Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας ήρθε ως λυτρωτής του Ελληνικού κράτους το 1828, αφήνοντας μια σπουδαία καριέρα διπλωμάτη. Έχοντας λαμπρές σπουδές στην Ιατρική, με καταγωγή από αριστοκρατική οικογένεια της Κέρκυρας, ακολούθησε διακεκριμένη πολιτική καριέρα φθάνοντας στο ανώτατο αξίωμα του ΥΠΕΞ της Ρωσίας.
Οι πολιτικές του ικανότητες και το όραμα που είχε για την πατρίδα του συνέβαλαν καθοριστικά στο να δεχθεί να είναι ο πρώτος Κυβερνήτης της ανεξάρτητης Ελλάδας.
Ο Καποδίστριας ήρθε σε μια Ελλάδα με πολλά προβλήματα, κυρίως πολιτικά και οικονομικά. Από το σπουδαίο σύγγραμμα «ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΑΦΗΓΗΣΙΣ ΤΟΥ ΒΙΟΥ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ» ΥΠΟ Α. Σ. ΒΡΟΚΙΝΗ (ΕΝ ΚΕΡΚΥΡΑ, ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΝ «ΕΡΜΗΣ», 1886) μαθαίνουμε σημαντικές λεπτομέρειες για τη ζωή και το έργο του Ιωάννη Καποδίστρια.
Συγκεκριμένα, ο ίδιος δέχθηκε τη μέγιστη ευθύνη να κυβερνήσει την Ελλάδα αφού είχε τη στήριξη των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, που πίστεψαν στο ήθος του, στις δυνάμεις του και το όραμά του για ένα σύγχρονο Ελληνικό κράτος.
Αξιοσημείωτο είναι ότι στη προσπάθειά του να πείσει τη μητέρα του Αυτοκράτορα της Ρωσίας να του επιτρέψει να φύγει για την Ελλάδα, της ανέφερε την επιθυμία «…. να προσφέρω εις την Ελλάδα θυσίαν το γηραλέον σώμα μου».
Η πραγματικότητα είναι ότι το κλίμα στην Ελλάδα ήταν βαρύ, λόγω των κακών συνθηκών που επικρατούσαν. Έτσι, ο λαός υποδέχθηκε τον Κυβερνήτη τον Ιανουάριο 1828 με χαρά και συγκίνηση, και στα μάτια του είδε έναν πατριώτη που μπορούσε να οργανώσει το κράτος και να λύσει τα μεγάλα προβλήματα.
Για παράδειγμα, ο Γραμματέας των Οικονομικών ανέφερε στον Κυβερνήτη κατά την άφιξή του ότι, «Όχι μόνον χρήματα δεν υπάρχουν εις το ταμείον, αλλ’ ούτε ταμείον είναι· ουδέποτε υπήρξεν».
Τα δημόσια ταμεία ήταν άδεια, και το χρέος μεγάλο. Αμέσως ο Καποδίστριας ίδρυσε την Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα (Φεβρουάριος 1828) με σκοπό να πατάξει τη τοκογλυφία και να ενισχύσει τη χρηματιστική πίστη της Ελλάδας στο εξωτερικό. Μετά από πέντε μήνες ίδρυσε το Εθνικό Νομισματοκοπείο, ενώ τον Ιανουάριο 1830 ίδρυσε τη πρώτη Ελληνική ασφαλιστική εταιρεία.
Ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας ήταν σεμνός και έντιμος (δεν δέχθηκε μισθό), ενώ η παρουσία του έφερε γρήγορα την ειρήνη στον ελλαδικό χώρο.
Γενικά, το έργο του Κυβερνήτη ήταν σπουδαίο και αξιόλογο σε όλους τους τομείς.
Με λίγα λόγια, οργάνωσε την Εκκλησία, ίδρυσε σχολεία και Ορφανοτροφείο, εξάλειψε τη πειρατεία (σημαντικό πρόβλημα της εποχής), ίδρυσε τη πρώτη Αστυνομία, οργάνωσε το στρατό και ίδρυσε τη Σχολή Ευελπίδων, οργάνωσε τη δικαιοσύνη και ίδρυσε δικαστήρια, οργάνωσε την υγεία και αντιμετώπισε τη πανώλη (πανδημία της εποχής), οργάνωσε τη Γεωργία και έφερε νέες καλλιέργειες και προϊόντα, ενώ ανέπτυξε τη Ναυτιλία και τη Βιομηχανία.
