“Δεν μπορώ να πω ότι τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα, αν αλλάξουν. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι για να γίνουν καλύτερα τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν”
(Γκέοργκ Λάϊχτενμπερκ)
Οι εποχές μπορεί να άλλαξαν, τα πρόσωπα μπορεί να είναι διαφορετικά, τα προβλήματα μπορεί να είναι άλλης υφής, η πολιτική μπορεί να κινείται στον αστερισμό της “Μετα-Πολιτικής”, οι πολιτικοί Ηγέτες μπορεί να σπανίζουν, κάποια πολιτικά κόμματα μπορεί να εξαϋλώθηκαν, κάποια άλλα νέα κόμματα δημιουργήθηκαν και πρωταγωνιστούν στο πολιτικό μας σύστημα, η επικοινωνιακή τεχνική των κομμάτων (συνθήματα) μπορεί να άλλαξε…
Πολλά μπορεί να άλλαξαν ή να ξεχάστηκαν ή και να πετάχτηκαν στα αζήτητα του πολιτικού “σύμπαντος”. Κάποια, όμως, άντεξαν στη φθορά του χρόνου και επανέρχονται επιθετικά στο πολιτικό προσκήνιο υπενθυμίζοντάς μας τη διαχρονική ισχύ της γνωστής θεωρίας του Νίτσε περί της “αιώνιας επιστροφής”.
“Όλα φεύγουν, όλα ξανάρχονται πίσω. Αιώνια κυλά ο τροχός του Είναι. Όλα πεθαίνουν, όλα ξανανθίζουν∙ Αιώνια τρέχει η χρονιά του Είναι. Όλα συντρίβονται, όλα συναρμόζονται πάλι. Αιώνια χτίζεται το ίδιο το σπίτι του Είναι.
(“ Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα”).
Στο σώμα αυτών των πολιτικών στοιχείων που άντεξαν στη φθορά του χρόνου ή και με μία σχετική επικαιροποίηση καθίστανται επίκαιρα και άκρως λειτουργικά είναι και κάποια πολιτικά συνθήματα του ΠΑΣΟΚ της ένδοξης εποχής του (1981). Κορυφαίο μεταξύ αυτών και το θρυλικό «Ο Λαός θέλει, το ΠΑΣΟΚ μπορεί να φέρει την Αλλαγή».
Στο θρυλικό αυτό σύνθημα του ΠΑΣΟΚ, από τις βαριές κληρονομιές του ιδρυτή του Ανδρέα Παπανδρέου, διαφαίνεται μία βεβαιότητα αλλά και μία «Προστακτική της απαίτησης». Ο συντάκτης αυτού του συνθήματος απέφυγε την «Προτρεπτική Υποτακτική» γιατί στόχευε στην ψυχολογία του πλήθους που δεν αρκέστηκε στο ευχολόγιο των Πολιτικών του Αρχηγών αλλά απαιτούσε τη βεβαιότητα στο εφικτό των υπεσχημένων και των οραμάτων.
Αυτήν τη βαριά κληρονομιά του εμβληματικού αυτού συνθήματος οφείλει να διαχειριστεί με επιτυχία (ρεαλισμό και όραμα) ο νέος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Μία κληρονομιά που έχει κατά μία σατανική σύμπτωση ως κοινό στοιχείο με τη σημερινή πολιτική συγκυρία, την προτροπή-απαίτηση για αλλαγή, όπως το 1981. Την “αλλαγή” ή καλύτερα την “απαλλαγή” από την “Δεξιά”. Ευτυχώς ο πολιτικός πολιτισμός δεν επιτρέπει τη χρήση όρων που αμαύρωναν τα πολιτικά μας ήθη, όπως : «Η επάρατος Δεξιά».
Το αίτημα για αλλαγή θα βαραίνει τις επιλογές και αποφάσεις του κ. Ανδρουλάκη στο βαθμό που όλοι αναζητούν το αντίπαλο και ισομεγέθες δέος στην πολιτική κυριαρχία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Θεωρώ, όμως, πως η συνεχής αναφορά στο πρόσωπο του κ. Μητσοτάκη δρα πολλαπλασιαστικά στην πολιτική του δύναμη και κυριαρχία.
