“Adrian welcomed us on our arrival. He was all animation; you could no longer trace in his look of health, the suffering valetudinarian; from his smile and sprightly tones you could not guess that he was about to lead forth from their native country, the numbered remnant of the English nation, into the tenantless realms of the south, there to die, one by one, till the LAST MAN should remain in a voiceless, empty world.”
Πρόκειται για μία φουτουριστική ιστορία τραγικού έρωτα και μια δυσοίωνη προφητεία για το τέλος (!) του ανθρώπινου γένους μετά από έναν τρομακτικό λοιμό, μια πανδημία δηλαδή, στο τέλος του 21ου αιώνα!
Είναι ο τελευταίος άνθρωπος, αυτός που θα καταγράψει τις τελευταίες αναμνήσεις της ανθρωπότητας, ο Λάιονελ, ένας πρωτόγονος που τού διδάσκει τον πολιτισμό και τα φώτα ένας πρίγκιπας - ποιητής. Εν προκειμένω ανιχνεύω τον Σοφό Άγριο του Ρουσσώ και τα εν γένει πρότυπα του Διαφωτισμού. Ο Last Man, το απίστευτο, ρομαντικό μυθιστόρημα σε τρεις πληθωρικά ανοικονόμητους τόμους που δημοσιεύτηκε το 1826, οχτώ, ολόκληρα χρόνια μετά τον σύγχρονο Προμηθέα, τον δαίμονα του μοντερνισμού, δόκτορα Φρανκενστάιν (1818).
Στο βιβλίο αυτό η Μαίρη Σέλεϊ (1797 - 1851) μεταφέρει τον άπειρο έρωτα και θαυμασμό της για τον αδικοχαμένο, τον πνιγμένο στα ανοιχτά του Λιβόρνο, άντρα της και ποιητικό γίγαντα του Ρομαντισμού Πέρσι, Μπους Σέλεϊ. Είναι ο ιδεαλιστής Άντριαν που αγωνίζεται να μεταμορφώσει έναν κόσμο ο οποίος όμως αρνείται ν′ αλλάξει. Επίσης σκιαγραφείται η πληθωρικά δυναστική φιγούρα του Μπάιρον στο πρόσωπο του Ρέημον ο οποίος μάλιστα σκοτώνεται σ′ ένα νέο πόλεμο Ελλήνων και Τούρκων έξω από τα τείχη - καταπληκτικό - της Κωνσταντινούπολης (sic) γύρω στο 2092!
Είναι προφανές ότι η φεμινίστρια ποιήτρια και μυθιστοριογράφος, η ερωμένη του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου ο οποίος διετέλεσε δάσκαλος της στα ελληνικά, προβάλλει στο απώτερο μέλλον την ζωντανή ιστορία της εποχής της, τον θάνατο του Μπάιρον στο Μεσολόγγι αλλά και τους φόβους ή την απαισιοδοξία της για μία προϊούσα καταστροφή της ανθρωπότητας. Μια καταστροφή μάλιστα που θα προέλθει από τις καταχρήσεις κι από μόλυνση λόγω ... κρεοφαγίας! Απίστευτο;
Έτσι είναι. Η μεγάλη τέχνη υπήρξε ανέκαθεν προφητική.
Το δυστοπικό, μελλοντολογικό αυτό μυθιστόρημα θεωρήθηκε φρικαλέα βάναυσο για την εποχή του και ο εκδότης της Σέλεϊ, η οποία ειρήσθω εν παρόδω ζούσε (!) από την συγγραφική της εργασία, τής ζήτησε να συνθέσει κάτι πιο εύπεπτο.
