«Παρόλο που στη διάρκεια του έτους η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, εμείς δεν αισθανόμαστε την κίνηση αυτή, αν και κάθε μέρα η Γη βρίσκεται σε διαφορετική θέση απ’ αυτή που βρισκόταν την προηγούμενη. Έτσι από κάθε νέα θέση αντικρίζουμε τον Ήλιο από μια διαφορετική γωνία, καθώς μετακινείται καθημερινά από τη δύση προς την ανατολή. Γι’ αυτό άλλωστε βλέπουμε και διαφορετικούς αστερισμούς στις διαφορετικές εποχές».
Ο αστροφυσικός και επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου Διονύσης Π. Σιμόπουλος μας ξεναγεί στον ελληνικό ουρανό ανά εποχή εξηγώντας και αναλύοντάς μας ποιοι αστερισμοί είναι ορατοί ανάλογα με την κάθε εποχή, πώς πήρε το όνομά του ο κάθε μήνας του έτους και εισάγοντάς μας σε βασικές έννοιες της αστρονομίας.
Το τρίτο μέρος της σειράς «Ο ουρανός της Ελλάδας» (εκδόσεις Μεταίχμιο) κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες και είναι αφιερωμένο στον Χειμώνα.
Χωρισμένο σε πέντε μέρη, κάθε ένα από τα οποία αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια, με πληροφορίες όχι μόνο επιστημονικές, αλλά επίσης ιστορικές και λαογραφικές, το βιβλίο εκκινεί με τα δίσεκτα έτη και τα ημερολόγια.
Για τον μήνα Δεκέμβριο διαβάζουμε μεταξύ άλλων:
«Ο Δεκέμβριος, πάντως, όπως και αν το δει κάποιος, είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένος με τον εορτασμό των Χριστουγέννων στις 25 του μήνα. Ο κύριος, μάλιστα, λόγος που έκανε την Εκκλησία να προσδιορίσει τον εορτασμό των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου είναι η προσπάθεια των Πατέρων, όπως αναφέρει ο πάπας Γρηγόριος ο Α’, «να μετατραπούν βαθμιαίως αι εορταί των Εθνικών εις Χριστιανικάς», αφού η 25η Δεκεμβρίου ήταν για τη Ρώμη η κεντρική γιορτή των Σατουρναλίων και της γέννησης του «Αηττήτου Ηλίου», η γνωστή ως Dies Natalis Invicti Solis. Παράλληλα, οι αρχαίοι Έλληνες γιόρταζαν τα Κρόνια (αφιερωμένα στον Κρόνο) και τα Διονύσια, καθώς επίσης και τα θεοφάνια ή επιφάνια του ηλιακού θεού Φοίβου - Απόλλωνα.
Τα Σατουρνάλια ήταν η αρχαιότερη γιορτή των Ρωμαίων και την απέδιδαν στον Ρωμύλο ή στους Πελασγούς. Ξεχώρισε όμως από τις άλλες αγροτικές γιορτές τους το 217 π.Χ. Οι γιορτές αυτές έπαιρναν πανηγυρικό χαρακτήρα και είχαν κατακτήσει ολόκληρο τον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Άρχιζαν με τα Βρουμάλια, από τις 24 Νοεμβρίου ως τις 17 Δεκεμβρίου, και ακολουθούσαν τα Σατουρνάλια, από τις 18 έως τις 24 Δεκεμβρίου. Κατά την κεντρική ημέρα της εορτής του «Αηττήτου Ηλίου», στις 25 Δεκεμβρίου, εορταζόταν το γεγονός της τροπής του Ήλιου, που άρχιζε πάλι να ανεβαίνει στον ουρανό, να μεγαλώνουν οι ημέρες, και μαζί τους οι ζωογόνες ακτίνες του Ήλιου που ξανάκαναν τη Γη να καρποφορήσει.
[...] Η 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα εορτασμού των Χριστουγέννων καθιερώθηκε για πρώτη φορά στη Ρώμη κατά τα μέσα περίπου του 4ου μ.Χ. αιώνα, ενώ κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορίας του Ιουστινιανού, τον 6ο αιώνα, ο εορτασμός των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ανατολή εκτός από την Αρμενία, όπου διατηρήθηκε ο συνεορτασμός με τα Θεοφάνια στις 6 Ιανουαρίου.
[...] Ο εορτασμός της 25ης Δεκεμβρίου από τους αρχαίους είχε μία σπουδαία αστρονομική σημασία. Στην εποχή μας ο Ήλιος βρίσκεται στο νοτιότερο ύψος του στις 22 Δεκεμβρίου. Επί έξι μήνες κάθε μέρα χαμηλώνει όλο και περισσότερο στον ουρανό, ανατέλλοντας όλο και πιο αργά και δύοντας καθημερινά νωρίτερα. Μετά τις 22 Δεκεμβρίου όμως ο Ήλιος αρχίζει σιγά σιγά να αναρριχάται και πάλι στον ουρανό και οι μέρες αρχίζουν να μεγαλώνουν. Έτσι, τα μεσημέρια ο Ήλιος φαίνεται όλο και πιο ψηλά στον ουρανό. Ονομάζουμε την 22α Δεκεμβρίου ημέρα της «χειμερινής τροπής του Ήλιου», αφού ο Ήλιος σταματάει την προς νότο κίνηση του και τρέπεται προς την αντίθετη φορά, προς τον βορρά. Επειδή μάλιστα για μερικές ημέρες πριν και μετά τη «χειμερινή τροπή» ο Ήλιος φαίνεται να αργοστέκεται πάνω στην εκλειπτική σαν να είναι έτοιμος να σταματήσει, η χειμερινή τροπή ονομάζεται και «χειμερινό ηλιοστάσιο». Η ημέρα αυτή επισημαίνει επίσης την αρχή της εποχής του χειμώνα. Δεν ήταν όμως πάντα έτσι...»