Σεπτεμβρίου
Οι προδικαστικές διαδικασίες, οι οποίες διεξάγονται σε στρατιωτικό δικαστήριο στη ναυτική βάση, συνεχίζονται για πάνω από μια δεκαετία, έχοντας περιπλακεί από αμφισβητήσεις σχετικά με το αν τα βασανιστήρια που υπέστη ο Μοχάμεντ και άλλοι κατηγορούμενοι κατά τη διάρκεια της κράτησής τους στις ΗΠΑ αλλοιώνουν τα αποδεικτικά στοιχεία.
Μετά τη σύλληψή του στο Πακιστάν το 2003, ο Μοχάμεντ παρέμεινε για τρία χρόνια σε μυστικές φυλακές της CIA, γνωστές ως «μαύρες τοποθεσίες», όπου υπεβλήθη σε προσομοίωση πνιγμού (waterboarding) 183 φορές, καθώς και σε άλλες «προηγμένες τεχνικές ανάκρισης», όπως στέρηση ύπνου και αναγκαστική γύμνια.
Η Κάρεν Γκρίνμπεργκ, συγγραφέας του βιβλίου The Least Worst Place: How Guantanamo Became the World’s Most Notorious Prison, αναφέρει ότι η χρήση βασανιστηρίων καθιστά «πρακτικά αδύνατο να οδηγηθούν αυτές οι υποθέσεις σε δίκη με τρόπο που να σέβεται το κράτος δικαίου και την αμερικανική νομοθεσία».
«Είναι προφανώς αδύνατο να παρουσιαστούν στοιχεία χωρίς τη χρήση αποδεικτικών στοιχείων που προέρχονται από βασανιστήρια. Επιπλέον, το γεγονός ότι τα άτομα αυτά υπέστησαν βασανιστήρια προσθέτει άλλη μια διάσταση στη διαδικασία των διώξεων», σημειώνει.
Η υπόθεση ανήκει επίσης στις στρατιωτικές επιτροπές, οι οποίες λειτουργούν με διαφορετικούς κανόνες σε σχέση με το παραδοσιακό ποινικό σύστημα των ΗΠΑ, γεγονός που επιβραδύνει περαιτέρω τη διαδικασία.
Η συμφωνία για ομολογία επιτεύχθηκε το περασμένο καλοκαίρι, μετά από περίπου δύο χρόνια διαπραγματεύσεων.
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία ομολογίας
Οι πλήρεις λεπτομέρειες των συμφωνιών που επιτεύχθηκαν με τον Μοχάμεντ και δύο από τους συγκατηγορουμένους του δεν έχουν δημοσιοποιηθεί. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι η συμφωνία εξασφαλίζει ότι δεν θα αντιμετωπίσει θανατική ποινή.
Σε δικαστική ακρόαση την Τετάρτη (08/01), η νομική του ομάδα επιβεβαίωσε ότι συμφώνησε να δηλώσει ένοχος για όλες τις κατηγορίες. Αν και ο Μοχάμεντ δεν απευθύνθηκε προσωπικά στο δικαστήριο, συνεργάστηκε με τους δικηγόρους του και συμμετείχε στην αναθεώρηση της συμφωνίας, κάνοντας μικρές αλλαγές και διορθώσεις στη διατύπωση μαζί με την εισαγγελία και τον δικαστή.
Εάν οι συμφωνίες επικυρωθούν και οι ομολογίες γίνουν δεκτές από το δικαστήριο, το επόμενο βήμα θα είναι η συγκρότηση ενός στρατιωτικού πάνελ ενόρκων, που θα ακούσει τα στοιχεία σε μια ακρόαση για την επιβολή της ποινής.
Στην ακρόαση της Τετάρτης (08/01), οι δικηγόροι εξήγησαν ότι αυτή η διαδικασία θα αποτελέσει μια μορφή δημόσιας δίκης, στην οποία επιζώντες και συγγενείς των θυμάτων θα έχουν την ευκαιρία να καταθέσουν. Σύμφωνα με τη συμφωνία, οι οικογένειες θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να υποβάλουν ερωτήσεις στον Μοχάμεντ, ο οποίος θα υποχρεωθεί να απαντήσει «πλήρως και με ειλικρίνεια» στις ερωτήσεις τους.
Η συμφωνία της εισαγγελίας βασίστηκε στην εγγύηση ότι θα μπορούν να παρουσιάσουν όλα τα στοιχεία που θεωρούν απαραίτητα για να δημιουργηθεί ένα πλήρες ιστορικό της εμπλοκής του κατηγορουμένου στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, όπως δήλωσε ο εισαγγελέας Κλέιτον Τ. Τρίβετ Τζούνιορ στο δικαστήριο.
Ακόμα και αν οι ομολογίες προχωρήσουν, θα περάσουν μήνες μέχρι να ξεκινήσει η διαδικασία επιβολής της ποινής και να εκδοθεί η τελική απόφαση.
Γιατί η κυβέρνηση των ΗΠΑ προσπαθεί να μπλοκάρει τις προσφυγές
Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Λόιντ Όστιν, διόρισε τον ανώτερο αξιωματούχο που υπέγραψε τη συμφωνία. Ωστόσο, ο αξιωματούχος αυτός ταξίδευε τη στιγμή της υπογραφής και φέρεται να αιφνιδιάστηκε, σύμφωνα με δημοσιεύματα των New York Times.
Λίγες μέρες αργότερα, προσπάθησε να ανακαλέσει την απόφαση, τονίζοντας σε υπόμνημα ότι «η ευθύνη για μια τέτοια απόφαση θα έπρεπε να ανήκει σε εμένα ως ανώτερη αρχή».
