Η ιστορική ροή παραμένει ανεπηρέαστη από τις αυταπάτες με τις οποίες την επιφορτίζουμε. Η Ιστορία δεν έχει Τέλος και οι μεγάλες δυνάμεις συνεχίζουν να χρησιμοποιούν βία, όταν κρίνουν ότι το κόστος της είναι μικρότερο από αυτό της μη χρήσης βίας.
Τα έθνη-κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί που συνιστούν συνεχίζουν να έχουν αντίθετα συμφέροντα με άλλα κράτη και άλλους οργανισμούς, αντίστοιχα. Ο πόλεμος παραμένει μια επιλογή επίλυσης διαφορών (η έσχατη) και για τους καιρούς μας. Για να είμαστε ακριβείς, ειδικά για τους καιρούς μας. Οι εξελίξεις στην Ουκρανία επιταχύνουν με βίαιο τρόπο τις εξελίξεις, ώστε το πολυπολικό σύστημα να μετατραπεί σε διπολικό.
Οι ΗΠΑ κοιτούν την Κίνα πίσω από τη Ρωσία
Η μονοπολική στιγμή έχει και τυπικά τελειώσει το 2009, όταν οι χώρες BRICS (Bραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) ανακοίνωσαν πως έρχεται ένας πολυπολικός κόσμος. Η συμμετοχή μεγάλων αγορών στο παγκοσμιοποιημένο σύστημα που η Δύση επέλεξε ως συνέχεια του μεταψυχροπολεμικού κόσμου, έδωσε το έναυσμα της ανάδυσης μεγάλων δυνάμεων, με περιφερειακή και διεθνή δύναμη.
Η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία ήταν οι κερδισμένες από αυτήν τη φυσιολογική ανακατανομή ισχύος, καθώς η μονοπολική στιγμή είναι «στιγμή». Σιωπηλά, οι ΗΠΑ προσαρμόστηκαν στο εφικτό (primus inter pares) και όχι στο υπερφιλόδοξο «ηγεμονικό» σχέδιο.
Από τον μονομερισμό του Μπους και μετά, στις ΗΠΑ εκλέγεται πρόεδρος που υπόσχεται τη μικρότερη δυνατή παρέμβαση των ΗΠΑ στη διεθνή πολιτική (Obama’s no doctrine, American First του Trump και του Biden της αποχώρησης από το Αφγανιστάν).
“Για να γίνει η Κίνα δύναμη ικανή ν’ αμφισβητήσει τις ΗΠΑ, πρέπει πρώτα να δημιουργήσει μια ευνοϊκή τάξη πραγμάτων για τα σινικά συμφέροντα. Αυτή η ευνοϊκή τάξη περνάει από τη Μόσχα και το Βερολίνο. Εκεί στόχευαν οι ΗΠΑ και εκεί στοχεύουν, ανοίγοντας παράλληλα «λακκούβες» στη διαδρομή του Οne Belt – One Road της Κίνας, το οποίο χωρίς τη Ρωσία δεν μπορεί να φτάσει στην Ευρώπη.”
Μα όντως αποχωρούν οι ΗΠΑ; Σε ουδεμία των περιπτώσεων. Ανασυγκροτούνται και κάνουν αυτό που έκανε κάποτε η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία: Κατατριβή τρίτων. Κατά τη μονοπολική στιγμή τους, οι ΗΠΑ έδρασαν επιθετικά, αποφασίζοντας να κάνουν ό,τι και η αρχαία Αθήνα με τη Συμμαχία της Δήλου. Εν προκειμένω, αποφάσισαν να επεκτείνουν το ΝΑΤΟ στην «αυλή» της Ρωσίας. Η τραγωδία της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων έχει πάντα την ίδια μοίρα. Η επέκταση είναι ταυτόχρονα δύναμη, αλλά και κόστος για τη μετέπειτα παρακμή (υπερεξάπλωση).
