Σε ένα ηλιόλουστο στούντιο τέχνης στο Κίεβο -στην Ουκρανία του πολέμου- γεμάτο καβαλέτα και καμβάδες, η Ιρίνα Φαριον ζωγραφίζει και τις τελευταίες της πινελιές μιας ελαιογραφίας με μια κυρίως σκούρα χρωματική παλέτα σε αποχρώσεις του μπλε και του καφέ.
Η Ιρίνα είναι μια εκ των χιλιάδων Ουκρανών γυναικών που έχασαν τους συντρόφους τους στον πόλεμο που ξεκίνησε η Ρωσία εναντίον της πατρίδας τους πριν από σχεδόν 17 μήνες. Δεκάδες χιλιάδες Ουκρανοί έχουν σκοτωθεί στο πεδίο της μάχης. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν άνδρες που κάποτε είχαν κι αυτοί συνηθισμένες ζωές, μέχρι που εγκατέλειψαν τα πάντα για να συμμετάσχουν στον αγώνα για τη χώρα τους.
Το έργο τέχνης της απεικονίζει δύο δέντρα πλεγμένα μεταξύ τους από τις ρίζες τους, σαν να είναι αγκαλιά, και έναν λαμπερό κίτρινο ήλιο να λάμπει πίσω τους σε ένα μελαγχολικό μπλε φόντο.
«Νιώθω σαν να είμαστε εγώ και ο σύζυγός μου, που σκοτώθηκε στον πόλεμο», λέει η Ιρίνα για τα δέντρα. «Είναι σαν δύο ψυχές, σαν δύο καρδιές, σαν ένα σώμα».
Ο σύζυγος της Ιρίνα, Ολεξάντρ Αλίμοφ, πέθανε τον Δεκέμβριο αφού πυροβολήθηκε στην πρώτη γραμμή του Ντόνετσκ. Πλημμυρισμένη από τη θλίψη, λέει ότι έχει βρει κάποια παρηγοριά στη ζωγραφική δίπλα σε άλλες γυναίκες που έχασαν τους συντρόφους τους στο πεδίο της μάχης.
Οι γυναίκες συμμετέχουν σε ένα πρόγραμμα θεραπείας μέσω της τέχνης που ονομάζεται «Ζωντανές. Αληθινές Ιστορίες Αγάπης», και επιδιώκει να τιμήσει τη μνήμη όσων πέθαναν βοηθώντας τις γυναίκες να αντιμετωπίσουν τον πόνο της απώλειας τους.
Ο Αλίμοφ κατατάχθηκε οικειοθελώς στον στρατό τις πρώτες μέρες του πολέμου αφού εργάστηκε ως ειδικός πληροφορικής σε γνωστή εταιρεία. «Δεν θέλω να ζούμε σε μια χώρα όπου δεν είμαστε ελεύθεροι», λέει η Ιρίνα πως της είπε ο σύζυγός της πριν πάει στον πόλεμο. Το ζευγάρι ήταν μαζί 10 χρόνια.
Φοράει ακόμα τη βέρα της, ενώ η δική του κρέμεται στο λαιμό της σε μια αλυσίδα. «Δεν μπορώ να βγάλω το δαχτυλίδι ακόμα», λέει. «Νιώθω καλύτερα για μένα έτσι».
Μια πρόσφατη μέρα, επισκέφτηκε το στούντιο τέχνης με τη φίλη της Ολέσια Σκάλσκα, της οποίας ο σύζυγος σκοτώθηκε τον Ιανουάριο. Οι δύο γυναίκες συναντήθηκαν αρχικά σε ένα νεκροταφείο, ένα μέρος όπου οι Ουκρανές χήρες βρίσκουν συνήθως παρηγοριά η μία στην παρέα της άλλης και δημιουργούν φιλίες που συνδέονται με κοινή θλίψη.
Ο σύζυγος της Ολέσια, Ρόμαν Σκάλσκγι, 26 ετών, κατατάχθηκε επίσης οικειοθελώς στον στρατό χωρίς προηγούμενη εμπειρία στο πεδίο της μάχης. «Φυσικά, τον στήριξα γιατί πήγε να υπερασπιστεί εμένα και όλη την οικογένειά του», λέει.
Το ζευγάρι θα γιόρταζε την πρώτη επέτειο του γάμου του τον Ιούνιο. Η Ολέσια δουλεύει στον πίνακά της - το μόνο μέρος όπου μπορούν να είναι ξανά μαζί.
