Συνειδητά στον τίτλο παραλείπω τη λέξη «news» ως αναγκαίο σύστοιχο της λέξης «fake». Βεβαίως, οι ψευδείς (εν όλω ή εν μέρει) ειδήσεις εμφανίζονται και την εποχή της πανδημίας. Δεν πρόκειται όμως μόνο για ειδήσεις με την ακριβή έννοια του όρου, δηλαδή για πληροφορίες που μεταδίδει δημοσιογραφική πηγή (έγκυρη ή μη). Πρόκειται επίσης και για θεωρίες, απόψεις, γνώμες, ανησυχίες, συστάσεις και προτροπές που συνήθως διατυπώνονται στα κοινωνικά δίκτυα και αναπαράγονται με ταχύτητα φωτός.
Ανθούν καταρχάς οι θεωρίες συνωμοσίας. Πρώτοι και καλύτεροι ορισμένοι «επώνυμοι», όπως στρεβλά αποκαλούμε όσους τελικά είναι αναγνωρίσιμοι επειδή φέρουν ένα επίθετο που μάλιστα φρόντισαν να το ξεφτίσουν με τα χρόνια. Συνειδητή επιλογή η επιδημία, υποστηρίζουν οι συνωμοσιολόγοι, με σκοπό να αφανιστεί μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Και όταν υιοθετούνται μέτρα εγκλεισμού, ακριβώς για να αποφύγουμε τον αφανισμό του πληθυσμού, πάλι η συνωμοσία βρίσκει έδαφος: πρόσχημα φασιστικών μεθόδων η πανδημία για να συνηθίσουμε τα μέτρα παρακολούθησης και να τα αποδεχτούμε για πάντα. Εκτός από τους συνωμοσιολόγους, γόνιμο έδαφος βρίσκουν οι κατ΄επάγγελμα δικαιωματιστές που καταγγέλλουν καταπατήσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων όπως αναπνέουν, οι γυρολόγοι της ευκαιρίας που προσπαθούν να μοσχοπουλήσουν θεραπευτικά ματζούνια ή αμφιβόλου αποτελεσματικότητας σκευάσματα, καθώς και οι «ειδικοί καφενείου» με άποψη για κάθε είδους ζήτημα.
Η εμπειρία μου στο χώρο των μέσων ενημέρωσης και η επαγγελματική μου σχέση με την αναζήτηση της αληθούς και αξιοποιήσιμης πληροφορίας με βοηθούν να διακρίνω τη γνώση από την άποψη,τη βάσιμη καταγγελία από το πυροτέχνημα στο συλλογικό θυμικό του μονίμως επαναστατημένου νεοέλληνα. Με απασχολεί, όμως, έντονα το αποτύπωμα που αυτή η παραπληροφόρηση ενδέχεται να αφήσει στο δημόσιο λόγο και κυρίως στα θεμέλια της κοινής λογικής που μόλις αρχίσαμε να αναπτύσσουμε με αφορμή αυτή την πρωτοφανή κατάσταση.
Με καθησυχάζει κάπως το γεγονός ότι ήδη, όπως διαβάζω, οι μεγάλες πλατφόρμες ενημέρωσης αξιολογούν το πληροφοριακό υλικό που σχετίζεται με τον κορωνοϊό πριν τη διάδοσή του. Ένα σημαντικό κύμα παραπληροφόρησης που σχετίζεται με ζητήματα ιατρικής φύσης μπορεί έτσι να αποκρουστεί. Τι γίνεται με τα υπόλοιπα; Πιστεύω ότι η ουσιαστική και αποτελεσματική επεξεργασία αξιολόγησης των πληροφοριών, το φιλτράρισμα, γίνεται και πρέπει να γίνεται από τον καθένα από εμάς χωριστά.
Δεν χρειάζεται να είσαι νομικός για να αντιλαμβάνεσαι και να αποδέχεσαι την υπέρτατη αξία της ανθρώπινης ζωής. Όλων, και των ηλικιωμένων. Αντιλαμβάνεσαι, επομένως, γιατί επιβάλλεται περιορισμός στο σπίτι και έλεγχος της κυκλοφορίας. Με υπεύθυνη δήλωση ή ηλεκτρονικό μήνυμα (sms). Αντιλαμβάνεσαι, επίσης, ότι το μέτρο του περιορισμού και ελέγχου της κυκλοφορίας είναι αναγκαίο και πρόσφορο να αντιμετωπίσει τη ραγδαία εξάπλωση του κορωνοϊού και για το λόγο αυτό ο περιορισμός των ατομικών μας δικαιωμάτων είναι αιτιολογημένος και δεν προσβάλει τη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας. Με άλλα λόγια, είναι σαν να έχουμε πόλεμο και σου ζητούν να μείνεις σπίτι για να μη σε βρει αδέσποτη σφαίρα έξω. Φαντάζομαι σε συνθήκες πραγματικού πολέμου οι συνωμοσιολόγοι και οι δικαιωματιστές θα δυσκολευόντουσαν να καταγγείλουν την «καταπίεση» της πολιτείας. Να υποστηρίξουν, για παράδειγμα, ότι η αναγκαστική απαγόρευση κυκλοφορίας και συσκότιση των κατοικιών για να μην εντοπίζονται από την εχθρική αεροπορία είναι μέτρο αντιδημοκρατικό που θα συνεχίσει να υφίσταται και σε συνθήκες ειρήνης γιατί θα το έχουμε συνηθίσει.
Κατά τον ίδιο τρόπο, δεν χρειάζεται να είσαι γιατρός για να καταλάβεις δύο βασικά πράγματα: πρώτον, τα εμβόλια έχουν σώσει την ανθρωπότητα ανατρέποντας, για παράδειγμα, την παιδική θνησιμότητα και δεύτερον, εφόσον δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή εμβόλιο για τον κορωνοϊό ή άλλο φάρμακο, οι προτεινόμενες δήθεν θεραπείες είναι για γέλια.
Ο ιός του fake για την ώρα καλπάζει με ταχύτερους ρυθμούς από τον πραγματικό ιό. Καταπολεμήστε τον. Διαβάστε έγκυρες εφημερίδες ή ιστοσελίδες. Ακούστε τους ειδικούς, εμπιστευθείτε την κρίση τους και ακολουθήστε τις οδηγίες τους. Ενημερωθείτε για τα μέτρα της πολιτείας και συμμορφωθείτε με αυτά. Αν θέλετε οπωσδήποτε να εναντιωθείτε σε κάτι - απολύτως θεμιτό συναίσθημα σε συνθήκες περιορισμού - εναντιωθείτε στην παραπληροφόρηση και την ανευθυνότητα. Γίνετε και εσείς τμήμα της αλυσίδας υπευθυνότητας απέναντι στον εαυτό μας και τους οικείους μας προσχωρώντας στην κοινή λογική και την κριτική σκέψη. Γίνετε και εσείς τμήμα της αλυσίδας προστασίας της ανθρώπινης ζωής σπάζοντας τους κρίκους της παραπληροφόρησης.
Η παραπληροφόρηση λειτουργεί ως σκοινί με δύο άκρες. Τη μία την κρατάμε εμείς.