Οι εξελίξεις στην Ουκρανία τρέχουν. Η Χερσώνα έχει ανακαταληφθεί από τις Ουκρανικές δυνάμεις. Υπάρχει μια ευφορία στην Ουκρανία πως ο πόλεμος αυτός μπορεί να κερδηθεί. Διαρρέουν συνεχώς πληροφορίες πως μυστικές υπηρεσίες της Δύσης συνομιλούν με αυτές της Ρωσίας, προκειμένου να υπάρξει μια κάποια επικοινωνία και προσπάθεια τερματισμού του πολέμου. Ωστόσο, ο πόλεμος εντυπώσεων και παραπληροφόρησης καθώς και των υβριδικών απειλών καλά κρατεί. Η εικόνα συνεπώς ακόμα είναι συγκεχυμένη. Τί συνεπάγονται και τι σημαίνουν όλα αυτά τα γεγονότα;
Να αναφέρουμε στο σημείο αυτό, πως η αναφορά μας στην παρούσα χρονική συγκυρία γίνεται βάσει των όσων εξελίξεων γνωρίζουμε. Δύναται να πούμε πως θα συνεχιστούν, αλλά είναι πολλοί οι παράγοντες που διαμορφώνουν την συνολική εικόνα του πολέμου. Είναι πολλά τα σημεία διαφοροποίησης για τα οποία, ακόμη με τα παίγνια πολέμου που διδάσκουμε, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι.
Για παράδειγμα: τι γίνεται αν γίνει ξαφνική χρήση συμβατικού όπλου από μεριά Ρωσίας στην Χερσώνα και αποδειχτεί ως παγίδα; Την στιγμή που επιδιώκεται ένας κάποιος διάλογος εμπιστοσύνης έστω και σε βαθμό πρωτοκόλλου μεταξύ δυνάμεων που μπορούν να διαμεσολαβήσουν για τον τερματισμό του πολέμου στο σύνολό του;
Βάσει αυτών συμπεραίνουμε ότι:
1) Ο πόλεμος καλά κρατεί. Και θα κρατήσει για χρόνια ακόμα. Μέχρι τον τερματισμό του, την υπογραφή της όποιας συμφωνίας που θα οδηγήσει και πρακτικά στο τέλος του ενδέχεται να φτάσουμε στο 2026-7. Εκτός και εάν προκύψει μια συμφωνία έπειτα από πλήρη ανακατάληψη περιοχών ή κάποιου άλλου γεγονότος που θα έχει σαν αποτέλεσμα να συνταχθούν όλοι υπέρ της λήψης του τερματισμού των εχθροπραξιών άμεσα.
2) Οι όποιες κινήσεις και προσπάθειας τερματισμού θα πάρουν χρόνο, τόσο πρακτικά, όσο και επιχειρησιακά.
3) Καθώς το στρατιωτικό υλικό συνεχίζει να κινείται εκατέρωθεν προς τις εμπόλεμες ζώνες ή όσο συνεχίζουν τη δράση τους δυνάμεις εναερίως και από θαλάσσης, δηλαδή όσο τηρείται το επιχειρησιακό κομμάτι του πολέμου τότε δεν διαφαίνεται κάποια αλλαγή στο πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο. Ήταν πιθανώς μεγάλη ευκαιρία να συζητηθεί το Ουκρανικό στους G20 που θα συζητήθηκε μεν, αλλά όχι στο επιθυμητό εύρος και βάθος όπου όλες οι δυνάμεις να επιδιώξουν κυριολεκτικά κάποια λύση. Έτσι εκτιμάται πως οι διαπραγματευτικές προσπάθειες θα συνεχίζονται και θα είναι χρονοβόρες, ενώ τα εμπλεκόμενα μέρη θα είναι πολλά.
4) Οι συνέπειες μέχρι τώρα του πολέμου, οι καταστροφές και οι απώλεις που έχει προκαλέσει είναι ένα ανοιχτό τραύμα και ως εκ τούτου έχουν διαμορφώσει μίσος και η έχθρα και στα δύο μέρη. Αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη καθώς δεν είναι κάτι που ξεχνιέται εύκολα από καμία πλευρά. Επιπλέον, η όποια προσέγγιση αναφορικά με αυτό το ζήτημα πρέπει να γίνει με σοβαρότητα και να συνυπολογιστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας και της αίσθησης της περηφάνιας του κάθε λαού.
Εν τω μεταξύ οι κυρώσεις της Ε.Ε., και των ΗΠΑ προς τη Ρωσία παραμένουν και όπως φαίνεται θα προστεθούν και άλλες στις ήδη υπάρχουσες. Κάποιες από αυτές θα πρέπει να γίνουν κλιμακωτά έτσι ώστε να μην γίνουν μέρος της όποιας διαπραγμάτευσης.
5) Στο ζήτημα της Ουκρανίας υπάρχουν πολλά ζητήματα νομικά και πολιτικά. Αυτά έχουν να κάνουν με τα θέματα πολέμου και το διεθνές δίκαιο. Για τον λόγο αυτό απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην όποια προσέγγιση αναφορικά με τη διαμόρφωση του πλαισίου των διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο μερών. Μέχρι στιγμής καμία πλευρά δεν φαίνεται διατιθεμένη στην παρούσα χρονική συγκυρία να επιδιώξει σοβαρές διαπραγματεύσεις που θα οδηγήσουν στον τερματισμό του πολέμου.
