Είναι γεγονός: Ο COVID-19 παραμένει ένας άλυτος γρίφος, που απασχόλησε τρομερά την ιατρική κοινότητα και το 2023, οδηγώντας στον θάνατο περισσότερους από 50 χιλιάδες ασθενείς, μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αλλά τα νέα, δεν ήταν αμιγώς δυσάρεστα το 2023. Κι αυτό γιατί όλο και περισσότεροι άνθρωποι απέκτησαν ανοσία έναντι του ιού, με αποτέλεσμα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, στις 5 Μαΐου του 2023, να αποφασίσει ότι τα κρούσματα του COVID-19 δεν αποτελούν πλέον περιστατικά «εκτάκτου ανάγκης» για τη δημόσια υγεία.
Και πέρα από την ανοσία της αγέλης, τα ενημερωμένα εμβόλια, συνέβαλαν και αυτά με τη σειρά τους στη μείωση του αριθμού των κρουσμάτων, των νοσηλευομένων και των θυμάτων.
Πέρα όμως από τα εμβόλια κατά του COVID-19, μέσα στη χρονιά, υπήρξαν πολλές ακόμη ενδιαφέρουσες και πρωτοποριακές ανακαλύψεις. Από την έγκριση της πρώτης γονιδιακής θεραπείας CRISPR, έως τον έγκαιρο εντοπισμό του καρκίνου του παγκρέατος με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης και τις πρωτοποριακές μεθόδους αναπαραγωγής, το 2023 γίναμε μάρτυρες πολλών ελπιδοφόρων ανακαλύψεων που εκτοξεύουν τις προσδοκίες για την έγκαιρη καταπολέμηση ακόμα και τρομερά πολύπλοκων ασθενειών.
Οι 7 πιο ελπιδοφόρες ιατρικές ανακαλύψεις της χρονιάς
1. Η έγκριση της πρώτης γονιδιακής θεραπείας CRISPR
Βρετανία και ΗΠΑ ενέκριναν μια γονιδιακή θεραπεία CRISPR κατά της δρεπανοκυτταρικής νόσου και της Β-θαλασσαιμίας, γενετικών διαταραχών που επηρεάζουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια.
Η αιμοσφαιρίνη, που βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια, μεταφέρει το οξυγόνο σε ολόκληρο το σώμα. Τα τυχόν ελαττωματικά γονίδια της αιμοσφαιρίνης δημιουργούν εύθραυστα ερυθρά αιμοσφαίρια που προκαλούν την έλλειψη οξυγόνου στο σώμα, μια ιατρική κατάσταση που μας είναι γνωστή και ως «αναιμία».
Οι ασθενείς με δρεπανοκυτταρική νόσο υποφέρουν επίσης από λοιμώξεις και έντονο πόνο όταν τα δρεπανοκυτταρικά κύτταρα σχηματίζουν θρόμβους και εμποδίζουν τη ροή του αίματος, ενώ οι ασθενείς με Β-θαλασσαιμία πρέπει να λαμβάνουν μετάγγιση αίματος, κάθε τρεις έως τέσσερις εβδομάδες.
Η πρόσφατα εγκεκριμένη γονιδιακή θεραπεία, με την ονομασία CASGEVY, διορθώνει τα ελαττωματικά γονίδια αιμοσφαιρίνης στα βλαστοκύτταρα του μυελού των οστών, ώστε να μπορούν να παράγουν λειτουργική αιμοσφαιρίνη.
Το 2020, οι δύο επιστήμονες που τελειοποίησαν τη θεραπεία CRISPR, Εμανουέλ Σαρπεντιέ και Τζένιφερ Ντούντνα, τιμήθηκαν με το Νόμπελ Χημείας.