Κι αυτό γιατί το ΠΑΣΟΚ του 2024 δεν χρειάζεται έναν αντι-Μητσοτάκη αλλά έναν Ηγέτη που θα πείθει και θα εμπνέει με τη δική του πολιτική, με το δικό του λόγο, με το δικό του όραμα. Στις άμεσες προτεραιότητες του νέου προέδρου του ΠΑΣΟΚ θα πρέπει να είναι και η διάψευση όλων εκείνων που βιάστηκαν να χαρακτηρίσουν το ΠΑΣΟΚ με έναν απαξιωτικό τρόπο είτε ως “πολιτικό απολίθωμα” είτε ως “πολιτικό ξενιστή”.
Σημαντικό, επίσης, κρίνεται η αποφυγή της συνεχούς αναφοράς στο παλιό ΠΑΣΟΚ ως στοιχείο “κομματικού πατριωτισμού”. To «ΠΑΣΟΚόμετρο» δεν μπορεί να συγκινήσει τη νέα γενιά, παρά μόνον τους νοσταλγούς του 1981 που ολοένα και λιγοστεύουν. Εξάλλου το ΠΑΣΟΚ ως εναλλακτική κυβερνητική πρόταση-προοπτική έχει ανάγκη και από την προσέλκυση ψήφων και από όμορους κομματικούς χώρους που δεν θέλουν να αισθάνονται ως “απόγονοι” του παλιού ΠΑΣΟΚ.
Δεν πείθεις κανέναν σήμερα για την αναγκαιότητα της κυβερνητικής αλλαγής με επίκληση του ″ενδόξου” παρελθόντος του ΠΑΣΟΚ. Μπορεί το σύνθημα «Ax! ΠΑΣΟK. Ωραία χρόνια» να αποτυπώνει με χιουμοριστικό τρόπο τη “χρυσή” εποχή, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν και κι άλλα συνθήματα που παραπέμπουν στις αστοχίες ή και σε κάποιες “αμαρτίες” του κόμματος.
Ας μην ξεχνά ο κ. Ανδρουλάκης πως για πολλούς η ανθρωπότητα και κατά ακολουθία και η Ελλάδα ζουν στο “Σιδηρούν Γένος” για να θυμηθούμε και λίγο τη “Έργα και Ημέραι” του Ησιόδου. Σε αυτό το γένος κυριαρχεί η ευτέλεια, η απουσία ηθικών κανόνων, η αποδόμηση των παραδοσιακών αξιών, ο παροντισμός και η προσκόλληση στο υλικό στοιχείο της ζωής.
Στην επικοινωνιακή του πολιτική ο νεοκλεγής πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ θα πρέπει να γνωρίζει πως οι σύγχρονοι ψηφοφόροι μπορεί να έχουν ως μακρινούς προγόνους τον Homo Habilis, τον Homo Erectus, τον Homo Neandertal και τον Homo Sapiens αλλά σήμερα ζουν στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και συμπεριφέρονται ως Homo Digital.
Τα μεγάλα λόγια και η ανέξοδη υποσχεσιολογία δεν πείθουν. Δεν πείθει, επίσης, και η συνεχής περιγραφή και υπενθύμιση των δυσκολιών του παρόντος χωρίς μία εναλλακτική πρόταση για διέξοδο και υπέρβαση. Οι πολίτες χρειάζονται και Όραμα και όχι μόνο την καταγγελία της πολιτικής των κυβερνώντων, Κι αυτό γιατί στην πολιτική ισχύει ο συμπαντικός νόμος πως “καμία κριτική να μην γίνεtαι δεκτή, αν δεν συνοδεύεται από στοιχεία θετικής αντιπροσφοράς”.