Στον πολυπολικό κόσμο, οι ΗΠΑ έχουν σαν κεντρικό στρατηγικό στόχο ν’ αποτρέψουν την Κίνα από το να γίνει παγκόσμια δύναμη, ικανή ν’ ανατρέψει την αμερικανική πρωτοκαθεδρία. Για να γίνει η Κίνα δύναμη ικανή ν’ αμφισβητήσει τις ΗΠΑ, πρέπει πρώτα να δημιουργήσει μια ευνοϊκή τάξη πραγμάτων για τα σινικά συμφέροντα. Αυτή η ευνοϊκή τάξη περνάει από τη Μόσχα και το Βερολίνο. Εκεί στόχευαν οι ΗΠΑ και εκεί στοχεύουν, ανοίγοντας παράλληλα «λακκούβες» στη διαδρομή του Οne Belt – One Road της Κίνας, το οποίο χωρίς τη Ρωσία δεν μπορεί να φτάσει στην Ευρώπη.
Η διπλή ανάσχεση που δεν είναι ακριβώς διπλή
Οι ΗΠΑ έκλεισαν το κεφάλαιο Μπρεζίνσκι στην Ουκρανία, αφήνοντας πρακτικά τη Ρωσία ν’ αλλάξει τα σύνορα της Ουκρανίας. Αρκεί όμως η Ουκρανία για να γίνει αυτοκρατορία η Ρωσία; Όχι, καθώς η Ρωσία δεν περίμενε ποτέ ότι οι ΗΠΑ ήταν πράγματι το «αφεντικό τη Ευρώπης», όπως επισήμως έλεγε, για ν’ αποκομίσει περισσότερα από την Ευρώπη.
“Οι ΗΠΑ προσπαθούν ν’ αφήσουν τον Ρώσο πρόεδρο να φθαρεί στην Ουκρανία”
Ρώσος πρόεδρος είχε συνηθίσει στο Russland Verstehen (εννοώντας την κατευναστική κατανόηση της Ρωσίας εκ μέρους της Γερμανίας, λόγω των ειδικών ρωσογερμανικών σχέσεων στο ενεργειακό και βιομηχανικό επίπεδο) κι έτσι πόνταρε ότι η εισβολή του στην Ουκρανία θ’ αφήσει τις ΗΠΑ και την Ε.Ε στο να παρατηρούν το τι συμβαίνει.
Οι ΗΠΑ προσπαθούν ν’ αφήσουν τον Ρώσο πρόεδρο να φθαρεί στην Ουκρανία, ετοιμάζοντας μια ζοφερή οικονομική πραγματικότητα για τη Ρωσία, η οποία αναμφίβολα θα χρειαστεί πολλούς πόρους για να φέρει την Ουκρανία στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας. Η Ρωσία κερδίζει το δένδρο, αλλά χάνει το δάσος.
“Αν η Ρωσία αλλάξει καθεστώς, οι ΗΠΑ θα μπορούν να φέρουν την Τριγωνική Διπλωματία του Νίξον στο νέο συσχετισμό ισχύος, χρησιμοποιώντας τη Ρωσία προς όφελος των ΗΠΑ και εναντίον της Κίνας.”
Το ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής: Μπορούν οι ΗΠΑ ν’ ανασχέσουν ταυτόχρονα τη Ρωσία και την Κίνα;
Όχι, γιατί πιθανόν να μη χρειαστεί. Η Ρωσία δεν επιθυμεί να γίνει δορυφόρος της Κίνας, αλλά ούτε και η Κίνα μπορεί να σηκώσει τα οικονομικά βάρη της Ρωσίας. Η Ρωσία ήθελε να έχει τη δική της θέση στην Τριγωνική Διπλωματία (ΗΠΑ-Κίνας-Ρωσίας).
Οι ΗΠΑ δεν θέλουν ν’ αφανίσουν τη Ρωσία, αλλά το καθεστώς Πούτιν. Οι ΗΠΑ υπολογίζουν ότι το πολιτικό μέλλον του Πούτιν δεν θα είναι ανθηρό και μάλλον στοιχηματίζουν στην άποψη του πρώην προέδρου της ρωσικής Δούμας και πρώην αντιπροέδρου της Yukos Oil, ότι ο Πούτιν θα πέσει. Αν η Ρωσία αλλάξει καθεστώς, οι ΗΠΑ θα μπορούν να φέρουν την Τριγωνική Διπλωματία του Νίξον στον νέο συσχετισμό ισχύος, χρησιμοποιώντας τη Ρωσία προς όφελος των ΗΠΑ και εναντίον της Κίνας.
