Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια στη νότια Ουκρανία βομβαρδίστηκε τις τελευταίες ημέρες, μ′ αποτέλεσμα να αυξηθούν οι φόβοι για την πιθανότητα σοβαρού ατυχήματος μόλις 500 χιλιόμετρα από τον τόπο του χειρότερου πυρηνικού δυτυχήματος στον κόσμο, την καταστροφή του Τσερνομπίλ το 1986.
Την Πέμπτη, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες κάλεσε τόσο τη Ρωσία όσο και την Ουκρανία να σταματήσουν όλες τις μάχες κοντά στο εργοστάσιο μετά από νέους βομβαρδισμούς.
Περί τίνος πρόκειται;
Ο πυρηνικός σταθμός της Zαπορίζια διαθέτει έξι σοβιετικού σχεδιασμού VVER-1000 V-320 υδρόψυκτους αντιδραστήρες που περιέχουν Ουράνιο 235, το οποίο έχει χρόνο ημιζωής άνω των 700 εκατομμυρίων ετών.
Είναι ο μεγαλύτερος πυρηνικός σταθμός της Ευρώπης και ένας από τους μεγαλύτερους στον κόσμο. Η κατασκευή ξεκίνησε το 1980 και ο έκτος αντιδραστήρας του συνδέθηκε στο δίκτυο το 1995.
Από τις 22 Ιουλίου, μόνο δύο από τους αντιδραστήρες του λειτουργούν, σύμφωνα με τον Οργανισμό Πυρηνικής Ενέργειας (NEA).
Ποιοί είναι οι κίνδυνοι για τους αντιδραστήρες;
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τους αντιδραστήρες είναι η πτώση της παροχής νερού.
Το νερό υπό πίεση χρησιμοποιείται για τη μεταφορά θερμότητας μακριά από τον αντιδραστήρα και για την επιβράδυνση των νετρονίων ώστε το Ουράνιο 235 να συνεχίσει την αλυσιδωτή του αντίδραση.
Εάν το νερό κοπεί και τα βοηθητικά συστήματα όπως οι γεννήτριες ντίζελ δεν είναι ικανές να διατηρήσουν τον αντιδραστήρα δροσερό λόγω μιας επίθεσης, τότε η πυρηνική αντίδραση θα επιβραδύνονταν αν και ο αντιδραστήρας θα θερμαινόταν πολύ γρήγορα.
Σε τόσο υψηλές θερμοκρασίες, το υδρογόνο θα μπορούσε να απελευθερωθεί από την επένδυση ζιρκονίου και ο αντιδραστήρας θα μπορούσε να αρχίσει να λιώνει.
Ωστόσο, οι ειδικοί λένε ότι το κτίριο που στεγάζει τους αντιδραστήρες είναι σχεδιασμένο να συγκρατεί την ακτινοβολία και να αντέχει σε μεγάλες κρούσεις, πράγμα που σημαίνει ότι ο κίνδυνος μεγάλης διαρροής εκεί, είναι ακόμα περιορισμένος.
″Δεν πιστεύω ότι θα υπήρχε μεγάλη πιθανότητα παραβίασης του εσώκλειστου κτηρίου, ακόμη και αν χτυπηθεί κατά λάθος από εκρηκτικό κέλυφος και είναι ακόμη λιγότερο πιθανό να καταστραφεί ο ίδιος ο αντιδραστήρας από κάτι τέτοιο. Αυτό σημαίνει ότι το ραδιενεργό υλικό είναι καλά προστατευμένο, ” είπε ο Mαρκ Γουένμαν, αναπληρωτής καθηγητής στα πυρηνικά υλικά στο Imperial College του Λονδίνου.
Τι γίνεται με τα χρησιμοποιημένα καύσιμα;
Εκτός από τους αντιδραστήρες, υπάρχει επίσης μονάδες αποθήκευσης αναλωμένων καυσίμων αλλά και δεξαμενές αναλωμένου καυσίμου σε κάθε θέση αντιδραστήρα που χρησιμοποιούνται για την ψύξη των χρησιμοποιημένων πυρηνικών καυσίμων.
«Οι λεκάνες αναλωμένου καυσίμου είναι απλώς μεγάλες δεξαμενές με ράβδους καυσίμου ουρανίου μέσα τους - είναι πραγματικά ζεστές ανάλογα με το πόσο καιρό έχουν μείνει εκεί», είπε η Κέιτ Μπράουν, περιβαλλοντολόγος στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, της οποίας το βιβλίο «Manual for Survival». (σ.σ Εγχειρίδιο Επιβίωσης ” καταγράφει την πλήρη κλίμακα της καταστροφής του Τσερνομπίλ.
″Εάν δεν μπει φρέσκο νερό, τότε το νερό θα εξατμιστεί. Μόλις εξατμιστεί το νερό, τότε η επένδυση ζιρκονίου θα ζεσταθεί και μπορεί να πάρει φωτιά, και τότε θα έχουμε μια πολύ άσχημη κατάσταση - μια πυρκαγιά ακτινοβολημένου ουρανίου που μοιάζει πολύ με την κατάσταση στο Τσερνομπίλ, όπου απελευθερώνεται ένα ολόκληρο σύμπλεγμα ραδιενεργών ισοτόπων».
