«Από την κατάρριψη του ρωσικού στρατιωτικού αεροσκάφους στην αγορά των ρωσικών S-400» τιτλοφορείται άρθρο του Αλί Τουϊγκάν, Τούρκου πρώην διπλωμάτη – ο οποίος, μεταξύ άλλων, έχει διατελέσει πρέσβης στην Ουάσινγκτον, στη Βαγδάτη, στο ΝΑΤΟ και στην Αθήνα.
Όπως σημειώνει στο κείμενό του, που αναρτήθηκε στο blog του, Diplomatic Opinion, στην αρχή της συριακής κρίσης οι δύο χώρες βρίσκονταν σε αντιδιαμετρικές θέσεις, ωστόσο οι σχέσεις τους παρέμεναν σταθερές- μέχρι τις 24 Νοεμβρίου 2015 και την κατάρριψη του ρωσικού Su-24 που είχε παραβιάσει για δευτερόλεπτα τον τουρκικό εναέριο χώρο. «Δεν ήταν “ατύχημα”. Ήταν ένα τραγικό “περιστατικό”» γράφει σχετικά, υπογραμμίζοντας πως τα πράγματα θα ήταν πιο εύκολο να εξηγηθούν εάν οι σχέσεις των δύο χωρών ήταν έντονα ανταγωνιστικές.
«Αλλά οι δύο χώρες είχαν μια σταθερή, φιλική και αμοιβαία επικερδή σχέση για δεκαετίες. Η Ρωσία κάλυπτε πάνω από το 50% των τουρκικών αναγκών φυσικού αερίου. Κάθε χρόνο πάνω από 4 εκατομμύρια Ρώσοι ταξίδευαν στην Τουρκία...τουρκικές εταιρείες είχαν συμβόλαια αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων στη Ρωσία...οι πρόεδρο Πούτιν και Ερντογάν πάντα έδιναν την εντύπωση πως διατηρούσαν μια στενή προσωπική σχέση» σημειώνει ο Τουϊγκάν, προσθέτοντας πως μετά το συμβάν ο Πούτιν εκτόξευσε έντονες κατηγορίες προς την Τουρκία για σχέσεις με το ISIS και επέβαλε κυρώσεις σε βάρος της Άγκυρας.
«Μια εβδομάδα μετά το περιστατικό, ο πρωθυπουργός Νταβούτογλου πήγε στις Βρυξέλλες. Μετά τις συνομιλίες τους, ο ίδιος και ο γγ του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, είχαν μια κοινή συνέντευξη Τύπου. Ο κ. Στόλτενμπεργκ δήλωσε πως είχαν συζητήσει το περιστατικό και όλοι οι σύμμαχοι υποστήριζαν πλήρως το δικαίωμα της Τουρκίας να υπερασπίζεται την εδαφική της ακεραιότητα και τον εναέριο χώρο της. Πρόσθεσε πως επιδοκιμάζει τις προσπάθειες της Τουρκίας για αποκλιμάκωση της κατάστασης...σε γενικές γραμμές, ο Στόλτενμπεργκ υποστήριξε την τουρκική εκδοχή περί του συμβάντος, τάχθηκε υπέρ του δικαιώματος της Τουρκίας να υπερασπίζεται τα σύνορά της, μα ζήτησε ηρεμία».
Όπως γράφει στη συνέχεια ο Τούρκος πρώην πρέσβης, «φάνηκε πως η κατάρριψη του Su-24 βοήθησε τη Συμμαχία και την Τουρκία να θυμηθούν η μία την άλλη. Η πραγματικότητα ωστόσο ήταν πως οι χώρες του ΝΑΤΟ προτιμούσαν να αποφύγουν μια σύγκρουση με τη Ρωσία για ένα περιστατικό το οποίο έλαβε χώρα χωρίς να τους ζητηθεί ο λόγος».
Από εκεί και πέρα, ο Τουϊγκάν γράφει πως επικράτησε η πραγματικότητα: «Η Άγκυρα αναγκαστικά αναγνώρισε πως η αντιπαράθεση με τη Ρωσία δεν ήταν βιώσιμη. Οπότε, τον Ιούνιο του 2016, η Τουρκία ζήτησε συγνώμη για το περιστατικό, και άρχισε μια προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων. Αλλά οι ατυχίες δεν είχαν τελειώσει,. Στις 19 Δεκεμβρίου 2016, ο Αντρέι Καρλόφ, Ρώσος πρέσβης στην Τουρκία, δολοφονήθηκε από έναν Τούρκο αστυνομικό εκτός υπηρεσίας, με περίεργες σχέσεις, σε έκθεση τέχνης στην Άγκυρα».
«Αργότερα το 2017, η Τουρκία υπέγραψε τη συμφωνία για τους S-400 με τη Ρωσία, στην πρώτη της μεγάλη αγορά όπλων από τη Μόσχα. Οι σύμμαχοι της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ επέκριναν τη συμφωνία, αλλά η Άγκυρα απάντησε πως ήταν δική της, κυρίαρχη απόφαση. Καθώς οι επικρίσεις γίνονταν πιο έντονες, η Άγκυρα απαντούσε απλά πως ήταν “κλεισμένη συμφωνία”».