Το μυθιστόρημα Ο Τελευταίος Άνθρωπος αποτέλεσε το πρότυπο για την ιστορία του Έντγκαρ Άλαν Πόε The mask of the red death ”Η μάσκα του κόκκινου θανάτου” ενώ το κατάκλεψε κυριολεκτικά ο Τζακ Λόντον το 1912 στο μυθιστόρημά του The Scarlet Plague όπου το δυσοίωνο κλίμα και οι εικόνες του εκβαρβαρισμού της Σέλεϊ μεταφέρονται αυτούσιες. Και ο Λόντον προφητεύει την πανδημία αλλά και τον απορφανισμό του ανθρώπινου είδους ανάμεσα στο 2010 και το 2070. Δηλαδή έχουμε ακόμη λίγο χρόνο!
Διαβάζουμε: New York city and Chicago where in chaos. A third of the New York police were dead. Their chief was also dead likewise the mayor. All law & order had ceased, the bodies were lying in the streets unburied. All railroads and vessels carrying food and such things into the great city had ceased running and mobs of the hungry poor we’re pillaging the stores and warehouses. Murder and robbery and drunkness were everywhere.
Περιττό να πούμε ότι και η Πανούκλα του Καμύ, δημοσιευμένη αμέσως μετά το ολοκαύτωμα και τη φρίκη του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, το 1947, οφείλει πάρα πολλά στον Τελευταίο Άνθρωπο.
Κατ′ ουσίαν η Μαίρη Σέλλεϋ με τον Φρανκενστάιν φαντάζεται τη γένεση του νέου ανθρώπου μέσα από την ”δημιουργική” συρραφή τεμαχισμένων πτωμάτων μέσω της φαουστικής χρήσης της επιστήμης. Αντίθετα στον Τελευταίο Άνθρωπο παρουσιάζει κλινικά τον διαμελισμό του σώματός του, κορεσμένου και παρηκμασμένου, πολιτισμού ως συνόλου.
ΥΓ. Μεταφράζω πρόχειρα:
”... Το θανατικό περνάει από την Ασία και τις όχθες του Νείλου στις ακτές της Κασπίας... από τον Ελλήσποντο ως τη θάλασσα του Ομάν εξαπλώνεται ένας αιφνίδιος πανικός. Οι άνθρωποι γεμίζουν τα τζαμιά, οι γυναίκες τρέχουν στους τάφους, κάνουν προσφορές στους νεκρούς ελπίζοντας ότι θα επιζήσουν. Αυτό που συμβαίνει παντού ονομάζεται μεν επιδημία αλλά το τεράστιο ερώτημα παραμένει ακόμα αναπάντητο.
Πώς προέκυψε αυτή η επιδημία, πώς γενικεύτηκε και εξαπλώθηκε κι από πού;
Η Αγγλία ήταν ακόμα ασφαλής όμως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία μαζί με την Ισπανία έχουν εκτεθεί, μολυνθεί ανεπανόρθωτα. Επίσης καταστρέφονται ολόκληρες Πολιτείες της Αμερικής ενώ οι εύφορες κοιλάδες της Ινδίας, οι γαίες της Κίνας είναι έρημα ερείπια.
Τα έθνη δεν υφίστανται πια! Όπως δεν υπάρχουν πλέον ούτε η γνώση, ούτε ο πολιτισμός, ούτε η τέχνη, όλα καταστράφηκαν! Μαζί και το εμπόριο, η λογοτεχνία, η μουσική, το θέατρο, η βιομηχανία, οι μεταφορές και επικοινωνίες,
η γεωργία ...Και είμαι τώρα μόνος εγώ, ο ύστατος επιζών, ένας βοσκός σε μια σπηλιά της Ιταλίας για να γράψω αυτό το βιβλίο, την ιστορία του Τελευταίου Ανθρώπου. Ποιός όμως θα τη διαβάσει; Για ποιούς γράφω; Τελικά θα την αφιερώσω αποκλειστικά σε νεκρούς...”
Προφητικό κείμενο οπωσδήποτε που αναφέρεται εκτός των άλλων και στο μέλλον της γραφής!
Σημείωση: Πρόχειρη βιβλιογραφία μια και το βιβλίο δεν κυκλοφορεί στα ελληνικά: Jill Lepore, Don’t come any closer, New Yorker, March 30, 2020 και βέβαια στο διαδίκτυο.