Όλα τα παραπάνω έγιναν σε σύντομο χρόνο, και έτσι κατάφερε η Ελλάδα να αναγνωρισθεί ως ανεξάρτητο κράτος από τις Ευρωπαϊκές Μεγάλες Δυνάμεις με το πρωτόκολλο του Λονδίνου που υπεγράφη στις 22 Ιανουαρίου 1830.
Ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας είχε σοφία, γνώσεις και επιχειρήματα που ακόμα και οι αντίπαλοί του γοητεύονταν από τις ικανότητες, τη μόρφωση και το λόγο του.
Γι’ αυτό είχε την εκτίμηση όλων των Ευρωπαίων πολιτικών της εποχής του. Ο ίδιος εργαζόταν σκληρά με ένα στόχο, την απελευθέρωση της Ελλάδας και τη δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους ακολουθώντας σημαντικές μεταρρυθμίσεις.
Έδωσε μεγάλη έμφαση στην οργάνωση του κράτους με μηχανισμούς ελέγχου, κάτι πρωτοποριακό για την εποχή, όταν μάλιστα υπήρχαν πολλά προβλήματα καθώς η Ελλάδα προσπαθούσε να προσαρτήσει τις υπόλοιπες περιοχές που ήταν υπό Τουρκικό ζυγό.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας κατανόησε και δημιούργησε συστήματα ελέγχου της δημόσιας διοίκησης, δίνοντας έμφαση στη νομιμότητα, την βέλτιστη οικονομική διαχείριση και αποφυγή της κατάχρησης και σπατάλης.
Με λίγα λόγια, σχεδόν 200 χρόνια πριν, έδειξε το δρόμο του εσωτερικού ελέγχου στο δημόσιο τομέα με σκοπό την αποτελεσματική λειτουργία του νέου κράτους, με δομές, κανόνες και διαδικασίες που θα διασφαλίζουν διακυβέρνηση υψηλού επιπέδου.
Φυσικά η συνεισφορά της ελεγκτικής, με κύριο στόχο τη διαφάνεια στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος, δεν συναντάται μόνο στη Ελλάδα του Καποδίστρια αλλά και στην αρχαία εποχή με αναφορές από τον Κλεισθένη (έλεγχε τα δημόσιο έσοδα), τον Πλάτωνα, τον Σωκράτη (με αναφορά στον εσωτερικό έλεγχο για αποφυγή των κινδύνων), και τον Αριστοτέλη (στα Πολιτικά αναφέρει ότι ο έλεγχος διαχείρισης είναι βασική αρχή της δημοκρατίας).
Έτσι και ο Καποδίστριας στις 18 Σεπτεμβρίου 1829 θεσμοθέτησε το «Λογιστικό και Ελεγκτικό Συμβούλιο» (σύμφωνα με το ΛΔ΄ Ψήφισμα της Δ΄ Εθνοσυνέλευσης), το οποίο έδινε αναφορά απευθείας στον Αρχηγό του Κράτους.
Το Λογιστικό και Ελεγκτικό Συμβούλιο (πρόδρομος του σημερινού Ελεγκτικού Συνεδρίου) ως νέα αρχή δημοσιονομικού ελέγχου, είχε σημαντικές αρμοδιότητες, όπως του ελέγχου των λογαριασμών του κράτους για να αποφεύγονται καταχρήσεις, της λεπτομερής ενημέρωσης εισερχόμενων και εξερχόμενων χρηματικών ποσών, της πρότασης μέτρων βελτίωσης των δημόσιων οικονομικών κλπ.
Οι αναφορές στον Καποδίστρια ήταν καθημερινές και λεπτομερείς.
Για παράδειγμα, όπως αναφέρουν τα σχετικά αρχεία της εποχής, στις 15 Μαρτίου 1830, με τη παύση του Γενικού Φροντιστηρίου (έλεγχε την οικονομία και τους λογαριασμούς των υπηρεσιών που είχαν σχέση με τα θέματα του πολέμου) και την ίδρυση της Γραμματείας Στρατιωτικών και Ναυτικών, ο Κυβερνήτης έδωσε εντολή ελέγχου στο Γενικό Φροντιστήριο.