Ο Τούρκος πρώην διπλωμάτης αναγνωρίζει πως υπάρχει βάση στα τουρκικά επιχειρήματα υπέρ των S-400 όσον αφορά στην τιμή και στη μεταφορά τεχνογνωσίας, «ωστόσο είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως η Ρωσία θα ήταν πιο γενναιόδωρη προς την Τουρκία ως προς τη μεταφορά αμυντικής τεχνολογίας από ό,τι οι σύμμαχοι της Άγκυρας. Η Μόσχα πιθανότατα ενδιαφερόταν περισσότερο να προκαλέσει ρωγμές στις σχέσεις της Τουρκίας και της Δύσης, παρά για τα 2,5 δισ. δολάρια που θα βγάλει από τη συμφωνία. Ωστόσο, επί της προκειμένης, φαίνεται πως τα πέτυχε και τα δύο».
Ο Τουϊγκάν υπενθυμίζει πως, όποτε η Άγκυρα ζήτησε βοήθεια από το ΝΑΤΟ για την άμυνά της, της δόθηκε, αναφέροντας την αποστολή συστοιχιών πυραύλων από τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Ολλανδία και τις ΗΠΑ. Επίσης, θέτει το ερώτημα ποιες είναι οι απειλές που ανησυχούν τόσο πολύ την Άγκυρα και θέλει τους πυραύλους. «Θα αναπτυχθούν εναντίον απειλών από τους γείτονες της Τουρκίας; Αν ναι, ποιες είναι αυτές οι χώρες;» διερωτάται σχετικά.
«Την προηγούμενη εβδομάδα, ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ είπε πως η εγκατάσταση των S-400 θα αρχίσει τον Οκτώβριο, Πρόσθεσε ότι η προμήθεια των ρωσικών συστημάτων αεράμυνας δεν ήταν η προτίμηση της Τουρκίας, αλλά αναγκαστική επιλογή για την προστασία των Τούρκων πολιτών. Επίσης είπε ότι η τουρκική πολεμική αεροπορία σκέφτεται πού να εγκαταστήσει τις συστοιχίες. Μία ημέρα αργότερα, εκπρόσωπος του Πενταγώνου απείλησε πως ούτε τα μαχητικά 5ης γενεάς F-35 ούτε τα συστήματα αεράμυνας Patriot θα είναι διαθέσιμα στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις εάν πάρουν S-400».
Όπως σημειώνει ο Τούρκος πρώην διπλωμάτης, προκύπτει το ερώτημα: Ποια είναι η λογική της συμφωνίας για τους S-400 από πλευράς της Άγκυρας.
«Αν το εξετάσει κανείς στο ευρύτερο πλαίσιο των σχέσεων της Τουρκίας με τη Ρωσία, κάποιος δεν μπορεί παρά να συμπεράνει ότι το συμβόλαιο για τους S-400 ήταν το τίμημα που έπρεπε να πληρώσει η Τουρκία για το ζήτημα της κατάρριψης του Su-24 και τη δολοφονία του πρέσβη ώστε να αποκατασταθούν οι σχέσεις της με τη Μόσχα. Επειδή η εξελιγμένη πολυδιάστατη οικονομική συνεργασία με τη Ρωσία δεν είναι κάτι που η Άγκυρα μπορεί να εγκαταλείψει εύκολα. Επιπλέον, η Άγκυρα δεν έχει άλλη επιλογή από το να συνεργαστεί με τη Ρωσία στη Συρία. Οι σύμμαχοι της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ θα ήταν καλό να δουν τη συμφωνία με αυτόν τον τρόπο, ως εξιλέωση της Τουρκίας προς τη Ρωσία μετά από δύο τραγικά περιστατικά, και να αποφύγουν την επιδείνωση των σχέσεών τους με την Άγκυρα. Και η Άγκυρα πρέπει να σταματήσει τη συνεχή αντιδυτική ρητορική της» γράφει ο Τουϊγκάν- ο οποίος παράλληλα χαρακτηρίζει την εμπλοκή της χώρας του στη Συρία τεράστιο λάθος («το μεγαλύτερο λάθος εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας στην ιστορία της Τουρκικής Δημοκρατίας»), κάτι που, κατά τον ίδιο, η κυβέρνηση οφείλει να αναγνωρίσει.
«Πριν εμπλακούμε, οι σχέσεις μας με τη Ρωσία ήταν σταθερές. Το μόνο μας πρόβλημα με τη Δύση ήταν η υποχώρηση της δημοκρατίας στη χώρα μας. Σήμερα, δυστυχώς, βρισκόμαστε σε έναν πολύ στενό δρόμο ανάμεσα στους δυο τους, με μεγάλες λίστες προβλημάτων. Οκτώ χρόνια πριν, αρχίσαμε να συνεργαζόμαστε με τους συμμάχους μας στο ΝΑΤΟ για την ανατροπή του Άσαντ, και ήμασταν απέναντι στη Ρωσία. Μετά από οκτώ χρόνια, συνεργαζόμαστε με τη Ρωσία και είμαστε σε αντιπαράθεση με τους συμμάχους μας στο ΝΑΤΟ για υποστήριξη τρομοκρατών. Σε έναν εξαιρετικά ανάστατο κόσμο, είναι ξεκάθαρο: Η Τουρκία μπορεί μόνο να πλεύσει προς πιο ήρεμα ύδατα με λογική, αθόρυβη διπλωματία και επιστροφή στο μονοπάτι της δημοκρατίας» καταλήγει ο Τούρκος πρώην πρέσβης.