Μπορεί πολιτική να είναι η “διαχείριση των συμβόλων”, αλλά εκείνο που αναδεικνύει κάποιον πολιτικό Ηγέτη είναι η ικανότητά του να πείθει και να εμπνέει τους πολίτες για όλα εκείνα που φαντασιώνονται και για όλα εκείνα που βρίσκονται έξω από τη σφαίρα της δικής τους φαντασίας.
“Οι ηγέτες πρέπει να ξεσηκώνουν τις ομάδες τους να χορεύουν στους ήχους μιας μουσικής που δεν ακούγεται ακόμα”(Warren Bennis Αμερικανός γκουρού management (1925-2014)).
Οι πολίτες δεν πρέπει να εθίζονται στη ραστώνη των κίβδηλων βεβαιοτήτων της ζωής και να μην αρκούνται στα κρατικά επιδόματα και στα market pass. Κι αυτό γιατί νοηματοδοτούν τη ζωή τους όχι μόνον με αυτά που τους εξασφαλίζει ένα ευνομούμενο και κοινωνικό κράτος αλλά και με όσα πετυχαίνουν οι ίδιοι (περισσότερο με αυτό) κολυμπώντας και κινδυνεύοντας στα ορμητικά κύματα της αβέβαιης ζωής.
«Αν θέλετε να φτιάξετε ένα πλοίο, μην φωνάζετε τους άντρες για να μαζέψουν ξύλα, να μοιράσουν τη δουλειά και να δώσουν εντολές. Αντίθετα, διδάξτε τους να λαχταρούν την απέραντη και ατελείωτη θάλασσα»
(Antoine de Saint-Exupéry).
Σίγουρα σε ένα κόμμα, όπως και σε κάθε ζωντανό οργανισμό, μπορεί να υπάρξουν διαφορετικές απόψεις ή και αμφισβητήσεις σε κάποιες επιλογές ή αλλαγές. Ο πλουραλισμός των ιδεών και των θέσεων είναι ο πλούτος ενός κόμματος αρκεί αυτή η πολυφωνία να μην υποκρύπτει ταπεινές προσωπικές φιλοδοξίες.
Η ενότητα ενός κόμματος συνιστά το αφετηριακό σημείο για τη διεκδίκηση της κυβερνητικής εξουσίας χωρίς αυτό, όμως, να σημαίνει και τη φίμωση των αντίθετων απόψεων. Η επίτευξη της αρμονίας-ισορροπίας των αντιθέτων απόψεων αποτελεί την αναγκαία συνθήκη για την Ενότητα ενός κόμματος. Κι αυτό γιατί:
“Η Ενότητα χωρίς τη διαφορά είναι ταυτότητα, η διαφορά χωρίς την ενότητα είναι το χάος”.
Ο κ. Ανδρουλάκης αν και επανεξελέγη με μεγάλο ποσοστό δεν θα πάψει να αντιμετωπίζει την αμφισβήτηση από το κόμμα του στο βαθμό που δεν θα μπορέσει να ψαλιδίσει τη διαφορά από τη ΝΔ. Όσοι τον αμφισβήτησαν πριν τις εσωκομματικές εκλογές δεν θα σιωπήσουν στο βαθμό που το ΠΑΣΟΚ θα υστερεί δημοσκοπικά έναντι της ΝΔ. Μία τρίτη εκλογική ήττα του ΠΑΣΟΚ ίσως να φέρει τεκτονικές αλλαγές σε όλο το οικοδόμημα.
Υπάρχει τέτοια πίεση από μέρους των οπαδών του ΠΑΣΟΚ για μία γρήγορη εκλογική ανάκαμψη του κόμματος που δεν θα συγχωρήσουν τίποτε και σε κανέναν σε περίπτωση εκλογικής αποτυχίας όποτε κι αν γίνουν οι επόμενες εκλογές.
