Η απομάκρυνση του αρχηγού της Κρατικής Ασφάλειας της Ουκρανίας αποκάλυψε τη μάχη του Κιέβου, που μαίνεται μακριά από την πρώτη γραμμή του μετώπου, για την εκκαθάριση εντός των ισχυρών υπηρεσιών ασφαλείας της χώρας από συνεργάτες και πράκτορες των Ρώσων.
Ο Πρόεδρος, Βολοντίμρ Ζελένσκι έθεσε σε αναστολή τον επικεφαλής της Υπηρεσίας, Ιβάν Μπακάνοφ -παιδικό του φίλο που τον βοήθησε τόσο στην καριέρα του ως ηθοποιός όσο και στην ανέλιξή του στην ηγεσία της χώρας- καθώς και την Γενική Εισαγγελέα, Ιρίνα Βεντεντίκτοβα επικαλούμενος δεκάδες περιπτώσεις συνεργασίας μελών των υπηρεσιών τους στα κατεχόμενα από τις ρωσικές δυνάμεις ουκρανικά εδάφη.
Ο Ζελένσκι στάθηκε ιδιαίτερα μάλιστα στην περίπτωση του Όλεχ Κουλίνιτς, ενός ανώτερου στελέχους της SBU που διορίστηκε από τον Μπακάνοφ και του ανατέθηκε να εστιάσει στις εξελίξεις στην προσαρτημένη από την Ρωσία-ήδη από το 2014-περιοχή της Κριμαίας. Ο Κουλίνιτς συνελήφθη ως ύποπτος για προδοσία το Σάββατο ενώ είχε απολυθεί λίγο μετά την ρωσική εισβολή.
Ο ουκρανός πρόεδρος χαιρέτισε την επιχείρηση σε βάρος του Κουλίνιτς ως μέρος μιας διαδικασίας «αυτοκάθαρσης». Όπως είπε μάλιστα ότι οι διωκτικές αρχές έχουν ανοίξει 651 υποθέσεις που αφορούν πιθανή διάπραξη προδοσίας και συνεργασίας με τον εχθρό και ότι περισσότερα από 60 άτομα από τις υπηρεσίες του Μπακάνοφ και της Βενεντίκτοβα εκτιμάται πως εργάζονται αυτή τη στιγμή εναντίον του Κιέβου στα κατεχόμενα εδάφη.
Ο Βολοντίμιρ Φεσένκο, ειδικός αναλυτής με έδρα το Κίεβο, σχολίασε ότι υπόθεση Κουλίνιτς ήταν πιθανότατα η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι αφού είχε προηγηθεί το ταξίδι, εν καιρώ πολέμου, ενός στρατηγού της SBU στη Σερβία και πολλές υποψίες για προδοσία που αφορούσαν ορισμένους από τους περιφερειακούς επικεφαλής της Υπηρεσίας.
«Η απόφαση για τον Μπακάνοφ ήταν επιβεβλημένη» όπως λέει ο Φεσένκο και εξαιρετικά κρίσιμη. «Πρέπει να βάλουν τάξη, να καθαρίσουν την SBU και να ψάξουν για... πράκτορες. Όχι μόνο στην SBU φυσικά, αλλά η SBU είναι εξαιρετικά σημαντική».
Η SBU είναι η κύρια υπηρεσία που είναι υπεύθυνη για την αντικατασκοπεία και την εσωτερική ασφάλεια. Ιδρύθηκε την περίοδο δράσης της σοβιετικής KGB ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες να αναδιαρθρωθεί.
Η προδοσία στην Χερσώνα
Ένα νομοσχέδιο που αλλαγές στην SBU καταρτίστηκε το 2020 για να μειώσει τον τεράστιο αριθμό των εργαζομένων σε αυτή αλλά και για να καθορίσει καλύτερα τις αρμοδιότητές της. Αλλά η όλη προσπάθεια σταμάτησε με την ρωσική εισβολή όπως δήλωσε ο ειδικός σε θέματα Συντάγματος και Πολιτικών Επιστημών, Μπόνταν Μπονταρένκο.
Ο Μπακάνοφ, ένα αουτσάιντερ για την θέση του επικεφαλής της SBU αφού δεν είχε καμία σχέση με θέματα ασφάλειας (προέρχεται από τον χώρο το θεάματος κυρίως ως μάνατζερ και υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων και το Ζελένσκι), διορίστηκε επικεφαλής της υπηρεσίας από τον παιδικό του φίλο και πρόεδρο της χώρας το 2019. Ήταν ένα από τα νέα πρόσωπα που αναδείχθηκαν όταν ο πρώην ηθοποιός σε κωμικές σειρές κέρδισε τις εκλογές νωρίτερα εκείνο το έτος.
Ένα από τα ερωτήματα ήδη από την πρώτη φάση του πολέμου στην Ουκρανία ήταν είναι γιατί η νότια περιοχή της Χερσώνας έπεσε στα χέρια των ρωσικών δυνάμεων τόσο γρήγορα σε αντίθεση με τη σκληρή ουκρανική αντίσταση γύρω από το Κίεβο που μάλιστα ανάγκασε τη Μόσχα να εγκαταλείψει την προώθησή της στην πρωτεύουσα.
«Ήταν προφανές ότι υπήρχε ένας θησαυρός στην περιοχή Χερσώνα», είπε ο Φεσένκο. «Το ότι υπήρχαν πράκτορες είναι προφανές, τώρα θα υπάρξει σκληρή αντικατασκοπεία και έξοδος αυτών των πρακτόρων. Γι′ αυτό το ζήτημα της SBU είναι τόσο σημαντικό. Επειδή είναι η SBU που πρέπει να χειριστεί την αντικατασκοπεία... Και αποδείχθηκε ότι υπήρχαν και Ρώσοι πράκτορες στην SBU».
Κατά τη διάρκεια ενός διαγγέλματός του στις 31 Μαρτίου, ο Ζελένσκι ανακοίνωσε την απόλυση του Σερχί Κριβορούτσκα, περιφερειακού επικεφαλής της SBU για τη Χερσώνα, και ενός άλλου στρατηγού της SBU.
«Τώρα δεν έχω χρόνο να ασχοληθώ με όλους τους προδότες. Αλλά σταδιακά θα τιμωρηθούν όλο», είχε προειδοποιήσει.
Ο Μπονταρένκο είπε ότι το πρόβλημα όσων συνεργάζονταν με τη Μόσχα και ρώσων πρακτόρων ήταν πιο οξύ το 2014 όταν η Ρωσία προσάρτησε τη χερσόνησο της Κριμαίας. «Τώρα είναι σίγουρα μικρότερο, αλλά παραμένει», είπε, δίνοντας το παράδειγμα της Χερσώνας.
Ο Μπονταρένκο είπε πως εκτιμά ότι οι ανακοινώσεις του Ζελένσκι πιθανότατα αποσκοπούν στο να φανεί ότι ο πρόεδρος της χώρας αναλαμβάνει δράση ενάντια στο πρόβλημα της ρωσικής διείσδυσης και πως θα βοηθήσει στην εδραίωση του εξουσίας του προέδρου.
«Αυτές οι πληροφορίες σχετικά με εσωτερικούς ελέγχους...δημιουργούν μια βάση και ένα κλίμα για να πούμε στον κόσμο ”να κοίτα, υπάρχει ένα πρόβλημα και προσπαθώ να το λύσω με αυτόν τον τρόπο”», σχολίασε ο Μπονταρένκο.