«Ένας άντρας μεταφέρει ένα κορίτσι σε ένα χωράφι με σιτάρι, και φαντάζομαι ότι την κουβαλάει για να μην τρυπήσει τα πόδια της», λέει η Ολέσια, 24 ετών, περιγράφοντας το έργο τέχνης της.
Η φωνή της σπάει κατά καιρούς και ανεβαίνουν κάποιοι λυγμοί καθώς μιλάει. «Σε άλλους, μπορεί να φαίνομαι σαν ένας συνηθισμένος άνθρωπος. Αλλά κανείς δεν ξέρει τι συμβαίνει μέσα μου», λέει. «Είναι αδύνατο να ξεφύγεις».
Η καλλιτεχνικό αυτή κίνηση ξεκίνησε τον Ιανουάριο από την Ολένα Σοκάλσκα, η οποία έχασε τον σύζυγό της πριν από χρόνια σε τροχαίο και λέει ότι κατανοεί το συναισθηματικό ταξίδι της χηρείας. Τον Ιούνιο, περίπου 40 χήρες συμμετείχαν στην ομάδα.
«Η λέξη Ζωντανές στον τίτλο του πρότζεκτ είναι γιατί τα κορίτσια χρειάζεται να νιώσουν ζωντανά, γιατί όλα νιώθουν σαν να μην έχουν ψυχή αυτή τη στιγμή», εξηγεί. «Όταν ζωγραφίζεις, σκέφτεσαι μόνο αυτό. Και σκέφτηκα ότι αυτές οι γυναίκες πρέπει να έχουν λίγο χρόνο για τον εαυτό τους».
Η συμμετοχή στην κίνηση αυτή είναι δωρεάν και πολλοί ντόπιοι καλλιτέχνες προσφέρουν εθελοντικά τον χρόνο τους, για να καθοδηγήσουν τις γυναίκες καθώς εκείνες εκφράζουν τη θλίψη τους στον καμβά.
Η κοινότητα του Facebook για την ομάδα αυτή έχει περισσότερους από 1.000 συμμετέχοντες. «Και η κοινότητα συνεχίζει να μεγαλώνει», λέει η Σοκάλσκα, σημειώνοντας ταυτόχρονα το πόσο τραγικό είναι αυτό το γεγονός.
«Βρίσκονται σε ένα πλήρες κενό. Είναι σαν μια μαύρη τρύπα, κανείς δεν καταλαβαίνει πραγματικά τι νιώθει μια γυναίκα που έχασε τον άντρα της», λέει.
Η Οξάνα Κορντίνα και ο σύζυγός της, Αντρίι Βολκόφ, ήταν παντρεμένοι σχεδόν 10 χρόνια όταν ξεκίνησε ο πόλεμος. Το πρωί της 24ης Φεβρουαρίου 2022, την ημέρα που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, ο Βολκόφ μάζεψε τα υπάρχοντά του και ντύθηκε. Η Οξάνα του ετοίμασε ένα κιτ πρώτων βοηθειών και εκείνος πήγε στο στρατιωτικό γραφείο, σοκαρισμένος -όπως κι όλο το Κίεβο- από την εισβολή. Πέθανε εννέα μέρες αργότερα υπερασπιζόμενος την πρωτεύουσα.
Περισσότερο από ένα χρόνο αργότερα, η Οξάνα λέει ότι ακόμα δεν έχει συνέλθει συναισθηματικά. «Δεν είμαι δημιουργικός άνθρωπος, αλλά συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να δοκιμάσω κάτι», λέει, εξηγώντας την απόφασή της να δοκιμάσει τη ζωγραφική.
«Αυτός ο πόνος είναι αδύνατο να εξηγηθεί ή να εκφραστεί», λέει.
Πρόσφατα, ανακάλυψε ξανά μια λίμνη κοντά στο Κίεβο που την είχε αγαπήσει πολύ ο σύζυγός της. Το ζευγάρι είχε πάει μαζί εκεί στο παρελθόν, αλλά εκείνη είχε ξεχάσει τη διαδρομή και πάλευε να την βρει για πολλή ώρα. Τώρα την επισκέπτεται τακτικά.
Ο πίνακας της απεικονίζει τη λίμνη που περιβάλλεται από πράσινα δέντρα, αντανακλώντας το απαλό φως της αυγής. Μια γάτα με χρώμα τζίντζερ ζωγραφισμένη στην αριστερή γωνία του καμβά φαίνεται μοναχική και στοχαστική μέσα στο φόντο της φύσης.
«Περπατάω στη λίμνη και ονειρεύομαι, όπως αυτή η γάτα», λέει. «Και νιώθω ότι είναι εκεί μαζί μου».
(Πηγή: Associated Press)