Οι πιέσεις και οι αμφισβητήσεις προς το πρόσωπο του κ. Ανδρουλάκη θα ενταθούν κι από τον ευρύτερο αριστερό χώρο στο όνομα και στην ανάγκη συγκρότησης της Κεντροαριστεράς, όσο κι αν αυτή συνιστά ακόμα ένα θολό ζητούμενο. Τα προβλήματα στο ΣΥΡΙΖΑ θα εντείνουν την πίεση στο ΠΑΣΟΚ για τη δημιουργία της μεγάλης Κεντροαριστεράς.
Οι παγίδες, οι αμφισβητήσεις, οι προσωπικές φιλοδοξίες των αντιπάλων και τα προβλήματα της κοινωνίας απαιτούν από τον κ. Ανδρουλάκη συνεχή επαγρύπνηση, καθαρό λόγο και πειστικές απαντήσεις. Το φοβικό και εσωστρεφές ΠΑΣΟΚ θα πρέπει γρήγορα να απλωθεί σε ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά στρώματα για να μπορέσει να πείσει πως αποτελεί μία σοβαρή και πειστική κυβερνητική εναλλακτική πρόταση.
Στους ώμους του κ. Ανδρουλάκη έπεσε το φορτίο να πετύχει το ΠΑΣΟΚ όσα δεν πέτυχε σε όλα τα προηγούμενα, πέτρινα χρόνια της αντιπολίτευσης. Η ανοχή των οπαδών του ΠΑΣΟΚ και του ευρύτερου χώρου της κεντροαριστεράς εξανεμίστηκε και όλοι είναι έτοιμοι να “ουρλιάξουν” στην πρώτη πολιτική αστοχία του. Μία ανάγνωση του “Ηγεμόνα” και όχι μόνον του Μακιαβέλι ίσως θα του ήταν χρήσιμη.
“Το λιοντάρι δεν ξέρει να προστατευθεί από παγίδες και η αλεπού δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τους λύκους. Πρέπει να είσαι λοιπόν αλεπού για να αναγνωρίζεις τις παγίδες και λιοντάρι για να τρομάζεις τους λύκους”
(Μακιαβέλι).
H “Αχίλλειος πτέρνα” του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή η εκλογική του υστέρηση στα μεγάλα αστικά κέντρα και ιδιαίτερα της Αττικής, θα πρέπει να είναι από τις “πρώτες” και βασανιστικές προτεραιότητες του κ. Ανδρουλάκη στην επικοινωνιακή του πολιτική. Θα πρέπει, δηλαδή, να διαψεύσει όλους εκείνους που του καταμαρτυρούν πως δεν μπορεί να εμπνεύσει τον κόσμο ως Ηγέτης. Του λείπει, δηλαδή, αυτό που οι Αμερικανοί αποκαλούν “inspirational value (“εμπνέουσα αξία”).
Σίγουρα το θετικό και πολιτισμένο κλίμα στις εσωκομματικές εκλογές του ΠΑΣΟΚ, η φθορά της ΝΔ (φυσιολογική άλλωστε) και οι εσωτερικές έως αυτοκτονικές έριδες στο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να συνιστούν την προίκα του κ. Ανδρουλάκη στον παρόντα χρόνο, αλλά ταυτόχρονα του δημιουργούν κι ένα άγχος για γρήγορες και αποτελεσματικές κινήσεις στο άμεσο μέλλον.
Όλοι μιλούν για Ενότητα και για Σύνθεση ως βασικών προϋποθέσεων για την επανεκκίνηση του ΠΑΣΟΚ και του προέδρου του. Κανείς δεν περιμένει ο κ. Ανδρουλάκης να αλλάξει γρήγορα και ριζικά το πολιτικό τοπίο στην Ελλάδα. Θα ήταν άδικο να ζητούν κάτι τέτοιο οι πολιτικοί του αντίπαλοι. Μπορεί, όμως, να “στρίψει τα πανιά” για να αντισταθεί στην ορμή του “ανέμου”
«Δεν μπορούμε να κατευθύνουμε τον άνεμο, αλλά μπορούμε να στρίψουμε τα πανιά»
(Γερμανική παροιμία).