Οι επισημάνσεις του ελέγχου, μεταξύ άλλων:
«α) Έχουν εξαφανισθεί πολλά από τα εισερχόμενα έγγραφα,
β) Λείπει το βιβλίο της Γενικής Αποθήκης Υλικού, δηλαδή των πολεμοφοδίων, τροφίμων κλπ.,
γ) Τα κατάστιχα των λογαριασμών είναι ατελή, αφού το διάστημα Φεβρουαρίου-Οκτωβρίου 1829 δεν έχουν γίνει καθόλου εγγραφές» κλπ.
Σε άλλη αναφορά του Συμβουλίου προς τον Καποδίστρια, στις 13 Μαΐου 1830 (αναφορά αριθ. 147), σχετική με έλεγχο των λογαριασμών του Νοσοκομείου Ναυπλίου, όσον αφορά δαπάνες που έγιναν από τον χειρουργό του Νοσοκομείου για την βελτίωση των συνθηκών υγιεινής στο κτήριο, «το Συμβούλιο ενέκρινε τις δαπάνες μετά από έλεγχο, και ανέφερε ότι έλαβε όλες τις πληροφορίες για την ποιότητα των εργασιών που εκτελέσθηκαν», ενώ προτάθηκε η εκπόνηση οργανισμού του Νοσοκομείου. Επιπλέον, στις 16 Μαΐου 1830 (αναφορά αριθ. 151), το Συμβούλιο αναφέρει στον Ι. Καποδίστρια έλλειψη παραστατικών της Κεντρικής Διοίκησης.
Τέλος, στις 20 Αυγούστου 1830, με το υπ. αριθ. 227 έγγραφο του Συμβουλίου προς την Επιτροπή Οικονομίας, «εντοπίστηκε σημαντική διαφορά μεταξύ του ποσού με το οποίο η Επιτροπή είχε χρεώσει την πρώην ενιαία Γραμματεία Στρατιωτικών και Ναυτικών και του ποσού που η ίδια η Γραμματεία είχε πιστώσει στον λογαριασμό της, από την σύσταση μέχρι την παύση της, και έτσι ζητήθηκε η αποστολή πληρέστερων στοιχείων» (πηγή: Θ. Δεβενές, Το ‘’Λογιστικόν και Ελεγκτικόν Συμβούλιον’’ της Καποδιστριακής Πολιτείας: Η πρώτη Ελληνική Διοικητική αρχή με σημαντικούς βαθμούς ανεξαρτησίας από την Κεντρική Διοίκηση).
Σε πολλές περιπτώσεις η έκθεση των ελεγκτών της εποχής του Καποδίστρια είναι λεπτομερής (παρόλο τις δυσκολίες που υπήρχαν), ενώ γίνεται αναφορά σε πολλά δεδομένα με πρωτοφανή ακρίβεια, κάτι πρωτοποριακό για την εποχή.
Όλα τα παραπάνω δείχνουν τις ενέργειες του Καποδίστρια να δημιουργήσει ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος με οδηγό τη διαφάνεια, την ισότητα και την ανάπτυξη σε όλους τους τομείς, με πρωτοποριακούς κανόνες για την εποχή, και σκοπό την αποτελεσματική λειτουργία του νέου κράτους. Ο Κυβερνήτης Καποδίστριας είχε όραμα για την πατρίδα του.
Οργάνωσε με αξιόλογο τρόπο τη δημόσια διοίκηση και δημιούργησε ελεγκτικό μηχανισμό που βοήθησε την Ελλάδα να ξεπεράσει αρκετά οικονομικά προβλήματα της εποχής (τα έσοδα στην εποχή του Καποδίστρια βελτιώθηκαν σημαντικά σε σύντομο χρονικό διάστημα, αν και υπήρχαν υψηλά έξοδα για στρατιωτικές δαπάνες).
Σημαντικό όμως είναι ότι ο πρώτος Κυβερνήτης της ανεξάρτητης Ελλάδας έδειξε το δρόμο της αποτελεσματικής διακυβέρνησης μέσω μηχανισμού ελεγκτικής, κάτι που εφαρμόζεται πλέον σε όλο τον κόσμο.
Τον προηγούμενο μήνα (Μάρτιος 2021), ολοκληρώθηκε στην Ελλάδα η δημόσια διαβούλευση όσον αφορά το Νομοσχέδιο πάνω στο Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου των Φορέων Γενικής Κυβέρνησης.