2. Η έγκριση του πρώτου φαρμάκου που επιβραδύνει τη νόσο Αλτσχάιμερ
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ ενέκρινε το πρώτο φάρμακο για τη νόσο Αλτσχάιμερ, που στοχεύει σε μια βασική αιτία της νόσου. Προσοχή: Το φάρμακο που κυκλοφορεί με την εμπορική ονομασία «Leqembi» δεν θεραπεύει, ούτε βελτιώνει τα συμπτώματα της νόσου σε προχωρημένο στάδιο.
Ωστόσο, μετά από 18 μήνες θεραπείας επιβραδύνει την έκπτωση της μνήμης κατά περίπου 30%, όταν χορηγείται σε ασθενείς σε πρώιμα στάδια της νόσου.
3. Ερευνητές δημιούργησαν ποντίκια από δύο βιολογικούς πατέρες
Τον Μάρτιο του 2023, Ιάπωνες ερευνητές ανακοίνωσαν τη δημιουργία ποντικιών με δυο βιολογικούς πατέρες. Συγκεκριμένα, η ομάδα δημιούργησε βιώσιμα ωάρια από τα κύτταρα αρσενικών ποντικιών.
Κι αν δεν είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τη σημασία του συγκεκριμένου επιτεύγματος, πρόκειται για μια εξέλιξη που ανοίγει το δρόμο για την ανακάλυψη νέων θεραπειών για την υπογονιμότητα.
Τα νεογέννητα ποντίκια ήταν υγιή, είχαν φυσιολογική διάρκεια ζωής και κατά την ενηλικίωση, εξελίχθηκαν σε γόνιμοι οργανισμοί.
4. Η χαρτογράφηση του εγκεφάλου ενός -καθόλου τυχαίου- εντόμου
Μεγάλη επιστημονική ομάδα κατάφερε να δημιουργήσει τον πρώτο ακριβή χάρτη του εγκεφάλου ενός εντόμου. Για τη δημιουργία του ολοκληρωμένου χάρτη, που ονομάζεται Connectome, χρειάστηκαν 12 χρόνια προσπαθειών από 80 επιστήμονες. Ο Connectome υποδεικνύει τη θέση και των 3.016 νευρώνων στον εγκέφαλο μιας μύγας φρούτου.
Οι μύγες φρούτου είναι μια διαδεδομένη οικογένεια μυγών, η οποία αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών. Την ίδια στιγμή, η μύγα φρούτου χρησιμοποιείται ως πειραματόζωο σε πολλά είδη ερευνών, που σχετίζονται ακόμη και με την ανάπτυξη νέων θεραπειών για ανθρώπινες ασθένειες.
Αυτός είναι και ο λόγος που η χαρτογράφηση του εγκεφάλου της αποτελεί πολύ σημαντική εξέλιξη για την επιστήμη.
5. Η ανακάλυψη του «μηχανισμού» που ευθύνεται για το γκριζάρισμα των μαλλιών
Η πηγή αυτής της -ομολογουμένως δυσάρεστης- αλλαγής κρύβεται στα βλαστοκύτταρα που «παγιδεύονται», καθώς οι τρίχες «γερνούν» και χάνουν τη δυνατότητά τους να διατηρούν το χρώμα τους.
Ορισμένα βλαστοκύτταρα, στα πρώτα στάδια της ζωής μας, έχουν μια μοναδική ικανότητα να μεταφέρονται μεταξύ τμημάτων ανάπτυξης των τριχοθυλακίων. Με το πέρασμα του χρόνου ωστόσο, τα βλαστοκύτταρα χάνουν σιγά-σιγά αυτή τους την ικανότητα μετακίνησής, με αποτέλεσμα η τρίχα να χάνει το χρώμα της και σταδιακά να γκριζάρει.
Η έρευνα εστίασε στα δερματικά κύτταρα ποντικιών, τα οποία συναντάμε και στον ανθρώπινο οργανισμό και αποκαλούνται βλαστοκύτταρα μελανοκυττάρων ή McSC. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως αν τα ευρήματά τους ευσταθούν και για τους ανθρώπους, θα μπορούσαν να ανοίξουν ένα «παράθυρο» στην επιστήμη για την ανάπτυξη θεραπείας, που θα διακόπτει ή και θα αναστρέφει τη διαδικασία του γκριζαρίσματος των μαλλιών. Αμήν και πότε!
