Οι γιορτές αυτές δύσκολα θα ξεχαστούν. Πώς γίνονται αντιληπτές μέσα από την ματιά εμβληματικών ανθρώπων του πολιτισμού και της διανόησης; Πως τις ζουν φέτος; Τι σκέφτονται γι’ αυτή την συγκυρία; Με ποιες ”τεχνικές” την αντιμετωπίζουν; Η HuffPost δίνει τον λόγο σε δυο, αγαπημένους του κοινού, και βραβευμένους λογοτέχνες, τον Θανάση Βαλτινό και την Μαρία Λαμπαδαρίου Πόθου.
Θανάσης Βαλτινός: Η μοναξιά είναι μια κατάσταση που μας κάνει να αντιδρούμε
- Σε τι θα μας ωφελήσει, πιστεύετε, η περίοδος του εγκλεισμού που μας επέβαλλε η πανδημία του κορονοϊού;
Μια εμπειρία, ακόμα και μια εμπειρία δυσάρεστη μπορεί να μας κάνει περισσότερο ”σοφούς” σε πολλά.
- Πώς διαχειρίζεστε την μοναξιά σ′ αυτή την ειδική συνθήκη που ζούμε τους τελευταίους μήνες;
Η μοναξιά είναι μια κατάσταση που πολλές φορές μας κάνει να σκεφτόμαστε, να λειτουργούμε και να αντιδρούμε. Κι αυτό είναι κάτι που σίγουρα μας κάνει καλό να έχουμε στο νου μας. Η μοναξιά θέλει ωριμότητα να την διαχειριστείς, κι αυτή είναι που πηγάζει, μεταξύ άλλων, από την πείρα της ζωής. Και να μην ξεχνάμε επίσης ότι η μοναξιά θέλει πειθαρχία.
- Θεωρείτε ότι ο ιός στάθηκε κάπως ”άδικος” με τους ανθρώπους της μεγαλύτερης ηλικίας;
Δεν υπάρχει δικαιοσύνη σε δύσκολους καιρούς. Κανείς δεν μπορεί να γυρέψει δικαιοσύνη. Ετσι μας δόθηκε αυτή η κατάσταση και χωρίς αυτή την παραδοχή δεν θα μπορέσουμε να την αντιμετωπίσουμε.
- Ποια είναι η ευχή σας για τον καινούργιο χρόνο;
Περισσότερη ελευθερία. Εννοώ ελευθερία στα μέτρα του ανθρώπου. Ελευθερία που μπορεί να μας κάνει ευτυχισμένους αλλά και πιο υπεύθυνους.
Ο Θανάσης Βαλτινός είναι Ελληνας πεζογράφος, διηγηματογράφος, σεναριογράφος και Ακαδημαϊκός. Έχει τιμηθεί με το βραβείο σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών για την ταινία Ταξίδι στα Κύθηρα (1984) και με το κρατικό βραβείο μυθιστορήματος για το βιβλίο του Στοιχεία για τη δεκαετία του ΄60 (1990), με το διεθνές βραβείο Καβάφη (2001) και το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών Πέτρος Χάρης (2002). Το 2012 του απονεμήθηκε το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων και της Λογοτεχνίας από το Υπουργείο Παιδείας για το σύνολο του έργου του.
Μαρία Λαμπαδαρίου - Πόθου: Η μοναξιά μας άφησε μια αίσθηση ματαιότητας
- Γράφω γιατί έτσι μόνο μπορώ να υπάρχω. Πόσο ισχυροποιήθηκε αυτή η στάση ζωής που έχετε εκφράσει μέσα από την ιστοσελίδα σας την εποχή της πανδημίας;
Προσπάθησα να κρατηθώ από τη φράση αυτή. Να κάνω μετερίζι τα βιβλία μου. Να απομυθοποιήσω το μονοκύτταρο τέρας που τρέχει με χίλια πόδια σε χίλιους δρόμους ταυτόχρονα και ροκανίζει τον πλανήτη. Αυτός ο αρχέγονος δράκοντας της Αποκάλυψης που τον σμίκριναν οι χιλιετίες του, τον έκαναν αόρατο.
Ο φόβος έχει μια δύναμη που καταλύει με την ίδια μέθοδο τον μοναχικό άνθρωπο ή ένα ολόκληρο λαό. Και, προσωπικά, κάθε φορά που έρχεται στη ζωή μου με κάνει να ζω σελίδες Κάφκα. Και προσπάθησα να αμυνθώ. Πήρα το μαγικό στοιχείο του παραμυθιού, για να μπορέσω να τον απομυθοποιήσω, και τον έκανα παραμύθι. Ένα παραμύθι για μεγάλους.
Στον πολιτισμό του αρχαίου κόσμου, βρίσκεις μια βαθιά σοφία. Όταν ο άνθρωπος, με την αλαζονεία του ή την ασέβεια προς τη Φύση, διέπραττε Ύβρι, πάει να πει, διατάρασσε την “αφανή αρμονίη” του Ηράκλειτου, δεχόταν την τιμωρία. Ήταν μια συμφορά που έπεφτε στη ζωή του ή στην πόλη, το “μίασμα” ή “άγος”, που τον οδηγούσε στον καθαρμό και στον φωτισμό της συνείδησης.
