Γράφει η Ασημένια Μισιρλή Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Φωκίδας
Το πρόγραμμα σπουδών των ελληνικών σχολείων είναι σχεδιασμένο για να παρέχει γενικές και ειδικές γνώσεις στα παιδιά που καλούνται να εξασκήσουν τη λογική, τη μνήμη αλλά και τη φαντασία τους, προκειμένου να προετοιμαστούν για μια ομαλή ενήλικη επαγγελματική ζωή. Ωστόσο, τη δεδομένη στιγμή, λείπει ένα σημαντικό πρακτικό κομμάτι γνώσεων, που στην εποχή μας είναι πιο κρίσιμο από ποτέ. Οι οικονομικές γνώσεις, ο λεγόμενος χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός, είναι ένα πεδίο που πρέπει να ενισχυθεί για πολλαπλούς λόγους, κυρίως γιατί οδηγεί σε μελλοντικούς υπεύθυνους ενήλικες που, γνωρίζοντας να διαχειρίζονται τα οικονομικά τους, πετυχαίνουν την ατομική αλλά και συλλογική ευημερία.
Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός σε Ελλάδα και Ευρώπη
Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός, ή εγγραμματισμός, αναφέρεται σε έναν συνδυασμό γνώσεων, δεξιοτήτων και συμπεριφορών, που ενισχύει την ικανότητα αποτελεσματικής διαχείρισης των οικονομικών σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Πρόκειται δηλαδή για ένα σύνολο ικανοτήτων, που οδηγεί στην ατομική ευημερία, μειώνει το οικονομικό άγχος, και εξασφαλίζει μια σταθερή οικονομική ζωή.
Τα επίσημα στοιχεία για τα επίπεδα του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, στην Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα δημιουργούν ανησυχία. Πρόσφατη έρευνα της Κομισιόν έδειξε ότι μόλις το 52% των Ευρωπαίων ήταν σε θέση να απαντήσει σε τουλάχιστον τρεις από πέντε βασικές ερωτήσεις χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Διαπιστώθηκαν, μάλιστα, κενά γνώσης σε κρίσιμους τομείς. Για παράδειγμα, μόλις ένας στους τρεις σε όλη την ΕΕ κατανοεί τη σχέση μεταξύ πληθωρισμού και αγοραστικής δύναμης. Η έρευνα κατέδειξε επίσης σημαντικές διακυμάνσεις στο επίπεδο της οικονομικής παιδείας μεταξύ των κρατών-μελών, με την Ολλανδία να αναδεικνύεται πρωταθλήτρια (73%), ενώ στην τελευταία θέση βρέθηκε η γειτονική Βουλγαρία (36%).
Για την Ελλάδα τα στοιχεία είναι αποκαρδιωτικά. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, η χώρα μας κατατάσσεται στην 23η θέση από τις 27 στις χρηματοοικονομικές δεξιότητες, ενώ σύμφωνα με έρευνα της MRB για λογαριασμό της Alpha Bank, ο δείκτης του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στην Ελλάδα βρίσκεται στο 56, με τον ΟΟΣΑ να δίνει μέσο ευρωπαϊκό όρο το 61 στον αντίστοιχο δείκτη.
Ο κρίσιμος ρόλος της Εκπαίδευσης
Αν και η ιδέα του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού μπορεί να φαίνεται πολύ μακριά από την ξεγνοιασιά της παιδικής ή εφηβικής ηλικίας, ο εξοπλισμός των νέων από νωρίς με οικονομικές γνώσεις και δεξιότητες, μπορεί να έχει βαθύ αντίκτυπο στη μελλοντική οικονομική τους ευημερία.
Είναι γεγονός ότι τα παιδιά, και ιδιαίτερα οι έφηβοι, είναι πιο δεκτικοί στη μάθηση και στη διαμόρφωση νέων συνηθειών. Γι’ αυτό και ο ρόλος της εκπαίδευσης σε θέματα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού μπορεί να βοηθήσει στην εδραίωση θετικών οικονομικών συμπεριφορών που θα διαρκέσουν μια ζωή. Μελέτη του 2019, η οποία δημοσιεύτηκε στο “Journal of Behavioral and Experimental Finance”, διαπίστωσε, ότι τα προγράμματα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού που εφαρμόστηκαν σε δευτεροβάθμια σχολεία οδήγησαν σε σημαντική αύξηση των υπεύθυνων οικονομικών συμπεριφορών στην πρώιμη ενηλικίωση.
Εφοδιάζοντας, λοιπόν, τους νέους με οικονομικές γνώσεις και εργαλεία στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο, μπορούμε να τους αποτρέψουμε από το να διαμορφώσουν συνήθειες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε οικονομικές δυσκολίες αργότερα στη ζωή τους.
Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η ενσωμάτωση μαθημάτων χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στο σχολικό πρόγραμμα σπουδών, τόσο στο Γυμνάσιο όσο και στο Λύκειο, με σαφώς καθορισμένους μαθησιακούς στόχους και αφιερωμένες ώρες διδασκαλίας. Σε αυτή την κατεύθυνση, η ανάπτυξη τυποποιημένων αξιολογήσεων μπορεί να βοηθήσει στην παρακολούθηση της προόδου, στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων οικονομικής παιδείας και στον εντοπισμό τομέων προς βελτίωση.
Σε αυτήν την κατεύθυνση βοηθούν και εναλλακτικές πρωτοβουλίες από παγκόσμιους και ευρωπαϊκούς φορείς, τον ιδιωτικό τομέα αλλά και από Μη Κερδοσκοπικούς Οργανισμούς. Η συνεργασία λοιπόν της δημόσιας εκπαίδευσης με όλους αυτούς τους φορείς μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ελκυστικών και ηλικιακά κατάλληλων εκπαιδευτικών υλικών και πόρων.
Σχολεία της Φωκίδας, για παράδειγμα, και ιδιαίτερα από την Άμφισσα, την Ιτέα και τους Δελφούς, πήραν μέρος στις εκπαιδευτικές δράσεις του προγράμματος εταιρικής υπευθυνότητας της Alpha Bank, με το όνομα IQonomy, ενώ συμμετείχαν ενεργά στο 9ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, όπου είχαν την ευκαιρία να κάνουν ερωτήσεις σε πάνελ που διοργάνωσε η Alpha Bank για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό.
Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων, οι εκπαιδευτικοί της περιοχής μας γνώρισαν και το πρόγραμμα «Αλφαβητάρι Οικονομικών» της ActionAid, το οποίο ήδη «τρέχει» στα σχολεία όλης της Ελλάδας και αναμένεται να ωφελήσει πάνω από 1.000 εκπαιδευτικούς και 10.000 μαθητές και μαθήτριες έως τον Αύγουστο του 2024. Το «Αλφαβητάρι Οικονομικών» είναι εγκεκριμένο από το Υπουργείο Παιδείας, επεκτείνοντας ουσιαστικά τις δυνατότητες εκπαίδευσης και κατάρτισης για παιδιά όλων των ηλικιών αλλά και εκπαιδευτικούς.
Είναι σαφές πως το σχολικό περιβάλλον οφείλει να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και την προώθηση των οικονομικών γνώσεων, ώστε να δημιουργηθούν κοινωνικά ενεργοί και οικονομικά υπεύθυνοι πολίτες. Σε αυτήν την κατεύθυνση είναι ανάγκη να συνεργαστούμε όλοι μαζί προκειμένου να επιτύχουμε κοινωνική και οικονομική ευημερία.