Ωστόσο, τόσο ένας στρατιωτικός δικαστής όσο και μια επιτροπή στρατιωτικών εφέσεων έκριναν ότι η συμφωνία ήταν έγκυρη και ότι ο Όστιν καθυστέρησε να αντιδράσει.
Σε μια νέα προσπάθεια να ανατρέψει τη συμφωνία, η κυβέρνηση ζήτησε από ομοσπονδιακό εφετείο να παρέμβει αυτή την εβδομάδα.
Σε νομική κατάθεση, η κυβέρνηση υποστήριξε ότι ο Μοχάμεντ και οι άλλοι δύο κατηγορούμενοι ευθύνονται για «τη διάπραξη της πιο σοβαρής εγκληματικής πράξης σε αμερικανικό έδαφος στην σύγχρονη ιστορία» και ότι η εφαρμογή των συμφωνιών θα «στερούσε από την κυβέρνηση και τον αμερικανικό λαό την ευκαιρία για μια δημόσια δίκη σχετικά με την ενοχή τους και τη δυνατότητα να επιβληθεί θανατική ποινή, παρόλο που ο υπουργός Άμυνας έχει νομίμως αποσύρει τις συμφωνίες».
Μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας το περασμένο καλοκαίρι, ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Μιτς Μακόνελ, τότε ηγέτης του κόμματος στη Γερουσία, εξέδωσε ανακοίνωση, χαρακτηρίζοντας τη συμφωνία ως «αποκρουστική αποποίηση της ευθύνης της κυβέρνησης να υπερασπιστεί την Αμερική και να αποδώσει δικαιοσύνη».
Τι λένε οι οικογένειες των θυμάτων
Ορισμένες οικογένειες όσων σκοτώθηκαν στις επιθέσεις έχουν επίσης επικρίνει τη συμφωνία, λέγοντας ότι είναι πολύ επιεικής ή ότι στερείται διαφάνειας.
Μιλώντας στο Today Programme του BBC το περασμένο καλοκαίρι, η Τέρι Στράντα, της οποίας ο σύζυγος Τομ σκοτώθηκε στις επιθέσεις, περιέγραψε τη συμφωνία ως «παροχή αυτού που θέλουν στους κρατούμενους στο Γκουαντάναμο».
Η Στράντα, πρόεδρος της ομάδας εκστρατείας 9/11 Families United, δήλωσε: «Αυτή είναι μια νίκη για τον Χαλίντ Σέιχ Μοχάμεντ και τους άλλους δύο, είναι μια νίκη γι’ αυτούς».
Άλλες οικογένειες βλέπουν τις συμφωνίες ως μια πορεία προς την καταδίκη στην πολύπλοκη και μακροχρόνια διαδικασία και απογοητεύτηκαν από την τελευταία παρέμβαση της κυβέρνησης.
Ο Στέφαν Γκέρχαρντ, του οποίου ο μικρότερος αδελφός Ραλφ σκοτώθηκε στις επιθέσεις, είχε μεταβεί αεροπορικώς στο Γκουαντάναμο για να παρακολουθήσει την απολογία του Μοχάμεντ.
«Ποιος είναι ο τελικός στόχος της κυβέρνησης Μπάιντεν; Να πετύχουν την αναστολή και αυτό να τραβήξει μέχρι την επόμενη κυβέρνηση. Για ποιο σκοπό; Σκεφτείτε τις οικογένειες. Γιατί παρατείνετε αυτό το σίριαλ;», είπε.
Ο Γκέρχαρντ δήλωσε στο BBC ότι οι συμφωνίες δεν αποτελούν «νίκη» για τις οικογένειες, αλλά ότι ήταν «καιρός να βρεθεί ένας τρόπος να κλείσει αυτό το θέμα, να καταδικαστούν αυτοί οι άνδρες».
Οι οικογένειες στη βάση συναντήθηκαν με τον Τύπο όταν έγινε γνωστή η είδηση της καθυστέρησης.
«Υποτίθεται ότι θα ήταν μια περίοδος επούλωσης. Θα επιβιβαστούμε στο αεροπλάνο ακόμα με αυτό το βαθύ αίσθημα πόνου – δεν έχει τέλος», είπε ένας από αυτούς.
Γιατί η διαδικασία διεξάγεται στο Γκουαντάναμο
Ο Μοχάμεντ κρατείται σε στρατιωτική φυλακή στον Κόλπο του Γκουαντάναμο από το 2006.
Η φυλακή άνοιξε πριν από 23 χρόνια, στις 11 Ιανουαρίου 2002, στο πλαίσιο του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» που ακολούθησε τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, με σκοπό τη φύλαξη υπόπτων για τρομοκρατία και «παράνομων εχθρικών μαχητών».
Οι περισσότεροι από τους κρατούμενους δεν κατηγορήθηκαν ποτέ και η στρατιωτική φυλακή έχει δεχτεί επικρίσεις από οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα Ηνωμένα Έθνη για την κακομεταχείριση των φυλακισμένων. Η πλειονότητα των κρατούμενων έχει πλέον επαναπατριστεί ή μεταφερθεί σε άλλες χώρες.
Αυτή τη στιγμή στη φυλακή κρατούνται 15 άτομα, ο μικρότερος αριθμός στην ιστορία της. Όλοι, εκτός από έξι, έχουν κατηγορηθεί ή καταδικαστεί για εγκλήματα πολέμου.
Πηγή: BBC