“Διπλή ανάσχεση ή όχι δεν γίνεται χωρίς την Ευρώπη. Από τη σκοπιά των ΗΠΑ, η Ευρώπη παραμένει πολύ σημαντική για την ασφάλεια του Ατλαντικού Ωκεανού και για τη διατήρηση της αμερικανικής εμπορικής πολιτικής (αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα).”
Μια Ρωσία που θα είναι πιο κοντά στη Δύση και που θα ελέγχει παράλληλα μεγάλο μέρος του ρωσικού κόσμου, θα ήταν εφιαλτικό σενάριο για το Πεκίνο. Αυτά αφορούν όμως το πώς σκέφτονται τα κράτη και όχι το αν σίγουρα κάτι θα γίνει, καθώς και η Κίνα, αν πειστεί ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί, θα σκεφτεί το αν τη συμφέρει μια παρεμφερής εισβολή στην Ταϊβάν ή και στο Χονγκ-Κονγκ.
Ο ρόλος της Ευρώπης με μια (ξανά) συνθηκολογημένη Γερμανία
Διπλή ανάσχεση ή όχι δεν γίνεται χωρίς την Ευρώπη. Από τη σκοπιά των ΗΠΑ, η Ευρώπη παραμένει πολύ σημαντική για την ασφάλεια του Ατλαντικού Ωκεανού και για τη διατήρηση της αμερικανικής εμπορικής πολιτικής (αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα).
Η Ευρώπη, που αποφάσιζε τα όσα επιθυμούσε η καγκελάριος Μέρκελ για 16 έτη, αποδυνάμωσε την Ευρώπη, η οποία διατηρούσε σχέσεις τριπλής εξάρτησης με ΗΠΑ (σε επίπεδο ασφάλειας), Ρωσία (υδρογονάνθρακες) και Κίνα (εμπόριο).
Η οικονομική λογική της Δύσης έχει αρχίσει πλέον να υποτάσσεται στην πολιτική λογική, κάτι που είδαμε και με τη συμφωνία AUKUS, όπου η Αυστραλία πήρε δύο αποφάσεις, οι οποίες στηρίζονται σε μη οικονομική λογική (έναντι Κίνας, αλλά και έναντι της Γαλλίας, που έκανε καλύτερη οικονομικά προσφορά στα πυρηνικά υποβρύχια).
Η πολιτική ασφάλειας και άμυνας μπαίνει στην Ευρώπη ξανά και η Γερμανία του καγκελάριου Σολτς χρειάστηκε λίγες μέρες πίεσης από την Ουάσινγκτον, προκειμένου να σπάσει τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ Βερολίνου και Μόσχας, οι οποίες είχαν στο βάθος και «Δράκο» (Κίνα).
Εδώ, η κλασική γεωπολιτική μάς δίνει τα εργαλεία για να κατανοήσουμε το γιατί δεν μπορεί η Ευρασία (Νήσος) να ελέγχεται από ηπειρωτικές δυνάμεις. Η Ευρώπη προέβη σε πρωτοφανείς κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας και, πλέον, η Γερμανία παίρνει αποφάσεις που μέχρι λίγες εβδομάδες πριν φαίνονταν αδιανόητες, λες και κάποια «Συμφωνία του Πότσδαμ» προέκυψε ξανά. ΝΑΤΟ και Ευρωπαϊκή Άμυνα θα συνεργαστούν στενότερα, σε κάθε περίπτωση.
Συμπεράσματα
Ο πολυπολικός κόσμος τείνει να βαδίζει προς ένα χαλαρό διπολικό σύστημα. Αυτό που μένει να δούμε είναι τις συμμαχίες και στην Ασία. Πολλά κράτη στον κόσμο, μετά από τον πόλεμο της Ουκρανίας (ο οποίος μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλες περιοχές, όπως Βαλκάνια, Νότια Σινική Θάλασσα, Κορεατική Χερσόνησο, Συρία, Λιβύη, Περσικό Κόλπο) θα χρειαστεί να πάρουν δύσκολες αποφάσεις. Επομένως, έχουμε έναν περιφερειακό πόλεμο, ο οποίος έχει τις οικονομικές και πολιτικές συνέπειες που θα είχε κι ένας Παγκόσμιος Πόλεμος.