Πιθανώς, η Ρωσία να θέλει το τερματισμό του όπως και η Ουκρανία. Αλλά και για τις δύο να υπάρχουν πλέον πολλά ζητήματα που τις κάνουν τρωτές.
Η Ρωσία δεν είναι υπεράνω των αγορών και αυτή τη στιγμή όπως έχουν διαμορφωθεί οι σχέσεις με τη Δύση η οικονομία της στενάζει. Αυτό έχει αντίκτυπο στους Ρώσους πολίτες κάτι που εάν ενταθεί περισσότερο μπορεί να επιφέρει απρόβλεπτες συνέπειες στο εσωτερικό της χώρας και κατ΄επέκταση στο καθεστώς του Πούτιν.
Από την άλλη, ο Πούτιν στη σύγκρουσή του με τη Δύση ίσως να σκοπεύει σε αντίποινα να την γονατίζει με μοχλό την ενέργεια, ιδίως τώρα που ο χειμώνας είναι προ των πυλών. Βέβαια όλο αυτό μπορεί να το χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό όπλο.
Την ίδια ώρα η Ουκρανία μέρα με τη μέρα κερδίζει εδάφη. Το «momentum» είναι της Ουκρανίας. Αρα δεν μπορεί να δεχτεί να διαπραγματευτεί για μέρη που έχει κερδίσει, ακόμη και αν υπάρξουν περιοχές που θα θεωρηθούν «frozen areas» έπειτα από «frozen conflict». Αλλωστε ο πρόεδρος Ζελένσκι έχει δεσμευτεί ότι δεν θα σταματήσει αν δεν πάρει όλα τα εδάφη πίσω.
Και εν μέσω όλων αυτών η Ε.Ε., έχει υποσχεθεί στήριξη της Ουκρανίας και αρωγή για την κοινωνίας της και την οικονομία της χώρας, μια οικονομία που τελεί υπό τον έλεγχο του ΔΝΤ. Έχει υποσχεθεί στήριξη για την ένταξή της στη Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ. Όμως όλα αυτά θα χρειαστούν τουλάχιστον 10 χρόνια για να γίνουν. Παράλληλα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ δώσει λεφτά και εξοπλισμό που ξεπερνούν αυτά που είχαν δώσει στους Αφγανούς κατά την περίοδο που αυτοί πολεμούσαν κατά της τότε Σοβιετικής Ένωσης.
Διερωτάται λοιπόν κανείς που θα καταλήξει όλο αυτό;
Ή λοιπόν θα υπάρξει μια παγκόσμια και συντονισμένη προσπάθεια για να φέρουν τα εμπλεκόμενα μέρη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ή θα συνεχιστεί ο πόλεμος με πιο ειδικά μέσα και όπλα, με τη δράση ειδικών δυνάμεων, πιο μικρών και ευέλικτων σχεδιασμών, χωρίς να αποκλείεται η χρήση άλλων μη συμβατικών και επιτρεπτών μέσων και όπλων για τη διεξαγωγή του πολέμου.
Δεν είναι τυχαίο ότι πρόσφατα κυκλοφόρησε άρθρο με αναφορές ότι τα χαρακτηριστικά του πολέμου ενδέχεται να αλλάξουν κάνοντας αναφορές στη δράση των δυνάμεων Wagner και του Καντίροφ.
Μια τέτοια εξέλιξη είναι ιδιαίτερα ανησυχητική γιατί τότε μάλλον μιλάμε για συντονισμένες προσπάθειες με στόχο την πλήρη καταστροφή στόχων όπως έγινε στη Μαριούπολη από τις ίδιες δυνάμεις που προαναφέραμε.
Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ λοιπόν βρίσκονται ξανά στο κατώφλι λήψης αποφάσεων και μάλιστα επιχειρησιακών. Οι διαλειτουργικές δυνάμεις (Interoperable forces) θα πρέπει να είναι έτοιμες αριθμητικά και πρακτικά για το ενδεχόμενο εμπλοκής τους σ΄ ένα μη συμβατικό περιβάλλον. Μια τέτοια εξέλιξη εάν καταστεί πραγματικότητα τότε μπορούμε να μιλάμε για δυσοίωνες εξελίξεις που κανένας μας δεν θέλει να φανταστεί.
Βάσει όλων αυτών γίνεται αντιληπτό ότι η βέλτιστη οδός είναι αυτή που θα οδηγήσει στον τερματισμό του πολέμου και η διεθνής κοινότητα από κοινού με τον ΟΗΕ πρέπει να συνδράμουν προς αυτή την κατεύθυνση πριν να είναι πολύ αργά.
***
Ο Δρ. Μάριος Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Στρατηγικής και Ασφάλειας - Πρόεδρος Τμήματος Ιστορίας, Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος και Πρόεδρος του Strategy International (SI) Ltd.