Σκοπός είναι να προσφέρονται δημόσιες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας από κάθε δημόσιο φορέα σε ένα περιβάλλον όπου θα κυριαρχούν οι αρχές της νομιμότητας, της χρηστής διοίκησης και της ορθολογικής οικονομικής διαχείρισης.
Με τη λειτουργία Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου και τη σύσταση Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου σε όλους τους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, ο εσωτερικός έλεγχος θα αποφέρει σημαντικά αποτελέσματα στη δημόσια διοίκηση, αφού θα βοηθήσει στην αξιοπιστία των οικονομικών αναφορών, ενώ θα περιλαμβάνει και σύστημα διαχείρισης κινδύνου.
Σημαντικό είναι να αξιοποιηθούν ορθά οι συμβουλευτικές υπηρεσίες της Μονάδας που θα αποσκοπούν στην αποτελεσματική διακυβέρνηση.
Αν οι μηχανισμοί εσωτερικού ελέγχου εφαρμοστούν στα πλαίσια βέλτιστων πρακτικών που θα διευκολύνουν το δημόσιο έργο, τότε θα μιλάμε για ποιοτική αναβάθμιση των δημόσιων υπηρεσιών με γνώμονα την υψηλή αποδοτικότητα και τη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων.
Η πολιτική του Εσωτερικού Ελέγχου είναι προτεραιότητα για κάθε οργανωμένο κράτος που θέλει να βελτιώσει και να εκσυγχρονίσει τις διαχειριστικές του πρακτικές, αλλά και να σχεδιάσει ένα σταθερό αναπτυξιακό μοντέλο.
Ακολουθώντας το όραμα και το σπουδαίο και αναγνωρισμένο έργο του Κυβερνήτη Καποδίστρια, ο ελεγκτικός μηχανισμός οφείλει να βοηθήσει το ελληνικό κράτος να πετύχει τους στόχους του, με τη προϋπόθεση να εφαρμοστούν πιστά τα Διεθνή Πρότυπα Ελέγχου.
Κύριος στόχος θα πρέπει να είναι η προστασία του δημόσιου συμφέροντος και η πάταξη της διαφθοράς και των παρατυπιών, για να οδηγηθούμε σε ένα σύγχρονο αναπτυγμένο κράτος με γρήγορη επίλυση των προβλημάτων του σε όλους τους τομείς της δημόσιας διοίκησης.
Στο πλαίσιο αυτό, λειτουργούν εξειδικευμένα μεταπτυχιακά προγράμματα στην Ελλάδα στη Λογιστική και Ελεγκτική που μπορούν να ακολουθήσουν τα στελέχη του Δημοσίου για να εκπαιδευθούν κατάλληλα και να ανταποκριθούν στο απαιτητικό έργο τους.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας, γιατρός και πολιτικός, κατάφερε σε μόλις τρεισήμισι έτη διακυβέρνησης (Ιανουάριος 1828 – Σεπτέμβριος 1831) να δημιουργήσει τις βάσεις του Ελληνικού κράτους.
Με σημαντικές πρωτοβουλίες αντιμετώπισε την οικονομική ανεπάρκεια με τη δημιουργία ελεγκτικού μηχανισμού.
Σε μια δύσκολη εποχή, έδωσε έμφαση σε θέματα ηθικής, δεοντολογίας, και διαφάνειας ώστε η ανεξάρτητη Ελλάδα να αναγεννηθεί και να αναπτυχθεί. Αντιλαμβανόμενος την αξία της σωστής διαχείρισης του δημοσίου χρήματος, ζήτησε το Νοέμβριο του 1830 τη συνεργασία με διακεκριμένο οικονομολόγο με γνώσεις λογιστικής.
Δυστυχώς όμως δεν πρόλαβε να δει το όραμά του να γίνεται πραγματικότητα, αφού δολοφονήθηκε από τους αντιπάλους του.
Όπως αναφέρουν όλες οι σχετικές μελέτες του έργου του Καποδίστρια, ο θάνατός του το πρωί της Κυριακής της 27ης Σεπτεμβρίου 1831 στο Ναύπλιο, ήταν συμφορά για την Ελλάδα. Το έργο του δεν ολοκληρώθηκε όπως ήθελε ο ίδιος και οραματιζόταν, ενώ όλοι οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα θα είχε αναπτυχθεί περισσότερο ως ευρωπαϊκό κράτος αν υπήρχε ο Ιωάννης Καποδίστριας, στον οποίο οφείλουμε πάρα πολλά ως έθνος.