Μία εκπομπή υδρογόνου από δεξαμενή αναλωμένου καυσίμου προκάλεσε την έκρηξη στον αντιδραστήρα 4 στην πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία το 2011.
Σύμφωνα με μια έκθεση της Ουκρανίας στον ΔΟΑΕ το 2017, υπήρχαν 3.354 μονάδες αποθηκεύσεων αναλωμένων καυσίμων στις εγκαταστάσεις ξηρού αναλωμένου καυσίμου και περίπου 1.984 μονάδες αναλωμένων καυσίμων στις δεξαμενές.
Πρόκειται για συνολικά περισσότερους από 2.200 τόνους πυρηνικού υλικού, εξαιρουμένων των αντιδραστήρων, σύμφωνα με το έγγραφο.
Ποιός το ελέγχει;
Μετά την εισβολή στην Ουκρανία τον στις 24/2, οι ρωσικές δυνάμεις απέκτησαν τον έλεγχο του εργοστασίου στις αρχές Μαρτίου.
Το ουκρανικό προσωπικό συνεχίζει να εργάζεται, αλλά ειδικές ρωσικές στρατιωτικές μονάδες φρουρούν την εγκατάσταση και Ρώσοι ειδικοί στα πυρηνικά δίνουν συμβουλές. Η Διεθνής Αρχή Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) προειδοποίησε ότι το προσωπικό λειτουργεί κάτω από εξαιρετικά αγχωτικές συνθήκες.
Εάν συμβεί ένα πυρηνικό ατύχημα, δεν είναι σαφές ποιος θα το αντιμετώπιζε κατά τη διάρκεια του πολέμου, είπε η Μπράουν.
«Δεν ξέρουμε τι συμβαίνει σε μια κατάσταση πολέμου όταν έχουμε μία πυρηνική έκτακτη ανάγκη», είπε η Μπράουν. «Το 1986 όλα λειτουργούσαν όπως λειτουργούσαν στη Σοβιετική Ένωση, οπότε μπόρεσαν να κινητοποιήσουν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και εξοπλισμό και οχήματα έκτακτης ανάγκης στο σημείο».
«Ποιος θα αναλάμβανε μια τέτοια επιχείρηση αυτή τη στιγμή;»
Τι έχει συμβεί έως τώρα;
Το εργοστάσιο βομβαρδίστηκε τον Μάρτιο, αλλά δεν υπήρξε διαρροή ραδιενέργειας και οι αντιδραστήρες έμειναν άθικτοι. Τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία αλληλοκατηγορήθηκαν για αυτή την επίθεση.
Τον Ιούλιο, η Ρωσία είπε ότι η Ουκρανία είχε επανειλημμένα πλήξει το εργοστάσιο με drones και πυραύλους. Τα φιλοουκρανικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης ανέφεραν ότι «drone καμικάζι» έπληξαν τις ρωσικές δυνάμεις κοντά στο εργοστάσιο.
Το Reuters δεν μπόρεσε να επαληθεύσει τους ισχυρισμούς ουδεμίας πλευράς.
- Αύγ. 5: Το εργοστάσιο βομβαρδίστηκε δύο φορές. Τα καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος υπέστησαν ζημιές. Μια περιοχή κοντά στους αντιδραστήρες χτυπήθηκε.
Η Ρωσία είπε ότι η 45η Ταξιαρχία Πυροβολικού της Ουκρανίας έπληξε επίσης την περιοχή του εργοστασίου με οβίδες 152 χιλιοστών από την αντίθετη πλευρά του ποταμού Ντνίπρο. Η κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας της Ουκρανίας, Energoatom, δήλωσε ότι η Ρωσία άνοιξε πυρ κατά του εργοστασίου με πυραυλοβόλο.
- Αύγ. 6: Βομβαρδίστηκε ξανά, πιθανώς δύο φορές. Χτυπήθηκε μια περιοχή δίπλα στην εγκατάσταση αποθήκευσης ξηρών αναλωμένων πυρηνικών καυσίμων.
Η Energoatom είπε ότι η Ρωσία εκτόξευσε ρουκέτες στο εργοστάσιο. Οι ρωσικές δυνάμεις είπαν ότι η Ουκρανία το έπληξε με εκτοξευτή πυραύλων Uragan των 220 mm.
- Αύγ. 7: Βομβαρδίστηκε ξανά
Η Ρωσία είπε ότι η 44η Ταξιαρχία Πυροβολικού της Ουκρανίας χτύπησε το εργοστάσιο, προκαλώντας ζημιά σε γραμμή υψηλής τάσης. Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας δήλωσε ότι η ισχύς στους αντιδραστήρες 5 και 6 μειώθηκε στα 500 μεγαβάτ.