6. Νέο φάρμακο για τον καρκίνο εξόντωσε όλα τα είδη όγκων
Τον Αύγουστο του 2023, Αμερικανοί ερευνητές παρουσίασαν ένα επαναστατικό φάρμακο, που εξολοθρεύει όλους τους συμπαγείς όγκους, χωρίς ωστόσο να επηρεάζει στο ελάχιστο τα υγιή κύτταρα. Οι επιστήμονες αναπτύσσουν το νέο φάρμακο, το οποίο είναι γνωστό ως AOH1996, εδώ και 20 χρόνια.
Το φάρμακο στοχεύει στην καρκινική παραλλαγή μιας πρωτεΐνης, που ονομάζεται πυρηνικό αντιγόνο πολλαπλασιαζόμενων κυττάρων (PCNA). Οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως το ερευνητικό μικρό μόριο ναι μεν προκάλεσε τον θάνατο των καρκινικών κυττάρων, χωρίς όμως να διακόψει τον αναπαραγωγικό κύκλο των υγιών βλαστοκυττάρων.
Το νέο φάρμακο δοκιμάστηκε στο εργαστήριο, σε 70 διαφορετικά είδη καρκινικών, κυττάρων και ήταν αποτελεσματικό σε όλες τις περιπτώσεις.
7. Σύστημα τεχνητής νοημοσύνης για τον εντοπισμό ατόμων που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παγκρέατος
Ένα νέο εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης ανιχνεύει τον καρκίνο του παγκρέατος, έως και τρία χρόνια πριν από τη διάγνωση. Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι σπάνιος, αλλά αποτελεί την τρίτη πιο συνηθισμένη αιτία θανάτων που σχετίζονται με τον καρκίνο. Ο συγκεκριμένος καρκίνος είναι επιθετικού τύπου και συχνά διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο στάδιο, λόγω της απουσίας πρώιμων συμπτωμάτων.
Μέσα στη χρονιά που ετοιμαζόμαστε να αφήσουμε πίσω μας, διεθνής επιστημονική ομάδα ανέπτυξε έναν αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης στα ιατρικά αρχεία 6,2 εκατομμυρίων ανθρώπων από τη Δανία, εκ των οποίων 24.000 είχαν διαγνωστεί με καρκίνο του παγκρέατος.
Στα ιατρικά αρχεία, κάθε ασθένεια καταγράφεται με έναν κωδικό. Το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης ανέλυσε τους συνδυασμούς αυτών των κωδικών ασθενειών και τον χρόνο εμφάνισής τους. Συγκρίνοντας συγκεκριμένες αλληλουχίες παθήσεων, που προηγήθηκαν της διάγνωσης του καρκίνου του παγκρέατος, ο αλγόριθός έμαθε να εντοπίζει εκείνους που διέτρεχαν τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τη νόσο.
Στη συνέχεια οι επιστήμονες δοκίμασαν την αποτελεσματικότητα του εργαλείου αναλύοντας τα αρχεία σχεδόν τριών εκατομμυρίων Αμερικανών βετεράνων. Ο αλγόριθμος εντόπισε σχεδόν 4.000 άτομα που διέτρεχαν κίνδυνο εμφάνισης του συγκεκριμένου καρκίνου και τα οποία τελικά διαγνώστηκαν με τη νόσο έως και τρία χρόνια αργότερα.
Η μελέτη αποδεικνύει ότι τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να είναι εξίσου ακριβή με τις γενετικές εξετάσεις σε ό,τι αφορά την πρόβλεψη του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του παγκρέατος.
(Με πληροφορίες από nationalgeographic)