-Εσείς πιστεύετε ότι θα μας κάνει σοφότερους η πιο “κεκαθαρμένους” η περιπέτεια της πανδημίας;
Θέλω να το πιστεύω. Αν και ο φόβος ο ίδιος, όπως τον βιώσαμε με τον εγκλεισμό αλλά και την ταπείνωση της εξάρτησής μας από την μονοκύτταρη εξουσία, έβγαλε ένα “παράλογο” από την ανθρώπινη ψυχή. Μια τάση αναρχίας σε κάποιες συμπεριφορές. Όμως, εν τέλει, πιστεύω πως ο σημερινός χειμαζόμενος άνθρωπος, σε καιρούς νηνεμίας – στους οποίους ελπίζουμε – θα γίνει πιο σοφός και με έναν ιδιαίτερο σεβασμό προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο.
-Πώς διαχειρίζεστε την μοναξιά κι εν γένει αυτή την τόσο διαφορετική συνθήκη; Τι σκέφτεστε γύρω από την μοναξιά;
Η έννοια της μοναξιάς έχει πολλά επίπεδα. Μπορεί να είναι μια κατάσταση μελαγχολίας ή μια ευλογημένη δημιουργική ευφορία. Κι εγώ προσπαθώ να ζω την μοναξιά σαν ευλογία. Χωρίς αυτήν ποτέ δεν θα έγραφα τα τεράστια (σε όγκο) μυθιστορήματα μου, όπως το “Πήραν την Πόλη, πήραν την”, που είναι λεπτό προς λεπτό οι τελευταίες ημέρες πολιορκίας της Βασιλεύουσας σε 760 σελίδες. Ή όπως το “Ξύλινο Τείχος” μου που είναι ολόκληρο το έπος του αρχαίου κόσμου και μου στοίχισε άπειρη έρευνα και ψυχή.
-Εκτός από το γράψιμο ποιες άλλες είναι οι ”αντιστάσεις” σας; Με ποιες ”τεχνικές” αντιμετωπίζετε την κατάσταση;
Διαβάζω. Πολλές φορές διαβάζω ξανά τα βιβλία που αγαπώ, Όπως την ποίηση του Έλιοτ ή του Ελύτη. Όπως οποιοδήποτε κείμενο του Μπέκετ. Πόσο μας βοηθά το βιβλίο που αγαπάμε το ξέρει εκείνος που ευνοήθηκε από αυτό. Βρίσκω πως είναι ιαματικό το διάβασμα ενός βιβλίου που αγαπάς. Από τα δικά μου μυθιστορήματα διαβάζω ξανά μόνο τον “Άγγελο της Στάχτης”. Μέσα στην πανδημία τον διάβασα ξανά και με βοήθησε. Περπατούσα με τον Άγγελό μου στα ασφοδελά μονοπάτια της ομίχλης, στους υγρούς λειμώνες της νέκυιας, και αισθανόμουν μαγικά. Ύστερα, αγαπώ τους φίλους μου. Για εμένα η φιλία ήταν πάντα ιερή. Δεν χρειάζονται πολλοί. Και πάντα μέσα σε μια απόλυτη ειλικρίνεια και καθαρότητα. Η φιλία είναι από τα πιο ωραία δώρα της ψυχής.
-Τι πιστεύετε ότι θα γραφτεί από την ιστορία γι′ αυτή την περίοδο της ανθρωπότητας;
Νομίζω, πρέπει να αποστασιοποιηθεί πρώτα. Να πάρει τον όγκο της στον χρόνο. Σίγουρα, πιστεύω πως φωτισμένοι άνθρωποι θα οριοθετήσουν από τα θεμέλια της αυτήν τη λαίλαπα του Κακού που χτύπησε την ανθρωπότητα. Και ίσως δοθούν κάποιες μεταφυσικές διαστάσεις. Το Αόρατο πάντα συμπληρώνει το Ορατό. Όπως το είπε ο Αριστοτέλης στα Μετά Τα Φυσικά. Και, πολλές φορές, αυτό που δεν φαίνεται είναι πιο δυνατό. Και ας θυμόμαστε πως στην προαιώνια πάλη του Καλού με το Κακό, πάντα, εν τέλει, το Καλό νικά – και πάντα με το κόστος που του αναλογεί.
Λίγα λόγια για την Μαρία Λαμπαδαρίου - Πόθου
Πέντε πλήρεις δεκαετίες συγγραφής, ποίησης, θεατρικών έργων, μυθιστορημάτων, δοκιμίων. Σε όλα αυτά τα χρόνια η Μαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου έχει τιμηθεί με ουκ ολίγες διακρίσεις και με τη διαρκή προσοχή του κοινού. Το βιβλίο της ”Ξύλινο Τείχος” (2018 Πατάκης) προτάθηκε σε πρόγραμμα της Βιβλιοθήκης της ΕΕ, ενώ η τελευταία της ποιητική συλλογή έχει τίτλο ”Ως ωραίος νέκυς” (2019 Πατάκης).