Τα απογραφικά αποτελέσματα ενός επαρχιακού νομού (του νομού Τρικάλων) που την τελευταία εικοσαετία έχασε το 11,58% του πληθυσμού του, μειώθηκε δηλαδή κατά 15.986 κατοίκους.
Πριν λίγες ημέρες ένας απόστρατος Τούρκος αναλυτής αναφέρθηκε στην αδυναμία της Ελλάδας να συγκεντρώσει μερικές χιλιάδες στρατιώτες, ούτε 15.000 ήταν τα λόγια του, προκειμένου να αναδείξει το γεγονός πως ο δεύτερος πολυπληθέστερος στρατός του ΝΑΤΟ είναι ο τουρκικός.
Χωρίς να το επιδιώκει παρουσίασε επί της ουσίας το σοβαρότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία: Το δημογραφικό και την πληθυσμιακή της συρρίκνωση.
Το διαπιστώσαμε περίτρανα με τα αποτελέσματα της τελευταίας απογραφής που έγινε πέρυσι στην Ελλάδα και ανακοινώθηκαν πρόσφατα σύμφωνα με τα οποία ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε την τελευταία δεκαετία κατά 383.805 άτομα, δηλαδή κατά 3,5% σε σχέση με την απογραφή του 2011. Βεβαίως τα στοιχεία της απογραφής ήταν αναμενόμενα σε όσους παρακολουθούν την δημογραφική συρρίκνωση του πληθυσμού μας τις τελευταίες δεκαετίες.
Πέραν των γενικών στοιχείων της αξίζει να καταγράψουμε εν συντομία το τι συνέβη τον τελευταίο μισό αιώνα σε τοπικό επίπεδο και δη στον νομό Τρικάλων (νυν Περιφερειακή Ενότητα).
Το 1971 ο τότε νομός Τρικάλων αριθμούσε 133.417 κατοίκους, το 1981 ο πληθυσμός αυξήθηκε ελάχιστα στους 134.207 και το 1991 η αύξηση ήταν κάπως πιο αισθητή καθώς ο αριθμός τους ανέβηκε στους 138.946.
Στις δεκαετίες αυτές όμως εκείνο που συνέβη στην πραγματικότητα ήταν να εξαφανιστούν δώδεκα (12) χωριά και οικισμοί του νομού (κυριολεκτικώς μηδέν κατοίκους), ενώ τριάντα τέσσερα (34) χωριά (σε σύνολο 246) έφτασαν να έχουν πληθυσμό μικρότερο των πενήντα ψυχών. Επρόκειτο για το φαινόμενο της αστυφιλίας ή ακριβέστερα της αποφυγής των κτηνοτροφικών ή γεωργικών εργασιών από τους κατοίκους τους. Το ίδιο διάστημα τόσο η πόλη των Τρικάλων (κυρίως) όσο και των πρωτευουσών των τριών υπολοίπων δήμων της περιοχής (Καλαμπάκα, Φαρκαδόνα, Πύλη) εμφάνισαν πληθυσμιακή αύξηση που προέκυπτε κυρίως από την μετακίνηση των απογόνων των πρώην αγροτών και κτηνοτρόφων στα αστικά κέντρα.
Το ίδιο συνέβη και στην απογραφή του 2001, όταν στον πληθυσμό του νομού Τρικάλων απογράφηκαν 138.047, ελαφρώς μειωμένοι κατά 899 κατοίκους και με τα χωριά να συνεχίζουν να καταγράφουν δραματικώς μειωμένους πληθυσμούς. Στα προηγούμενα “εξαφανισμένα” χωριά προστέθηκαν ακόμη δέκα (10), ενώ τα χωριά με πληθυσμό κάτω των πενήντα ατόμων αυξήθηκαν κατά είκοσι τουλάχιστον.
Αν και τα στοιχεία της απογραφής του 2011 ήταν κάπως “μπερδεμένα” λόγω της διοικητικής μεταρρύθμισης του “Καλλικράτη”, όπου οι μεγάλοι δήμοι εμφάνισαν αυξημένο πληθυσμό, η μεγάλη εικόνα ανέδειξε περίτρανα το πρόβλημα: Για πρώτη φορά στον νομό Τρικάλων είχαμε ραγδαία μείωση του πληθυσμού (από 138.047 σε 132.492, τουτέστιν μείον 5.555 μόνιμους κατοίκους) και παράλληλα εκατοντάδες πλέον χωριά βρίσκονταν στον προθάλαμο της εξαφάνισης.
Δυστυχώς δεν κάναμε τίποτα προκειμένου να αποτρέψουμε αυτόν τον μαρασμό -ως συνήθως- και έτσι μαζί με την οικονομική καταστροφή που βιώσαμε την προηγούμενη δεκαετία ήλθε και η πληθυσμιακή κατάρρευση: Στην πρόσφατη απογραφή του 2021 η Περιφερειακή Ενότητα Τρικάλων κατέγραψε πληθυσμό 122.061, μειωμένο κατά 10.431 άτομα σε σχέση με την προηγούμενη απογραφή και κατά 15.986 σε σχέση με την τελευταία, προ κρίσης, απογραφή του 2001.
Σε μία εικοσαετία ο νομός Τρικάλων έχασε το 11,58% του πληθυσμού του!
Αναμένοντας τα αναλυτικά απογραφικά στοιχεία και χωρίς να εισέλθω σε αξιολόγηση των λόγων τούτης της κατάρρευσης, να σημειώσω μόνο πως ο νομός Τρικάλων δεν είναι από τους φτωχούς της χώρας. Διαθέτει πληθώρα ορεινών και πεδινών εύφορων εκτάσεων για την ανάπτυξη γεωργοκτηνοτροφικών μονάδων, ενώ τα Μετέωρα (και όχι μόνο) προσφέρουν μεγάλη τουριστική εισροή. Το εάν και πόσο αξιοποιούνται σωστά αυτά τα εφόδια της γης μας είναι αντικείμενο περαιτέρω ανάλυσης και προβληματισμού.
Το μόνο σίγουρο είναι πως η κοινωνία μας δεν κάνει παιδιά όχι γιατί “δεν έχει λεφτά”, συνηθισμένης δικαιολογίας τα τελευταία χρόνια. Γιατί για σκυλιά και κατοικίδια πάσης φύσεως -που έχει γεμίσει ο τόπος- λεφτά προφανώς έχει…
Θα επανέλθω αναλυτικώς.
***
Σωτήρης Κύρμπας
Πρώτη δημοσίευση εφημερίδα “Διάλογος” Τρικάλων 25 Ιουλίου 2022.